خطر بازگشت بحران با آمار پایین دوز سوم

زهرا خلجی - روزنامه‌نگار

لغو محدودیت‌های سفر و رعایت نکردن پروتکل‌هایی مانند زدن ماسک و فاصله اجتماعی در کنار امتناع از تزریق دوز سوم واکسن، در شرایطی که به فصل سفرهای تابستانی رسیده‌ایم، می‌تواند با جهش‌های جدیدی از ویروس ما را با موج دیگری از ابتلا مواجه کند. در ایران به نسبت جمعیت واجد شرایط واکسیناسیون، طبق آخرین آمار، تاکنون فقط نزدیک به 28میلیون نفر اقدام به تزریق دوز تقویت‌کننده واکسن کرده‌اند. براساس آمار وزارت بهداشت حداقل ۳۳ میلیون نفر در ایران هنوز دوز سوم واکسن را تزریق نکرده‌اند.
تزریق دوز سوم یا همان تقویت‌کننده واکسن کووید-19اصلی‌ترین عامل کاهش آمار مبتلایان و مرگ‌ومیر ناشی از این بیماری است. این واقعیت قابل کتمان نیست. مردم سراسر جهان دو سال گذشته را با ترس از ابتلا و در نهایت مرگ در اثر این بیماری مرموز سپری کردند. قرنطینه‌های طولانی، محدودیت رفت‌وآمد و رعایت پروتکل‌های بهداشتی را پشت سر گذاشتند ولی روی آوردن به واکسن‌های مؤثر و در نهایت دوزهای تقویت‌کننده آنتی بادی، تا حد زیادی غلبه بر کووید-19و سویه‌های جدید آن را امکان پذیر کرد. اما در همین حال بسیاری از مردم از تزریق دوز سوم که ناجی اصلی است، امتناع می‌کنند. به‌گفته سازمان بهداشت جهانی، پس از 5هفته کاهش مرگ‌ومیر ناشی از کرونا، تعداد قربانیان گزارش شده در سطح جهان در هفته گذشته 4درصد افزایش یافته است.

محافظت ناپایدار دو دوز واکسن
محققان می‌گویند دو دوز واکسن کووید-19بدون دوز تقویت‌کننده اساسا هیچ محافظت پایداری در برابر عفونت با اومیکرون ارائه نمی‌کند. به گزارش سیاتل تایمز، در عین حال، به‌نظر می‌رسد هرگونه مصونیت نسبت به نوع بسیار مسری‌تر ویروس، چه ناشی از عفونت طبیعی با ابتلا باشد چه از طریق واکسیناسیون، محافظت قابل توجه و پایداری را در برابر بیماری‌های شدید، بستری شدن و مرگ ارائه می‌دهد. پزشکان از این‌رو توصیه کردند اگر به تازگی به اومیکرون مبتلا نشده‌اید، بهتر است دوز سوم را تزریق کنید.
نتایج این تحقیق که در مجله پزشکی نیوانگلند منتشر شده است، بهترین درک را تا به امروز در مورد طول عمر انواع مختلف ایمنی در برابر ویروس کرونا و بینشی در مورد آینده این همه‌گیری ارائه می‌دهد.
لیث جمال ابورداد، اپیدمیولوژیست بیماری‌های عفونی در مرکز Weill Cornell Medicine قطر و یکی از نویسندگان این مطالعه گفت: 
کووید-19برای همیشه با ما خواهد ماند چون واقعا قرار نیست ناپدید شود. اما سؤال این خواهد بود: آیا ما می‌توانیم با زندگی کنار آن کنار بیاییم؟ نتایج اولیه‌ای که می‌گیریم در واقع بسیار دلگرم‌کننده است.

اومیکرون؛ ویروس جدید
مطالعه اخیر، آخرین مورد از چندین داده مورد بررسی در سراسر کشور قطر به‌عنوان کشور کوچک خاورمیانه با کمتر از 3میلیون نفر جمعیت است. جمعیت قطر به‌طور قابل توجهی جوان‌تر از اکثر کشورهای توسعه‌ یافته است - فقط 9درصد از ساکنان آن بالای 50سال هستند. این کشور همچنین دارای یک برنامه قدرتمند تست ویروس کرونا، جذب بالای واکسن کووید-19و پایگاه داده متمرکز بهداشت عمومی است که داده‌های واضحی را برای تجزیه و تحلیل اثرات واکسن‌ها در طول زمان در اختیار محققان قرار می‌دهد.
برای این مطالعه، محققان در بازه زمانی اواخر دی تا اوایل اسفند سال گذشته به داده‌ها با توجه به انتشار اومیکرون و زیرسویه‌های آن معروف به BA.1و BA.2نگاه کردند. آنها دریافتند افرادی که دو دوز از واکسن های فایزر یا مدرنا دریافت کرده بودند، اما پس از آن از تقویت سیستم ایمنی خود با واکسن‌های تقویت‌کننده غفلت کردند، اساسا هیچ محافظتی در برابر نوع خفیف تا متوسط کووید-19نداشتند. در این تحقیق مشخص شد که 6ماه پس از آخرین واکسن، آنها به اندازه هر فرد دیگری مستعد ابتلا به نوع علامت دار این بیماری بودند اما همچنان مقاومت زیادی در برابر بیماری شدید نشان دادند. عفونت طبیعی نیز حدود 46درصد در پیشگیری از عفونت علامت دار مؤثر بود. واکسیناسیون کامل با دوز تقویت‌کننده نیز حدود 52درصد مؤثر بود. همچنین ایمنی حاصل از عفونت طبیعی و به همراه آنتی بادی‌های حاصل از واکسیناسیون کامل تا 77درصد احتمال ابتلا به بیماری را کاهش داده بود.
این ارقام نشان‌‌دهنده کاهش شدید محافظت واکسن‌ها نسبت به روزهای اولیه تولید است. در ابتدای تولید واکسن‌ها آزمایش‌های بالینی نشان دادند که 94تا 95درصد در پیشگیری از بیماری‌های خفیف مؤثر بودند. اما همانطور که ویروس کرونا مدام در حال جهش و تکامل است، واکسن‌ها در تشخیص ویروس و جلوگیری از عفونت کمتر مؤثر می‌‌شوند.
ابورداد گفت: سویه اومیکرون، در فرار از سیستم ایمنی بسیار ماهرتر است. در اصل می‌توان گفت این یک ویروس جدید است. گذشت زمان از آخرین تقویت ایمنی با عفونت طبیعی یا واکسن نیز باعث کاهش مقاومت بدن در برابر نوع جدیدی از ویروس می‌شود که علائم قابل توجهی ممکن است داشته باشد. ابورداد گفت: با این حال من فکر می‌‌کنم اینکه محافظت در برابر کووید-19پایدار باشد، بخش بسیار مهمی از سناریوی ما برای مصونیت در مقابل نوع شدید این بیماری است.

مبتلا نشوید، واکسن بزنید
ممکن است به‌نظر برسد که عفونت طبیعی به اندازه یک واکسن برای مقابله با اومیکرون مفید است، اما پزشکان یک اولویت واضح دارند: واکسن را دریافت کنید، نه ویروس. دکتر جفری کلاوسنر، متخصص بیماری‌های عفونی در دانشکده پزشکی کک، گفت: بی‌‌تردید واکسینه شدن بسیار ایمن‌تر از مبتلا شدن است. واکسن تنها بخش کوچکی از ویروس را ارائه می‌کند، اما کل ویروس، اگر به آن مبتلا شوید، در سراسر بدن پخش می‌شود، عوارضی در قسمت‌های مختلف بدن ایجاد می‌کند و خطر ابتلا به کووید طولانی را افزایش می‌‌دهد.
مطالعات قبلی توانایی بالای اومیکرون را برای فرار از آنتی بادی‌های واکسن موجود مستند کرده‌اند. دکتر رابرت اسکولی، متخصص بیماری‌های عفونی در کالیفرنیا، گفت که داده‌های گروه قطری در واقع میزان طول عمر ایمنی را روشن‌تر کرد. او گفت: آنها کار بسیار بهتری در درک کاهش پاسخ ایمنی در طول زمان نسبت به ما در آمریکا انجام داده‌اند.
 ابتلا به کووید هم‌اکنون برای بیشتر مردم بیشتر از اینکه یک رویداد تهدید‌کننده زندگی باشد، آزاردهنده است. این بیماری بسیار متفاوت‌تر از دو سال پیش است. آن زمان ما جمعیت انسانی عمدتا بدون ایمنی داشتیم و ویروسی که برای نخستین بار به ما سرایت می‌کرد. اکنون ویروسی داریم که بسیاری از ما یا از طریق واکسیناسیون یا از طریق عفونت یا ترکیبی از هر دو با آن مواجه شده‌ایم. بنابراین حالا دیگر در زمین این بازی، بی‌دفاع نیستیم.