گزارش
دز؛ تکرار سرنوشت‌کرخه
بعد از بحران خشکسالی در رودخانه کرخه استان خوزستان، حالا نوبت به خشکیدگی دز در پایین‌دست رسیده است
سیده‌زهرا عباسی-روزنامه‌نگار
در روزهای اخیر اهالی بخش شعیبیه در شهرستان شوشتر و از مناطق پایین‌دست رودخانه دز با انتشار ویدئوهایی فاجعه خشکیدگی رودخانه دز را به تصویر کشیدند. آنها با انتقاد از کاهش خروجی سد دز در بالادست این رودخانه، هشتگ #حقابه_دز_را_آزاد_کنید را راه‌اندازی و جاری شدن آب در رود دز را
مطالبه کردند. بخش شعیبیه از توابع شوشتر بیش از ۵۰روستا دارد که حدود ۱۰روستای پایین‌دست آن با خشکی کامل رودخانه روبه‌رو شده‌اند.
باوجود انتشار این فیلم‌ها و اعتراض‌ها اما سازمان آب و برق خوزستان اعلام می‌کند خروجی سد دز با وجود کاهش 49درصدی آورد رودخانه در سال آبی جاری طی روزهای اخیر هیچ کاهش یا تغییری نداشته و عامل چالش در پایین‌دست، برداشت‌های غیرمجاز در طول مسیر است.
پیش از این و در اردیبهشت‌ماه هم تصاویری از خشکی کرخه در پایین‌دست منتشر شده بود؛ اتفاقی که سال گذشته هم تکرار شد؛ به‌طوری که خشک شدن رودخانه کرخه و به تبع آن تالاب هورالعظیم، تنش‌های آبی زیادی در شهرها و روستاهای خوزستان به همراه داشت.
پیگیری فرمانداری
فرماندار شوشتر با بیان اینکه خشک شدن رودخانه دز در بخش شعیبیه از چند روز پیش گزارش شده است، می‌گوید: برای مدیرعامل سازمان آب و برق خوزستان پیغامی ارسال و درخواست کردم که این موضوع را بررسی و نتیجه را اعلام کند.
حجت‌الله دهدشتی با بیان اینکه مشکل به مسئولان استانداری خوزستان منعکس شده است، می‌افزاید: با کاهش آب رودخانه در روزهای اخیر، بخشدار و دهیاری در راستای حل مشکل آب آشامیدنی روستاها، مسیرهایی حفاری کرده‌اند تا پمپ‌ها به آب دسترسی داشته باشند.
خروجی سد دز کم نشده است
معاون مطالعات جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان با تکذیب خشک شدن جریان رود دز در پایین‌دست به همشهری توضیح می‌دهد: رودخانه دز در پایین‌دست حالت شریانی پیدا می‌کند و وقتی حجم آب از حدی کمتر می‌شود جزیره‌هایی در آب شکل می‌گیرد. هم‌اکنون در نزدیکی انتهای رود، آب با حجم حدود 12مترمکعب بر ثانیه جریان دارد، اما به‌دلیل کاهش حجم آن شرایط اینطور به‌نظر می‌آید که رودخانه خشک شده است.
علی شهبازی برداشت‌های غیرمجاز در طول مسیر رودخانه‌ها را عاملی برای چالش در توزیع آب پایین‌دست می‌داند و می‌افزاید: با توجه به اینکه سال خشکی را پشت سر گذاشته‌ایم، فرقی نمی‌کند چقدر منابع آب در اختیار داشته باشیم و هرگونه برداشت خارج از الگوی مصرف تعریف شده می‌تواند در پایین‌دست چالش ایجاد کند.
وی با تأکید بر اینکه خروجی سد دز هیچ تغییر و کاهشی نداشته است، می‌گوید: مشکل حال حاضر در پایین‌دست دز برداشت‌های غیرمجاز در طول مسیر است که همکاران ما در حوزه حفاظت و بهره‌برداری رودخانه‌ها و سایر دستگاه‌های اجرایی با محوریت استانداری ممانعت از این برداشت‌ها را در دستور کار دارند.
معاون مطالعات جامع منابع آب سازمان آب و برق خوزستان در بخش دیگری از صحبت‌های خود ورود سد دز را در سال آبی جاری (مهر1400 تا مهر1401) 49درصد کمتر از میانگین درازمدت اعلام می‌کند. شهبازی با بیان اینکه هر سال تا 31خرداد ورودی سد تا 6میلیاردو700میلیون مترمکعب بوده است، می‌گوید: این عدد امسال به 3میلیاردو184میلیون مترمکعب کاهش یافته است.
او با اشاره به وضع بحرانی سد کرخه، ورودی این حوضه را 66درصد کمتر از میانگین درازمدت و 37درصد کمتر از سال گذشته اعلام می‌کند و می‌افزاید: در حوزه کرخه به‌دلیل محدودیت شدید منابع آبی از مهر سال گذشته نیروگاه تولید برق از مدار خارج و تامین آب آشامیدنی این حوضه طبق نظر وزارت نیرو طی یک طرح اضطراری به حوزه دز منتقل شده است که این انتقال در مراحل پایانی است. همچنین تمام روستاهای پایین‌دست کرخه برای تامین آب آشامیدنی به طرح غدیر متصل شده‌اند و جهادکشاورزی نیز برای تامین آب دام‌های سنگین برنامه‌ریزی‌هایی
انجام داده است. شهبازی وضعیت کارون را هم مشابه دز و کرخه توصیف می‌کند و می‌گوید: فقط 49درصد کل ظرفیت مخازن زنجیره سدهای کارون پر و بیش از نیمی از ظرفیت مخازن خالی است و به همین دلیل برنامه‌ریزی لازم برای بخش‌های پایین‌دست این حوزه به‌ویژه آبادان و خرمشهر صورت گرفته است.
خوزستان ۳ حوضه بزرگ آبریز «مارون، زهره و جراحی»، «کرخه» و «کارون بزرگ» را در خود جای داده که هر ۳ از حوضه‌های فرعی به شمار می‌روند و زیرمجموعه حوضه آبریز خلیج‌فارس و دریای عمان هستند. هم‌اکنون همه حوضه‌های خوزستان با کاهش آورد آبی مواجه هستند؛ به‌طوری که طبق اعلام دفتر اطلاعات و داده‌های آب کشور تا ۲۸خرداد امسال (سال آبی 1401-1400) میزان کل حجم آب در مخازن سدهای خوزستان ۵۶/۷درصد است.
