راویان شوریده‌حال حماسه اندوه

رحلت بنیانگذار انقلاب اسلامی، واقعه‌ای چنان عظیم و ناگوار بود که نه‌تنها دل و جان مردم را عمیقا در حزن و ماتم فرو برد، بلکه حتی روند عادی کار سازمان‌ها و دستگاه‌های مختلف را هم را متوقف ساخت. امام (ره)، مرکز ثقل و منشأ و سرچشمه بود. رهبر و مقتدا و مرشد بود. همه‌چیز در نسبتش با او تعریف می‌شد. کسی به این فکر نکرده بود اگر پیر و راهبر و راهنما نباشد، چه باید کرد. تا روز واقعه، همه به او دلگرم بودند و چشم امید به‌سوی او داشتند. می‌دانستند هر گاه به خطا روند و ره گم کنند، هر گاه شک کنند و در تشخیص درست و غلط وابمانند، با اشاره او به راه بازمی‌گردند و درست را از غلط بازمی‌شناسند. اما درست از زمانی که واقعه واقع شد، هر کس در هر مقام و مسئولیتی که بود کوشید سهم و دین خود را به پیر و مقتدایش ادا کند. در این میان، آنها که دوربین و قلم در دست داشتند، وظیفه خود می‌دانستند به‌رغم غم و اندوهی که در جان‌شان رخنه کرده بود، پرتوان‌تر و خالصانه‌تر وظیفه خود را انجام دهند و در اطلاع‌رسانی به مردم و ثبت این رخداد تاریخی هر چه بیشتر بکوشند. سینماگران، فیلمبرداران، مدیران رسانه‌ای، گویندگان، نویسندگان و خلاصه هر کس که با رسانه سروکار داشت، وظیفه خود می‌دانست که از تمام توش و توانش مایه بگذارد تا وداعی باشکوه با رهبر و پیرش داشته باشد. در این گزارش، با رجوع به بایگانی نشریات، نگاهی انداخته‌ایم به فعالیت‌های گروه‌های فیلمبرداری وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی که در کنار گروه‌های تلویزیونی مراسم مختلف تشییع و عزاداری را پوشش می‌دادند. تعدادی از نام‌هایی که امروز در سینمای ایران صاحب اسم و رسم هستند، در میان فیلمبرداران و کارگردانان فیلم‌های گرفته شده از این مراسم دیده می‌شود.

اکیپ‌های فیلمبرداری وزارت فرهنگ و ارشاد
علاوه بر واحدهای مختلف تلویزیونی، گروه‌های متعدد فیلمبرداری از سوی معاونت سینمایی وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، از کلیه رویدادهای متن و حاشیه مراسم وداع، بیعت و تشییع و تدفین رهبر انقلاب فیلمبرداری کرده‌اند که از لحاظ ثبت و ضبط لحظه‌های تاریخی، ارزش‌های ویژه‌ای دارد. دوازده گروه مجهز متشکل از یک کارگردان، فیلمبردار، دستیار عکاس و راننده، از سوی اداره کل تولید عکس و اسلاید وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی مأموریت یافتند تا از نخستین ساعت‌های روز یکشنبه 14خردادماه نسبت به ثبت تصاویر مراسم مختلف اقدام کنند.
تعدادی از گروه‌ها در مراحل مختلف مراسم در مصلای بزرگ تهران و بهشت زهرا مستقر بودند و تعدادی هم در سطح شهر تهران به ثبت لحظه‌های مختلف و عکس‌العمل‌های مردم پس از شنیدن خبر رحلت حضرت امام(ره)  پرداختند. همچنین یک گروه مجهز نیز با استفاده از یک فروند هلی‌کوپتر هوانیروز، از کلیه لحظه‌های مراسم، تصاویر هوایی گرفتند. یک گروه از ورود و خروج خبرنگاران و میهمانان خارجی در فرودگاه مهرآباد، و گروهی دیگر نیز از مراسم برگزاری مجالس ترحیم که از سوی شخصیت‌ها به‌ویژه از سوی رهبر جمهوری اسلامی و نیروهای سه‌گانه نظامی برگزار شده بود، فیلمبرداری کردند.
تا روز دوشنبه بیست‌و‌دوم خردادماه، این گروه‌ها موفق شدند 457حلقه 400فوتی فیلم 35‌میلیمتری و 78حلقه 400فوتی فیلم 16میلیمتری تهیه کنند که به گفته یک مقام آگاه در این وزارتخانه، حاوی برخی صحنه‌ها و لحظه‌های منحصر‌به‌فرد و دارای ارزش‌های تاریخی فراوان است.
لابراتوار  اداره کل تولید فیلم و عکس معاونت سینمایی، طی این مدت بدون وقفه و به صورت شبانه‌روزی مشغول به کار بود و در کوتاه‌ترین زمان ممکن نتیجه کار گروه‌ها را برای بازبینی آماده می‌کرد. نکته قابل‌توجه این است که به‌رغم موجود بودن امکانات تصویربرداری به‌وسیله دوربین ویدئو، مسئولان با تشخیص این نکته که ارزش تاریخی و آرشیوی فیلم با نوار ویدئویی قابل قیاس نیست، از گرفتن تصاویر ویدئویی اجتناب کردند.
طبق گفته همین مقام آگاه، فیلم‌های گرفته شده براساس مضمون‌های مختلف هم‌اکنون توسط گروهی از کارگردان‌های این وزارتخانه در حال تدوین و آماده‌سازی است. بدیهی است به این ترتیب چندین فیلم سینمایی مستند به دست خواهد آمد. هم‌اکنون یک فیلم مستند 104دقیقه‌ای در آنجا تهیه شده که از سوی امور بین‌الملل وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی برای دفاتر فرهنگی ایران در خارج از کشور ارسال خواهد شد.

مشارکت بنیاد فارابی و سینماگران حرفه‌ای
در جریان فیلمبرداری از مراسم مختلف بنیاد سینمایی فارابی در زمینه تأمین وسایل و مواد خام برای اکیپ‌های فیلمبرداری و فیلمسازی، مشارکت فعال داشت. تعدادی از سینماگران حرفه‌ای از جمله محمود کلاری، مسعود جعفری‌جوزانی، تورج منصوری، حجت‌الله سیفی و محمد بزرگ‌نیا در طول آن روزها با حضور فعال در مراسم مختلف به ثبت لحظه‌هایی پرداختند که برای تدوین فیلم‌های مستند از آنها استفاده خواهد شد.

1650دقیقه فیلم
حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی با پنج کارگردان، پنج فیلمبردار، سیزده عکاس و چهار تصویربردار پوشش تصویری کاملی به کلیه مراسم وداع، تشییع و تدفین رهبر انقلاب اسلامی داد و بیش از 1000دقیقه فیلم 16 و 35میلیمتری و 650دقیقه فیلم ویدئویی گرفت.
کارگردانی این فیلم‌ها را مجید مجیدی، جواد شمقدری، عطا سلمانیان، عباس ناصری و علیرضا سجادپور به عهده داشتند.
محمد درمنش و کریم نصر فیلمبرداران گروه 35میلیمتری و محمد ابراهیمیان، حسن مردانی و عبداللهی فیلمبرداران گروه 16میلیمتری و مجید مروت‌پور، حبیب ولی‌نژاد، محمد صاحب‌الداری و محمدباقر اوشانی تصویربرداران ویدئویی حوزه هنری سازمان تبلیغات اسلامی بودند.
هفت گروه عکاسی مرکب از سیزده عکاس نیز مجموعه عکس‌های کاملی تهیه کرده‌اند که به زودی به شکل کتاب نفیسی منتشر خواهد شد.
حوزه هنری با بخشی از عکس‌های تهیه شده یک نمایشگاه عکس با نام «پا به پای باران» در خانه سوره به نمایش گذاشته و در تدارک نمایش یک برنامه مولتی‌ویژن نیز هست.

آماده‌باش در صدا‌و‌سیما
کلیه گروه‌های فنی و پشتیبانی صدا‌و‌سیمای جمهوری اسلامی ایران بلافاصله بعد از اعلام ارتحال حضرت امام(ره) به حال آماده‌باش کامل درآمدند و کلیه تصویربرداران، صدابرداران، فیلمبرداران و واحدهای فنی این سازمان به شکل گروهی پوشش کاملی به مراسم داده و همزمان برنامه‌هایی را در استودیوهای شبکه‌های اول و دوم برای پخش آماده کردند.

منبع: شماره 78 ماهنامه سینمایی فیلم
تـیر 1368