اقتصاد قد کشید

اقتصاد ایران در سال گذشته رشد مثبت را تجربه کرد. براساس اعلام مرکز آمار ایران، محصول ناخالص داخلی (GDP) به قیمت ثابت سال١٣٩٠ در سال١٤٠٠ به رقم ٧٥٦٩هزار میلیارد ریال با نفت و ٦٥١١هزار میلیارد ریال بدون احتساب نفت رسیده که از رشد 4.3درصدی محصول ناخالص داخلی با نفت و 3.5درصدی محصول ناخالص داخلی بدون نفت در سال١٤٠٠ حکایت دارد.
این گزارش در عین حال نشان می‌دهد رشد ارزش افزوده گروه کشاورزی در اثر خشکسالی و تنش آبی به منفی 3.7درصد رسیده درحالی‌که ارزش افزوده گروه صنایع و معادن مثبت 6درصد و گروه خدمات مثبت 4.5درصد برآورد شده است. البته دلیل اصلی رشد گروه صنایع و معادن ناشی از ارزش افزوده استخراج نفت و گاز و بخش خدمات هم ناشی از پایان محسوس محدودیت‌های کرونایی پس از واکسیناسیون بوده است.

رشد دهه90
به‌گزارش همشهری، اقتصاد ایران در دهه90 رشد مطلوبی را تجربه نکرده به‌نحوی که رشد اقتصاد در سال91 با احتساب ارزش افزوده نفت منفی 8.6درصد و بدون نفت منفی 2.3درصد بوده و در 2سال 92 و 93، اقتصاد از رکود خارج شده اما این وضعیت در سال94 استمرار پیدا نکرد و اقتصاد ایران در آن سال درجا زد و رشد صفر درصدی هم با نفت و هم بدون نفت داشت. اقتصاد ایران در سال1395 با اجرای برجام و عمدتا ناشی از برداشته شدن تحریم‌های نفتی رشد 14.3درصدی را با نفت و 9.3درصدی را بدون نفت تجربه کرد که بالاترین نرخ رشد در دهه90 به شمار می‌رود.
اقتصاد ایران در سال96 هم رشد مثبت 4.8درصدی با نفت و 5.9درصدی بدون نفت را شاهد بود اما در 2سال بعد با خروج آمریکا از برجام دوباره وارد فاز منفی شد و در سال97 رشد اقتصاد با نفت منفی 4.7درصد و بدون نفت منفی 2.5درصد بود. یک سال بعد هم رشد اقتصاد با نفت منفی 4.2درصد و بدون نفت مثبت 3درصد بود. درحالی‌که انتظار می‌رود اقتصاد ایران در برابر تنگناهای تحریمی تاب‌آور شده باشد، در سال99 با تشدید شیوع ویروس کرونا و کاهش محسوس فعالیت‌های اقتصادی دوباره روند کندی را طی کرد به‌گونه‌ای که رشد اقتصاد در سال99 با نفت به یک درصد و بدون نفت به 0.3درصد رسید. این روند منفی رشد اقتصاد در نیمه نخست1399 ادامه پیدا کرد اما از نیمه دوم همان سال دوباره روند مثبت شروع شد تا جایی که رشد اقتصاد در فصل زمستان1399 با نفت به 6.6 و بدون نفت به 3.1درصد رسید.

سال خروج از رکود
سال1400 را می‌توان سال خروج اقتصاد ایران از رکود ناشی از تحریم‌ها و کرونا دانست به‌ویژه اینکه کشور امکان صادرات نفت بیشتری پیدا کرد که نتیجه آن ثبت رشد مثبت اقتصاد با نفت به میزان 6.9درصد و 4درصد بدون نفت در بهار سال گذشته و 4.4درصد با نفت و 3.5درصد بدون نفت در تابستان سال گذشته بود. با این حال این روند در فصل‌های بعدی کندتر شد و خشکسالی اثر منفی بر شاخص رشد اقتصاد و خدمات با بازگشایی در کسب‌وکارها پس از کاهش محدودیت‌های کرونایی اثر مثبت بر اقتصاد ایران گذاشت به‌گونه‌ای که اقتصاد ایران در پاییز سال گذشته رشد مثبت 4.1درصد را هم با نفت و هم بدون نفت تجربه کرد اما در انتهای فصل پاییز دوباره این روند کاهشی ادامه پیدا کرد و رشد اقتصاد با نفت به 2.3درصد و بدون نفت به 2.6درصد در زمستان1400 رسید.

تکیه رشد بر نفت
تصویری که مرکز آمار ایران از تولید ناخالص داخلی و ارزش افزوده رشد فعالیت‌های اقتصادی در سال1400 به‌نمایش گذاشته نشان می‌دهد بالاترین میزان رشد ناشی از استخراج نفت و گاز طبیعی به میزان 9.7درصد و پس از آن تامین آب، برق و گاز طبیعی به میزان 7درصد بوده است. صنعت در سال گذشته 3.1درصد، بخش ساختمان 3.9درصد و گروه خدمات هم 4.5درصد رشد کرده اما بخش کشاورزی رشد منفی 3.7درصد و سایر معادن هم رشد منفی 2.1درصدی داشته است. به این ترتیب اقتصاد ایران در حالی سال گذشته 4.3درصد قد کشیده که دلیل اصلی این قد کشیدن رشد قابل تامل استخراج نفت و گاز طبیعی، ارزش افزوده تامین آب، برق و گاز طبیعی و خدمات بوده زیرا بقیه بخش‌های اصلی اقتصاد رشد کمتر از شاخص کل را تجربه کرده‌اند.

رویای شیرین رشد 8درصد
دولت در بودجه سال‌جاری پیش‌بینی کرده اقتصاد ایران در سال‌جاری 8درصد رشد کند. با این حال تحولات سیاسی ازجمله جنگ روسیه علیه اوکراین و سرنوشت مذاکرات رفع تحریم‌ها می‌تواند این روند را تحت‌تأثیر قرار دهد. صندوق بین‌المللی پول در آخرین گزارش خود از چشم‌انداز اقتصادی جهان، رشد اقتصاد ایران در سال‌جاری را 3درصد برآورد کرده اما بانک جهانی اعلام کرده به‌احتمال زیاد اقتصاد ایران در سال‌جاری میلادی رشد 3.7درصدی را تجربه می‌کند.

روایت بانک مرکزی چیست؟
بانک مرکزی اما روایت متفاوت‌تر و به روزتری از شاخص رشد اقتصاد و ارزش افزوده بخش‌های مختلف ارائه می‌کند زیرا سال پایه محاسباتی این نهاد 1395 است درحالی‌که مرکز آمار سال پایه خود را 1390 قرار داده است. هرچند بانک مرکزی هنوز جزئیات رشد اقتصاد در 1400 را اعلام نکرده اما گفته اقتصاد ایران رشد مثبت خود را از فصل تابستان سال1399 شروع و در پایان فصل پاییز سال 1400رشد مثبت 5.7درصدی با نفت و 5.8درصدی بدون نفت را ثبت کرده است. 
با این تفاوت که رشد فصلی بخش کشاورزی در پاییز پارسال منفی 2.5درصد و بخش ساختمان منفی 5.8درصد بوده و بخش اصلی بار رشد اقتصاد ایران را بخش خدمات با رشد 8.1درصدی، صنعت و معدن با رشد 6.5درصدی و نفت 5.4درصدی به دوش کشیده است. 
انتظار می‌رود با انتشار گزارش بانک مرکزی در آینده نزدیک، تصویر دقیق‌تری از شاخص قد کشیدن اقتصاد ایران ارائه شود با این حال روند مثبت ادامه می‌یابد اما نه به سرعت مورد انتظار و پیش‌بینی شده از سوی دولت به میزان 8درصد.