یا ضامن آهو

شهاب مهدوی-روزنامه‌نگار

جمعه شب، مشهد مقدس میزبان فیلم «بدون قرار قبلی» بود؛ در شب میلاد امام رضا(ع) فیلمی که سازندگانش قصد ادای دین به حضرت ثامن الحجج(ع) داشتند روی پرده رفت و آیین افتتاحیه‌ای هم با حضور عوامل برگزار شد. این البته فقط سکانس افتتاحیه اکران بدون قرار قبلی است و قرار است در روزهای آتی شاهد قطار اکران این اثر سینمایی باشیم. تدارکی ویژه برای فیلمی که در آن شخصیت اصلی‌اش سفری معنوی را پشت سر می‌گذارد.

از قلب اروپا تا بارگاه امام رضا(ع)
«یاسمین لطفی که سال‌هاست ساکن برلین است و در دوران کودکی، به آلمان مهاجرت کرده، پس از ۳ دهه به وطن بازمی‌گردد. او در این سفر که پسر مبتلا به اوتیسمش را نیز به همراه دارد، می‌کوشد پاسخی برای پرسش‌هایی که سال‌ها با او همراه بوده بیابد.» این خلاصه داستان فیلم بدون قرار قبلی است؛ خلاصه‌ای که بدون اسپویل کردن داستان می‌شود روایتش کرد. پنجمین ساخته بهروز شعیبی، با نگاهی به داستانی نوشته مصطفی مستور ساخته شده است. فیلمی دشوار و
پرلوکیشن که بخش‌هایی از آن در آلمان فیلمبرداری شده است. امتداد نگاه فیلمساز از برلین تا مناطق کویری خواف خراسان، در واقع روایتی است از سفر به سرزمین مادری. سفری اودیسه وار که قرار است در آن شاهد تحول شخصیت اصلی و رسیدنش به شناخت و درکی تازه از زندگی باشیم.

میم مثل ملودرام
بدون قرار قبلی نخستین بار در چهلمین جشنواره فیلم فجر به نمایش درآمد و مورد توجه منتقدان و داوران هم قرار گرفت. آنچه دوستداران فیلم درباره‌اش نوشتند با کلید واژه‌ای به نام ملودرام خوش ساخت همراه بود. برخی از منتقدان نخبه گرا و سختگیری هم که معمولا دیدگاهی رادیکال به سینمای ایران دارند نیز به ستایش از فیلم شعیبی پرداختند؛ فیلمی که سیمرغ بلورین بهترین فیلم از نگاه ملی را دریافت کرد.
مایه ملودرام فیلم بیشترین درگیری حسی مخاطب را با اثر ایجاد می‌کند. شعیبی در این‌باره می‌گوید:«‌ اگر از زندگی پرمشغله خود فاصله بگیریم، با خانواده‌هایی مواجه می‌شویم که روابط انسانی برای آنها در اولویت قرار می‌گیرد. گاهی اوقات در قصه و نقطه‌ عطف به‌دنبال کنش یا کشمکش بیرونی می‌گردیم؛ اما در فیلم‌هایی چون «بدون قرار قبلی» این حالت رخ نمی‌دهد و هدفش انتقال احساسی خاص به‌‌مخاطب است.»
بدون قرار قبلی به لحاظ تولید فیلم دشواری بود و طبیعی بود که در مسیر ساخت نیازمند حمایت‌هایی باشد. شعیبی درباره تأثیر حمایت نهادها بر فیلمش می‌گوید:«هیچ‌کدام از حمایت‌ها‌ برای من جوری نبود که سفارش از جانب ارگان‌ها باشد بلکه این پیگیری من برای ساخت بود که به این پشتیبانی منجر شد و برای هر موضوع دیگری می‌توانست رخ دهد. من
۲۵ سال در سینما کار کرده‌ام و اگر کارمند جایی بودم، الان در آستانه بازنشستگی قرار می‌گرفتم. من کارهایی را می‌سازم که به آنها باور دارم. سینما در ذات نیاز به سرمایه‌گذار دارد. یک‌بار زندگی می‌کنم و حاضر نیستم این یک‌بار زندگی را در خدمت چیزهایی قرار دهم که یا دوستشان ندارم و یا برای بقیه و در خدمت بقیه باشد. من سینما را یک رسانه و صنعت می‌دانم و‌ مواضع افراد نسبت به مسائل سیاسی موضوعی شخصی است که من به آن کاری ندارم.»

حرکت قطار اکران بدون قرار قبلی از مشهد مقدس
آیین افتتاحیه فیلم سینمایی «بدون قرار قبلی» در شب میلاد حضرت ثامن الحجج(ع) در مشهد مقدس برگزار شد. این مراسم با حضور عوامل فیلم، سینماگران و مسئولان شهری مشهد روز جمعه 20خرداد‌ماه در سینماهویزه برگزار شد و علاوه بر افتتاح فیلم از سال‌ها تلاش استاد رضا صابری و عوامل سازنده فیلم «بدون قرار قبلی» تقدیر شد.در بخشی از این مراسم سیدعبدالله ارجائی، شهردار مشهد با گرامیداشت یاد مهدی صباغی و نادر طالب‌زاده
2 هنرمند تازه درگذشته، ابراز امیدواری کرد تا فیلم «بدون قرار قبلی» با فروش خوب و آغاز مقدسی که در شب میلاد حضرت رضا(ع) دارد پله‌های موفقیت را طی کرده و عوامل آن آثار بیشتری تولید کنند.

تجلیل از رضا صابری
در بخش بعدی این مراسم که اجرای آن را مژده لواسانی برعهده داشت، با حضور حامد بهداد، حبیب ایل‌بیگی معاون نظارت و ارزشیابی سازمان سینمایی، مجید اکبرشاهی مدیرعامل مؤسسه تصویر شهر، بهروز شعیبی و حسن باغگلی معاون فرهنگی- اجتماعی شهرداری مشهد با اهدای لوح تقدیر ویژه ‌ سیدمهدی جوادی، مدیرعامل فارابی و جایزه مشترک بنیاد سینمایی فارابی و مؤسسه تصویر شهر و تقدیرنامه شهرداری مشهد از سال‌ها تلاش استاد رضا صابری تقدیر به عمل آمد.

مکث
سفر معنوی باورپذیر
یکی از مشکلات معمول سینمای ایران در تولیداتی که به‌عنوان معناگرا شهرت یافته‌اند، تصنع و غلبه شعار بر حال و هوای اثر است. بازخوردهای نمایش بدون قرار قبلی نشان‌دهنده این نکته بود که بهروز شعیبی در فیلمی که حال و هوایی معنوی دارد دور از شعار و با ظرافت عمل کرده است؛ نکته‌ای که در مواضع منتقدان و سینمایی نویسان نیز مشهود بود.  
رضا صائمی(منتقد سینما): بدون قرار قبلی قصه شخصیت محوری است که به روایت سفری از آفاق به انفس را به تصویر می‌کشد و به میانجی این روایت، مخاطب را هم به سفری درونی دعوت می‌کند. این ‌دعوت و سفر البته صرفا یک تجربه‌وجودی نیست بلکه دامنه آن به سرزمین و فرهنگ و سنت‌های بومی و ملی هم گسترش می‌یابد. یاسمن از آلمان به ایران می‌آید تا در خاکسپاری پدری که ۳۰ سال او را ندیده حضور یابد و به وصیتش عمل کند. اما این نه بازگشت به پدر که به خانه پدری است. به وطن و میهن. نشانه‌هایی که فیلمساز از فرهنگ و تمدن ایران با مولفه‌های ملی و مذهبی می‌گذارد تأکیدی نمادین بر همین دعوت است. دعوت به بازگشت به خویشتن. یاسمن در این سفر 3 مکان و جغرافیا را تجربه می‌کند. از برلین به تهران و از تهران به مشهد. او وقتی به مشهد می‌رسد گویی به تجربه‌ای شهودی دست می‌یابد و نوعی رهایی درونی و رستگاری را تجربه می‌کند. از حال بد به حال خوب می‌رسد حتی فرزند اوتیسمش هم بهتر می‌شود. «بدون قرار قبلی» را باید فیلمی مکاشفه‌ای و جست‌وجوگرانه دانست که در این جست‌وجو بیش از هویت خانوادگی این هویت فردی یاسمن است که تطهیر می‌شود و تغییر می‌کند. حتی بار دیگر عشق را هم تجربه می‌کند و از رنج تنهایی رها می‌شود. در واقع «بدون قرار قبلی» یک فیلم سفرنامه‌ای است که از سفر در آفاق به سفر در انفس می‌رسد.