ایران در کانون رایزنی‎های واشنگتن - ریاض

علیرضا احمدی خبرنگار

 در شرایطی که بحرانی‎تر شدن وضعیت سوخت در آمریکا، جو بایدن، رئیس‎جمهور این کشور را برای حضور در ریاض و دیدار با ولیعهد سعودی مجاب کرده‎است، اما به‎نظر می‎رسد این سفر بیش‎از هرچیز زیرسایه نقش منطقه‎ای جمهوری‎اسلامی از یک‎سو و وضعیت مبهم مذاکرات هسته‎ای برای احیای برجام قرار گرفته‎ است. به‎گزارش همشهری، با توجه به اخبار منتشر شده، در این سفر 2روزه که احتمالا طی روزهای 15و 16جولای (24و25تیرماه) انجام خواهد شد، موضوع ایران یکی از مهم‎ترین محورهای گفت‎وگوی بایدن و محمد بن‎سلمان خواهد بود و براساس گمانه‎زنی‎های برخی رسانه‎های آمریکایی، ولیعهد سعودی دراین گفت‎وگوها «احتمالا خواستار دریافت ضمانت‌های امنیتی در ارتباط با ایران و متحدش، انصارالله خواهد شد». سفر بایدن به عربستان‎سعودی از آن جهت نشان‎دهنده استیصال مقام‎های کاخ‎سفید در شرایط کنونی بازار انرژی‎ جهان است که بایدن در ابتدا با طرح انتقادهای صریح از ریاض برای قتل «جمال خاشقچی» روزنامه‌نگار منتقد سعودی، می‎کوشید چنین وانمود کند که دولت آمریکا رویکردهای حقوق بشری خود را قربانی منافع اقتصادی و تجارت انرژی نخواهد کرد؛ موضوعی که اکنون خلاف آن ثابت شده ‎است.

انگیزه‎های نزدیکی ریاض - واشنگتن
با وجود این اما جنگ اوکراین و به‎دنبال آن بحران حوزه انرژی که در شرایط کنونی آمریکا و اروپا را درگیر خود کرده ‎است، ثابت کرد واشنگتن با وجود همه ژست‎های حقوق‎بشری خود، روی کمک ریاض، به‎عنوان «بزرگ‎ترین صادرکننده نفت خام جهان» حساب ویژه‎ای باز کرده‎ و رویکرد آشتی‎جویانه بایدن در قبال سعودی‎ها نیز برهمین اساس قابل تفسیر است. براین اساس شبکه خبری «سی.ان.ان» گزارش کرده ‎است که برت مک‌گورک، هماهنگ‌کننده امورخاورمیانه در شورای امنیت‎ملی آمریکا و آموس هاچستاین، مشاور ارشد وزرات امورخارجه آمریکا در امنیت انرژی 2چهره‌ای محسوب می‎شوند که درحال انجام تلاش‌های پشت‌پرده برای ترمیم رابطه عربستان سعودی و آمریکا هستند و از ماه دسامبر تاکنون، 4بار به ریاض سفر کرده‌اند و درجریان آخرین حضور خود در عربستان، با ولیعهد سعودی نیز دیدار و گفت‎وگو داشته‎اند. اینها درحالی‎است که برخی معتقدند وضعیت مبهم گفت‎وگوهای هسته‎ای برای احیای برجام میان جمهوری‎اسلامی ایران و گروه1+4و همچنین تحولات منطقه‎ای اخیر، بیش‎از پیش بایدن را برای سفر به ریاض تحت‎فشار قرار داده ‎است. ازسوی دیگر کارشناسان معتقدند در اولویت قرار گرفتن رویکرد دیپلماسی فعال منطقه‎ای ازسوی دولت سیزدهم نیز در اتخاذ چنین تصمیمی ازسوی بایدن اثرگذار بوده ‎است.

ایران، محور سفر منطقه‎ای بایدن
یک کارشناس مسائل خاورمیانه دراین زمینه به همشهری گفت: سفر قریب‎الوقوع جو بایدن به عربستان‎سعودی و چند کشور منطقه را می‎توان در چارچوب بازگشت اعتماد میان ریاض و واشنگتن مورد بررسی قرار داد. از سال 2020 که بایدن در انتخابات ریاست‎جمهوری آمریکا پیروز شد، روابط 2 کشور تحت‎تأثیر رخدادهای داخلی و منطقه‎ای به سردی گرایید.
حسن هانی‎زاده افزود: قتل جمال خاشقچی، روزنامه‎نگار برجسته سعودی، موضوع‎های حقوق‎بشری، جنگ یمن و دخالت محمد بن‎سلمان در تحولات منطقه‎ای ازجمله مسائلی بود که خشم بایدن و تیم او نسبت به ولیعهد سعودی را به‎همراه داشت و برهمین اساس روابط 2 کشور در 2سال اخیر به‎شدت تنزل یافت. وی با اشاره به تلاش‎های عربستان برای ترمیم روابط با واشنگتن، گفت: این‎گونه به‎نظر می‎رسد که توسل سعودی‎ها به لابی‎های صهیونیستی اثرگذار بوده و نگرش آمریکا به عربستان درحال تغییر است و با توجه به تحولات منطقه‎ای و جهانی اخیر و به‎ویژه بحران انرژی، دوطرف سعی می‎کنند بار دیگر روابط خود را ارتقا ببخشند.
این کارشناس مسائل خاورمیانه ادامه داد: ازسوی دیگر با توجه به اینکه پیش‎بینی می‎شود در آینده نه‎چندان دور قدرت در عربستان به محمد بن‎سلمان منتقل شود و این انتقال قدرت با چالش‎های سیاسی - امنیتی برای ولیعهد سعودی همراه خواهد بود، به‎نظر می‎رسد این سفر زمینه‎ای برای قدرت گرفتن مشروط بن‎سلمان خواهد بود. هانی‎زاده با بیان اینکه احتمالا آمریکا با دیکته کردن مطالباتی، با پادشاهی بن‎سلمان در آینده موافقت خواهد کرد، ‌افزود: با وجود همه اینها اما به‎نظر می‎رسد رایزنی درباره ایران، از مهم‎ترین محورهای این سفر خواهد بود و دوطرف می‎کوشند در راستای گسترش همکاری‎های دوجانبه برای مقابله با قدرت‎گیری روزافزون جمهوری‎اسلامی در منطقه گام بردارند. وی گفت: آن‎طور که از شرایط برمی‌‎آید، پیش‎بینی می‎شود روند شکل‎گیری محور عبری – عربی علیه محور مقاومت درحال آغاز شدن است و واشنگتن و ریاض می‎کوشند اقدام‎هایی را علیه ایران ساماندهی کنند تا از نفوذ روزافزون جمهوری‎اسلامی در منطقه جلوگیری کنند.

درخواست ریاض از واشنگتن
این کارشناس مسائل منطقه با اشاره به درخواست ریاض از واشنگتن برای دریافت تضمین‎های امنیتی در برابر ایران، گفت: سعودی‎ها در سال‎های اخیر نگرانی‎های غیرقابل‎قبولی نسبت به جمهوری‎اسلامی داشته‎اند که آنان را به‎سوی دریافت تضمین‎های امنیتی از واشنگتن سوق داده ‎است. هانی‎زاده افزود: نگرانی‎های بی‎اساس ریاض نسبت به تهران در شرایطی است که در سال‎های اخیر بن‎سلمان با دخالت‎ در امور داخلی کشورهای محورمقاومت، زمینه‎ساز بروز بحران‎های عمیق منطقه‎ای شده ‎است. ازسوی دیگر سعودی‎ها نه‎‎تنها کمکی به مردم فلسطین نمی‎کنند بلکه با برقراری رابطه پنهانی با رژیم صهیونیستی، به آرمان‎های قدس‎شریف پشت کرده‎اند. وی عنوان کرد: استفاده هواپیماهای صهیونیستی از آسمان عربستان، نشان‎دهنده گام‎هایی است که ریاض درمسیر عادی‎سازی روابط با رژیم صهیونیستی برمی‎دارد. هانی‎زاده با بیان اینکه به‎نظر می‎رسد سعودی‎ها با درپیش گرفتن راهبرد «ایران‎هراسی» می‎کوشند توجه آمریکا را جلب کنند، ادامه داد: براین اساس نیز جریان‎سازی‎ها علیه جمهوری‎اسلامی شکل گرفته‎، اما نکته اینجاست که سعودی‎ها باید بدانند که آمریکا در جایگاهی نیست که بتواند درباره امنیت عربستان در قبال ایران، به سعودی‎ها تضمینی بدهد. وی با اشاره به اینکه رویکرد بن‎سلمان یادآور ماجراجویی‎های صدام در دهه‎های گذشته است، تأکید کرد: رفتارهای تهاجمی ولیعهد سعودی آسیب‎های زیادی به مردم منطقه وارد کرده ‎است. آمارها نشان می‎دهد عربستان‎سعودی برای جنگ در یمن تاکنون 350میلیارد دلار هزینه کرده ‎است.

مذاکرات تهران - ریاض
این کارشناس مسائل خاورمیانه درباره تأثیر سفر بایدن به عربستان بر مذاکرات تهران – ریاض هم گفت: مذاکرات میان مقام‎های جمهوری‎اسلامی ایران و عربستان‎سعودی، که از اردیبهشت سال‎گذشته آغاز شد و به دور پنجم هم رسید، در برخی محورها خوب پیش رفته ‎است و در بعضی بخش‎ها نیز نیازمند حسن‎نیت طرف‎های سعودی است. هانی‎زاده افزود: یکی از محورهای گفت‎وگوی دوطرف، درباره لزوم پایان جنگ در یمن بود که حتی طرف سعودی به‎صورت یک‎طرفه پایان جنگ یمن را اعلام کرد. با وجود این به‎نظر می‎رسد در شرایط کنونی، ادامه مذاکرات میان تهران و ریاض متوقف به نتایج دیدار بایدن و بن‎سلمان باشد. وی ادامه داد: در ماه‎های اخیر شاهد بوده‎ایم که عربستان در جریان گفت‎وگوها با تهران دست به وقت‎کشی زد و به‎نوعی سعی داشت روند مذاکرات را طولانی‎تر کند تا بتواند رایزنی‎های خود با واشنگتن را به نتیجه برساند. هانی‎زاده همچنین اضافه کرد: بنابراین چندان دور از انتظار نیست که گفت‎وگوی بایدن و بن‎سلمان، رفتارهای تهاجمی عربستان نسبت به جمهوری‎اسلامی ایران را تشدید کند.



مکث
توصیه‎ای به بایدن برای احیای برجام
یک نشریه آمریکایی در گزارشی درباره اهداف سفر رئیس‎جمهور این کشور به عربستان، به بایدن توصیه کرد که به‎جای سفر به ریاض، هر کاری لازم است برای بازگشت نفت ایران به بازارهای جهانی انجام دهد. «نیوزویک» در گزارشی تحلیلی، به بررسی دلایل سفر بایدن به عربستان‎سعودی که قرار است اواسط ماه آینده میلادی انجام شود، پرداخت و نوشت: اگرچه دستورکارهای زیادی برای سفر بایدن به ریاض تعریف‌ شده‎است، اما تنها یک دلیل برای این سفر وجود دارد و آن، قماری ناامیدانه ازسوی بایدن برای متقاعد کردن ریاض به افزایش تولید نفت خود برای کاهش قیمت‌های تاریخی بنزین در آمریکاست، درحالی‌که تنها چند ماه به انتخابات میان دوره‌ای کنگره باقی مانده‎است.
نیوزویک ادامه داد: اما این یک اشتباه وحشتناک است، به‌ویژه وقتی که می‌دانیم مقادیر برابر نفت، اگر نگوییم بیشتر، با حصول یک توافق هسته‌ای جدید با ایران آزاد خواهد شد. تعمیق روابط با عربستان و امتناع از پرداختن به عوامل اصلی وابستگی آمریکا به نفت، تنها هزینه‌های دنبال کردن سیاست‌های معقول‌تر را افزایش خواهد داد.