فرهنگ و زندگی
تنها کتاب است که می‌ماند!
سامان رضایی
بازار محصولات فرهنگی از منظر شیوه آرشیو تحولات بسیاری را پشت سر گذاشته است؛ برای نمونه در بازار فیلم و موسیقی بسیاری از علاقه‌مندان قفسه‌ای پر از فیلم‌های وی‌اچ‌اس داشتند که به سرعت دوره‌اش طی شد. سپس صاحبان این آرشیو‌های رشک‌برانگیز شروع کردند به فروش تک‌تک یا فله‌ای وی‌اچ‌اس‌ها و انواع سی‌دی یا همان لوح‌های فشرده جایگزین آرشیو مجموعه‌دار‌های این حوزه شد. این روز‌ها اما هر کسی لوح فشرده آرشیو کند مانند دنیای لباس به اولد‌فشن یا جامانده از مد روز متهم می‌شود؛ زیرا تمام محصولات فرهنگی شامل موسیقی و فیلم راهی فلش‌ها و حتی فضای ابری اینترنت می‌شود.
این مهم در حوزه کتاب تقریبا صدق نمی‌کند. کتاب‌های کاغذی اگرچه به شکل کتاب‌های صوتی و پی‌دی‌افی هم در بازار وجود دارند، اما جدای از جهان سوم، در کشور‌های دیگر فروش و عرضه و تقاضای به‌خصوص کتاب‌های دست دوم به دوبرابر رسیده است. موردی که هم پیامی فرهنگی در اثبات ماندگاری کتاب دارد و هم اقبال بازار جهانی کتاب به محصولات دست‌دوم نشانه افزایش اهمیت بشر به سویه‌های محیط‌زیستی و حفاظت از آن دارد؛ تا جایی که به‌گفته محققان با تهیه کتاب‌های دست‌دوم میلیون‌ها کتاب از چرخه بازتولید بی‌مورد خارج می‌شوند و در این فرایند نیم‌میلیون درخت از خطر خمیر شدن نجات پیدا می‌کنند.
اما بازگردیم به قصه بی‌غصه اقبال کتاب‌باز‌ها به کتاب‌های دست دوم. گزارش دیلی‌میل نشان می‌دهد سازمان آکسفام ۶۰هزار کتاب را در ۴۰۰فروشگاه، ۱۳۰کتابفروشی مستقل در سراسر بریتانیا و همچنین در پاریس و چندین مکان در ایرلند به فروش می‌رساند؛ کتاب‌هایی که توسط مردم اهدا شده‌اند. فروش کتاب، بزرگ‌ترین سهم فروش آکسفام را شکل می‌دهد؛ رقمی که در نیم‌دهه گذشته ثابت بوده است. این رقم پس از کرونا از 20درصد به 40 تا 50درصد افزایش یافت. سازمان آکسفام، کتاب‌های دست‌دوم خود را از فروشگاه‌هایش در بریتانیا به همه نقاط دنیا ارسال می‌کند و شرکت WOB هم اخیراً یک انبار کتاب در آمریکا برای خریداران آمریکای شمالی افتتاح کرده است؛ تا جایی که شرکت WOB پس از شروعی آرام، هم‌اکنون در هر ۲ثانیه یک کتاب را روی سایت خود به فروش می‌رساند که به ۱۸میلیون فروش در سال می‌رسد. تجارت آنها در سال۲۰۲۱ با نرخ رشد پیش‌بینی شده تا یک‌چهارم در سال‌جاری، ۳۰درصد رشد داشته است. تمام این واقعیت‌های آماری نشان از آن دارد که کتاب‌باز‌ها هر چه بیشتر بهتر است به سمت خوانش کتاب‌های دست‌دوم روی آورند تا جدا از رونق بخشیدن به بازار کتاب به حفظ محیط‌زیست هم جان تازه‌ای ببخشند.
