اختلاف سازمان با صنف

شهاب مهدوی _‌ روزنامه‌نگار

چند‌ماه پیش وقتی خبر تشکیل شورای راهبردی اکران منتشر شد، برخی آن را نهادی بالادستی نامیدند که به نوعی برخی از وظایف شورای صنفی نمایش را هم عهده‌دار شده است. در ادامه اما، شورای صنفی نمایش در عمل کنار گذاشته شد و این شورای راهبردی اکران بود که عهده‌دار تصمیماتی شد که پیش‌تر بر عهده شورای صنفی بود. در همان زمان گفته شد اعلام شتابزده حضور فیلم «لامینور» در فهرست اکران نوروزی توسط سخنگوی شورای صنفی نمایش باعث بروز مسائلی شده است. اقدامی که در نهایت با منتفی شدن حضور لامینور در اکران نوروزی، موضع‌گیری تند داریوش مهرجویی را در پی داشت و حاشیه‌ای تند را برای سازمان سینمایی رقم زد. نخستین زمزمه‌های نارضایتی سازمان سینمایی از عملکرد شورای صنفی مربوط به همان روزهاست و طولی نکشید که خبر رسید شورای راهبردی اکران تشکیل می‌شود. با وجود تمام تکذیب‌های اولیه آنچه در ادامه رخ داد حضور تمام‌قد این شورای تازه‌تاسیس در تعیین مناسبات و مصادیق اکران سینماها بود. اتفاقی که در نهایت به گسترش تصدی‌گری دولت در حوزه اکران منجر شده و نتیجه اینکه برای نخستین بار در طول نزدیک به ربع قرن، شورای صنفی هیچ نقشی در تعیین مناسبات اکران ایفا نمی‌کند‌‌؛ شورایی که با انحلالش جای خود را به شورای راهبردی اکران داده است.

دخالت مستقیم در برنامه‌ریزی اکران
انتخاب فیلم‌هایی که چند روزی است روی پرده سینماها آمده‌اند به‌عنوان خروجی تصمیمات شورای راهبردی اکران، انتقادهای زیادی را به ترکیب فیلم‌ها وارد کرد. به‌طوری که ایرنا به‌عنوان خبرگزاری رسمی دولت هم از این تصمیم به‌صورت تلویحی انتقاد کرد. البته که دوران 2 ساله کرونا و تعطیلی و رکود حاکم بر سینماها، تصمیم‌گیری درخصوص اکران را دشوارتر از همیشه کرده است. تعطیلی طولانی‌مدت سینماها که بیش از ۲۰۰ فیلم سینمایی را در صف اکران قرار داد، شرایطی را برای سینمای ایران به‌وجود آورد که برنامه‌ریزی دقیق برای اکران را به امری حیاتی و در عین حال دشوار و پیچیده تبدیل کرده است. در چنین شرایطی انحلال شورای صنفی نمایش که سال‌ها در حوزه تصمیم‌گیری برای زمانبندی نمایش فیلم‌ها فعالیت داشته و تشکیل شورای راهبردی اکران به جای آن، پرسش‌های بسیاری را برای اهالی سینما درباره اقدامات سازمان سینمایی به‌وجود آورده است.
دلیل این اتفاق می‌تواند اختلافات شورای صنفی نمایش با سازمان سینمایی باشد؛ مسئله‌ای که از روزهای پایانی سال گذشته تا امروز به وضوح دیده می‌شود. حتی برخی سینماگران با صراحت به نگرانی سازمان سینمایی از قدرت گرفتن شورای صنفی نمایش اشاره کرده‌اند، اما اقدام جدید سازمان سینمایی باعث ایجاد نگرانی بسیاری از سینماگران درباره بدتر شدن وضعیت اکران در ماه‌های آینده شده است چرا که در تصمیم‌گیری‌های شورای راهبردی اکران، نقش صنوف کم‌رنگ‌تر از نمایندگان دولت به‌نظر می‌رسد. این نگرش درباره عملکرد شورای راهبردی اکران با انصراف برخی نمایندگان صنوف سینمایی از همکاری با این شورا شدت گرفت؛ تا جایی‌که امروز نقش مسئولان دولتی سینما در مصوبات شورای راهبردی اکران بسیار پررنگ‌تر از قبل به چشم می‌خورد. هر چند که طی سال‌های گذشته انتقادات بسیاری به شورای صنفی نمایش نیز وارد بود. بسیاری، نفوذ رانت را در این شورا امری بدیهی می‌دانستند و با توجه به فعالیت اعضای شورا در عرصه تولید، معتقد بودند که برخی از این افراد، برنامه‌ریزی اکران را به شکلی سامان داده‌اند که در جهت منافع شخصی خودشان پیش برود؛ با این حال می‌شد روند بهبودیافته‌ای در اقدامات شورا مشاهده کرد.مطمئناً تجربه اعضای آن و تعاملی که با صاحبان آثار سینمایی داشتند، می‌توانست در ادامه مسیر راهگشا باشد. بدون شک نمی‌توان تشکیل شورای راهبردی اکران را اقدامی کافی در مقابله با شکل‌گیری رانت در اکران سینمای ایران دانست. دولت همواره و در همه این سال‌ها در حوزه اکران، نقش ناظر را داشته، اما به‌نظر می‌رسد سازمان سینمایی در دولت سیزدهم، رویکرد سال‌های گذشته را کنار گذاشته و تصمیم دارد به‌طور مستقیم در برنامه‌ریزی اکران سینمای ایران دخالت کند.

مکث
شورای راهبردی یعنی تصدی‌گری دولت در اکران 

حسین فرحبخش، تهیه‌کننده و کارگردان سینما که تشکیل شورای راهبردی اکران را به ‌معنای تصدی‌گری دولت می‌داند، در پاسخ به این پرسش که آیا شورای راهبردی اکران می‌تواند جایگزینی برای شورای صنفی نمایش باشد؟ گفت: شورای راهبردی اکران هیچ ارتباطی با شورای صنفی نمایش ندارد و همانطور که از عنوانش مشخص است، وظیفه دیگری می‌تواند داشته باشد ولی تا امروز هم هیچ اقدام مشخصی از آن ندیده‌ایم که بخواهیم درباره اقداماتش اظهارنظر کنیم.
شورای راهبردی تا امروز تنها یک عنوان بوده که در رسانه‌ها و فضای مجازی به‌عنوان یک شورای جدید در سازمان سینمایی راه‌اندازی شده است. فرحبخش که با ایلنا گفت‌وگو می‌کرد، اضافه کرد: اکثر اعضای شورای راهبردی اکران، نمایندگان دولت هستند و براساس اطلاعاتی که من دارم ۴ نفری که به‌عنوان نمایندگان صنوف تهیه‌کنندگان، کارگردانان، پخش‌کننده‌ها و سینمادارها در این شورا معرفی شده‌اند پس از 2 یا 3 جلسه از حضور در آن استعفا داده‌اند چون آنها هم به این نتیجه رسیده‌اند که این شورا هیچ نقش سازنده‌ای نمی‌تواند داشته باشد و با این حساب عملاً شاهد وجود شورایی کاملاً دولتی در سازمان سینمایی با عنوان شورای راهبردی اکران هستیم. علاوه بر اینکه شورای راهبردی اکران هیچ اقدام مشخصی نداشته که بخواهد مورد تحلیل قرار بگیرد، هیچ رسالتی برای آن تعریف نشده و اصلاً مشخص نیست که این شورا به چه منظور و با چه هدفی راه‌اندازی شده است. فرحبخش درباره نهاد تصمیم‌گیرنده برای اکران فیلم‌های سینمایی هم‌اکنون گفت: انتخاب فیلم‌های اکران هم‌اکنون مستقیماً از سوی سازمان سینمایی با ریاست محمد خزاعی صورت می‌گیرد. اگر هم گفته می‌شود که این فیلم‌ها را شورای راهبردی انتخاب می‌کند برای ما روشن نیست چرا که صنوف سینمایی هیچ نماینده‌ای در این شورا ندارند و در این شرایط فقط می‌توان گفت که فیلم‌ها با انتخاب سازمان سینمایی به ریاست محمد خزاعی انتخاب می‌شوند و هرگونه مسئولیتی درباره این فیلم‌ها وجود داشته باشد، برعهده دولت است.