چرخه بی‌پایان رنج افغانستان

مرگبارترین زلزله افغانستان در 3دهه گذشته که تاکنون بیش از 1100کشته و2 هزار زخمی برجای گذاشته، در کنار روند کند کمک‌های بشردوستانه، قحطی، ناامنی و ورشکستگی اقتصادی زندگی را برای مردم این کشور دشوارتر از همیشه کرده و چالش جدی را پیش‌روی طالبان قرار داده است.
زلزله مرگبار هفته گذشته در منطقه جنوب‌شرق افغانستان در 44کیلومتری شهر خوست روی داد و بیشترین خسارات ناشی از آن در ولایت پکتیکا در نزدیکی پاکستان به وقوع پیوست. زلزله افغانستان آخرین حلقه از تراژدی‌های غمباری است که از زمان روی کار آمدن طالبان در این کشور به‌وقوع پیوسته است. افغانستان در ماه‌های گذشته در چرخه گرسنگی، خشکسالی شدید، حملات تروریستی داعش و فروپاشی اقتصادی گرفتار شده که تقریبا تمام بخش‌های جامعه را تحت‌تأثیر قرار داده است.
جنوب‌شرق افغانستان در 2دهه گذشته همواره درگیر ناآرامی‌ بوده و در حکومت قبل نیز چندان مورد توجه دولت مرکزی قرار نگرفته و از حمایت‌های خارجی نیز بهره چندانی نداشته است. با قدرت‌گیری دوباره طالبان در سال گذشته، آرامشی نسبی در این منطقه حاکم شد؛ گرچه شرایط دشوار زندگی به‌دلیل قحطی و ورشکستگی اقتصادی افغانستان به قوت خود باقی ماند، اما زلزله 5.9ریشتری بامداد چهارشنبه، همین آرامش و ثبات نسبی را که پس از سال‌ها جنگ و درگیری حاکم شده بود به باد داد؛ صدها خانه خشتی در این زلزله ویران و با خاک یکسان شده‌‌اند.
روزنامه نیویورک‌تایمز به نقل از منابع محلی نوشته که حداقل یک روستا در پی رانش زمین که پس از زلزله به وقوع پیوسته، به‌طور کامل ناپدید شده است. شبیر احمد‌عثمانی، رئیس اطلاعات و فرهنگ منطقه، گفته حداقل 40نفر در این روستا کشته و 100نفر دیگر مجروح شده‌اند.
محمد الماس، رئیس امداد در مؤسسه قمر که خیریه‌ای فعال در افغانستان است، می‌گوید انتظار دارد آمار نهایی تلفات بسیار بیشتر از چیزی باشد که اعلام شده؛ چراکه زلزله در شب‌هنگام رخ داده که مردم در خانه‌هایشان خواب بوده‌اند و اینکه، اغلب مناطق آسیب‌دیده در زلزله از مراکز درمانی فاصله بسیاری دارند. سرحدی خوستی 26ساله که در خوست زندگی می‌کند، درباره شب زلزله می‌گوید ساعت یک نیمه‌شب با لرزش‌های شدید زمین از خواب بیدار شده و دیده تعدادی از خانه‌ها، به‌ویژه آنهایی که از خشت و چوب ساخته شده بودند، کاملا ویران شده‌اند. او می‌گوید: «تا ساعت‌ها مشغول خارج کردن اجساد از زیر آوار بودیم.»

خشکسالی و ورشکستگی اقتصادی
ولایت کوهستانی پکتیکا که اغلب راه‌های ارتباطی آن صعب‌العبور و خاکی است، یکی از محروم‌ترین مناطق افغانستان محسوب می‌شود که تنها راه امرارمعاش ساکنان آن در برخی موارد، قطع کردن غیرقانونی درختان و فروختن چوب آنهاست. البته مناطق دیگر افغانستان نیز شرایط چندان بهتری ندارند.
افغانستان پیش از فاجعه زلزله نیز با بحران اقتصادی شدیدی روبه‌رو بود. آنطور که سازمان ملل اعلام کرده، درگیری‌ها و انباشت چالش‌های بی‌شمار که عقبه آن به دهه1970 برمی‌گردد باعث شده بیش از نیمی از جمعیت 40میلیونی افغانستان نیازمند کمک‌های بشردوستانه باشند و تقریبا سه‌چهارم از این جمعیت، در فقر مطلق روزگار بگذرانند.
به‌گفته عبدالله عبدالرزاق، رئیس برنامه توسعه سازمان ملل (UNDP) در افغانستان، در‌آمد سرانه شهروندان افغانستان که بیش از ۵۵۰دلار در سال بود، به حدود ۳۵۰دلار در سال کاهش یافته است؛ به‌عبارت دیگر، درآمد سرانه به ماهی 30دلار (کمتر از یک‌میلیون تومان) رسیده است.

ناامنی و حملات تروریستی
افغانستان علاوه بر فجایع طبیعی و بحران اقتصادی، دستخوش چرخه بی‌پایان خشونت و حملات تروریستی به‌ویژه از سوی گروه تروریستی داعش است. تنها در جریان حمله هفته گذشته این گروه به عبادتگاه سیک‌ها در کابل، 7نفر کشته و ده‌ها نفر دیگر زخمی شدند. همچنین در جریان حمله این گروه تروریستی به نیروهای طالبان در غنی‌خیل 2تن کشته و 28نفر زخمی شدند. نهادهای بین‌المللی ازجمله شورای امنیت سازمان ملل، اخیرا با اشاره به تشدید حملات تروریستی در افغانستان، نسبت به فعالیت القاعده و داعش در این کشور هشدار داده‌اند. این در حالی است که براساس گزارش اخیر فرماندهی منطقه‌ای آمریکا در شمال آفریقا، خاورمیانه و آسیای مرکزی (سنتکام)، تهدید ناشی از داعش احتمالا در ماه‌های آینده در افغانستان گسترش پیدا خواهد کرد. طبق این گزارش، با بدتر شدن وضعیت اقتصادی و بحران انسانی، این احتمال وجود دارد که بخش‌هایی از گروه‌های جمعیتی آسیب‌دیده غیرنظامی به داعش بپیوندند.

تحریم و انزوای بین‌المللی
تحریم و انزوای بین‌المللی طالبان نیز مشکلی جدی در افغانستان است که وضعیت اسفبار کمک‌رسانی به زلزله‌زدگان را نیز بحرانی‌تر کرده است. طالبان با درخواست از جامعه جهانی برای کمک، تأکید کرده که جامعه بین‌الملل نباید این مسئله را سیاسی کند. طالبان که از زمان قدرت گرفتن مورد تحریم غرب به رهبری آمریکا قرار گرفته، همچنین به‎دنبال آزاد کردن منابع ارزی بلوکه‌شده افغانستان در بانک‌های خارجی است.
در دولت‌های پیشین افغانستان نزدیک به 75درصد از بودجه دولت از محل کمک‌های خارجی تامین می‌شد که بودجه سلامت و درمان را نیز دربرمی‌گرفت و با روی کار آمدن طالبان این بودجه‌ها تقریبا به‌طور کامل قطع شد.
روزنامه داون پاکستان در گزارشی به تأثیر انزوای بین‌المللی طالبان بر روند کمک‌رسانی به زلزله‌زدگان پرداخته و نوشته: طالبان اکنون کشور فقیری را اداره می‌کند که درگیر خشکسالی شدید، گرسنگی گسترده و بحران اقتصادی است؛ کشوری که آثار چند دهه جنگ و درگیری در آن به وضوح مشاهده می‌شود. اکنون زلزله محدودیت‌های دولتی را که کاملا منزوی است و به‌شدت با کمبود نقدینگی و منابع روبه‌روست، آشکار می‌کند.
گرچه کمک‌های فوری بشردوستانه به افغانستان ارسال شده، اما این کشور برای توسعه بلندمدت و فراهم کردن زیرساخت‌های لازم نیاز به حمایت‌هایی دارد که اکنون با روی کار آمدن طالبان متوقف شده است. تاکنون کشورهای ایران، چین، پاکستان، ترکیه و قطر کمک‌های بشردوستانه خود را به افغانستان ارسال کرده‌اند. اشلی جکسون، کارشناس امور افغانستان به نیویورک‌تایمز گفته است: «تحریم‌هایی که بعد از روی کار آمدن طالبان در افغانستان اعمال شده، به ورشکستگی اقتصادی جدی منجر شده است. انزوای طالبان روند ارسال کمک‌های بشردوستانه ازجمله ارسال تجهیزات پزشکی و غذایی و همچنین کمک به بازسازی مناطق آسیب‌دیده را با مشکل مواجه می‌کند.»
گفته شده که تاکنون تعداد محدودی بالگرد فرسوده توانسته‌اند به مناطق آسیب‌دیده برسند و مجروحان را به مراکز پزشکی منتقل کنند. جکسون می‌گوید: «پرسش این است که آیا این فاجعه باعث می‌شود تا جامعه جهانی متوجه شود که سیاست‌هایش چه هزینه‌های سنگینی را بر مردم افغانستان تحمیل کرده است یا خیر.»
عدنان جنید، معاون آسیایی کمیته بین‌المللی نجات، نیز در این‌باره می‌گوید: «جامعه جهانی باید نقشه راهی را تدوین کند تا از طریق آن در نهایت حمایت‌های خود را از افغانستان از سر گرفته و منابع ارزی این کشور را آزاد کند.»