نگاه حل مسئله‌ای امام خمینی ره ؛ الگویی برای سیاستگذاران

امام به‌عنوان یک عارف پیرو مکتب اسلام، در زمانه خود توانست تحولی اساسی در سیاست و حاکمیت سیاسی در زمان ما به‌وجود آورد که این تحول به نگرش‌های عرفانی او به جهان هستی، انسان و خدا ارتباط زیادی داشت. رجوع به مکتوبات و بیانات حضرت امام نخستین گام از فهم ایشان است. آثار و اندیشه‌های فقهی امام در رساله تحریرالوسیله، آراء و نظریات کلامی (فلسفی / عرفانی) در کتاب البیع، آراء و اندیشه‌های عرفانی در کتاب کشف‌الاسرار و آرای سیاسی در کتاب ولایت فقیه و همچنین وصایا و رهنمودها قابل پیگیری است. با مشاهده همه‌جانبه‌نگری در اندیشه امام می‌توان چنین عنوان کرد که وی درصدد ارائه تفسیر جدیدی از دین اسلام بود که پاسخگوی نیازهای جامعه باشد؛ زیرا درنظر او در جامعه دینی، بدون شناخت واقعی اصول و اعتقادات اسلامی، نمی‌توان به مسائل دیگر پرداخت و آنها را برخاسته از دین اسلام دانست. در دید امام خمینی از آنجا که باورهای دینی هر شخصی نشان‌دهنده ساختار جهان‌بینی دینی اوست، این باورها در شکل دادن نظام اجتماعی ایشان نیز نقش اساسی را به‌عهده دارند. از این‌رو امام در کتب خود به فراخور مباحث متنوع، ابعاد گوناگون اسلام و باورهای اسلامی را تبیین می‌کنند.
ضمن اینکه مسئله‌شناسی حضرت امام نیز قابل بررسی است؛ مثلاً در وصیتنامه‌ امام خمینی به بحث امنیت پرداخته شده است و این محور تحت عنوان مسئله از آن یاد شده است؛ مسئله‌ای که در مقابل ماهیت وحدت مطرح می‌شود یعنی اگر در جامعه‌ای امنیت نباشد نمی‌توان انتظار داشت که وحدت باشد؛ به‌عبارتی، محور پایه‌ای برای وجود وحدت، امنیت است که البته روشی نیز نیاز است تا خود امنیت حاصل شود. نگاه امام خمینی به امنیت البته نگاه ابزاری نیست؛ در واقع امام به‌دنبال این نبودند که به هر روش مشروع و نامشروع، امنیت را در جامعه به ارمغان بیاورند؛ روش امام روش عقلانی بود که برگرفته از مبانی اسلامی است؛ به‌عبارتی نگاه امام به امنیت نیز فراتر از نگاه ابزاری است؛ نگاه امام به مسئله‌های مختلف دیگر نیز ابزاری نیست، به‌عبارتی امام درصدد این نیستند که مسئله‌های موجود را با هر روشی به مسیر حل برسانند. بلکه امام به‌دنبال حل مسائل بودند ولی به شیوه‌ای عقلانی و براساس ارزش‌های اسلامی. باید دانست هنگامی‌که مبانی یک اندیشه‌ای در حل مشکلات و مسائل سرشتی الهی به‌خود گرفت دیگر استفاده ابزاری بی‌معنی خواهد شد. چون در این صورت لازم است فرایند انسانی را در مسائل رعایت کنیم، فرایندی که برگرفته از ارزش‌های الهی است. وقتی وضعیت اینگونه شد نگاه ابزاری جای خودش را به نگاه قدسی می‌دهد و این کاری بود که امام خمینی در فرایند مسئله‌شناسی به آن توجه داشتند.