امنیت و اقتدار کشور در دستان این پرنده‌ها

سعید تیبا- کارشناس مسائل نظامی

سعید تیبا-کارشناس مسائل نظامی

طی سال‌های اخیر و به‌ویژه در جریان حملات رژیم اشغالگر قدس به اهدافی در سوریه و همچنین وقوع نزاع قره‌باغ میان کشورهای ارمنستان و جمهوری آذربایجان، نقش پهپادهای انهدامی در جنگ‌ها بسیار پررنگ شده است. پهپادهای انهدامی از آن دسته تسلیحات خاص در دنیا محسوب می‌شوند که رسیدن به فناوری طراحی و ساخت آنها در میان کشورهای جهان چندان متداول نیست و تنها کشورهایی محدود در دنیا دانش ساخت این نوع سامانه‌های بدون سرنشین را دارند و دیگر کشورها به نوعی تنها استفاده‌کننده از این نوع پهپادها هستند. آمریکا، آلمان، چین و رژیم اشغالگر قدس ازجمله صاحبان فناوری ساخت این نوع از پرنده‌های بدون سرنشین هستند اما طی سال‌های اخیر یک کشور دیگر هم در زمره سازندگان پهپادهای انهدامی در انواع مختلف مطرح شده و آن هم جمهوری اسلامی ایران است که نگاهی به تنوع و کیفیت پرنده‌های انهدامی ایران نشان می‌دهد که در بازه زمانی کمی نه‌تنها ایران به یک طراح و سازنده پهپاد انهدامی تبدیل شده است بلکه توانسته در برخی از حوزه‌ها، رقبا را نیز پشت‌سر بگذارد و گوی سبقت را از آنها برباید. از جمله مهم‌ترین پهپادهای انهدامی ساخت جمهوری اسلامی ایران، پهپادهایی است که در ارتش جمهوری اسلامی ایران ساخته و به‌کار گرفته شده است که می‌توان از خانواده کیان، آرش و امید در این حوزه نام برد؛ پهپادهایی که امروز با قابلیت اجرای ماموریت‌های انهدامی در اختیار نیروهای چهارگانه ارتش است و ستون فقرات پهپادی ارتش را تشکیل داده‌اند. در این نوشتار تلاش داریم تا ضرورت‌های رسیدن به این فناوری و ماموریت پهپادهای انهدامی در ارتش جمهوری اسلامی ایران را تشریح کنیم.

ایران؛ دارنده پهپادهای ضد‌رادار
یکی از توانمندی‌هایی که در زمان شاه آمریکایی‌ها حاضر نشدند آن را در اختیار ایران قرار دهند، تسلیحات سرکوب دفاع هوایی دشمن و موشک‌های ضد‌رادار بود و این خلأ همواره در طول دوران دفاع‌مقدس احساس می‌شد، چراکه تسلیحات مورد نیاز برای سرکوب پدافند هوایی ارتش بعثی عراق، در اختیار ایران قرار نداشت و این مسئله سبب شد تا تعداد شهدای نیروی هوایی ارتش خصوصا در مقطع ابتدایی جنگ تحمیلی بالا برود.
پس از پایان جنگ تحمیلی و خرید برخی از جنگنده‌های شرقی برای تجهیز و بازسازی نیروی هوایی کشورمان، موشک‌های ضدرادار KH-58 خریداری شد که این موشک‌ها قابلیت شلیک از جنگنده‌های سوخو-24نهاجا را داشت و تاکنون نیز در خدمت نیروی هوایی ارتش قرار دارند.
با این حال با متداول‌شدن استفاده از پهپادهای انهدامی در دنیا، یکی از مسائلی که مورد توجه فرماندهان ارتش قرار گرفت، استفاده از این ظرفیت برای سرکوب دفاع هوایی دشمن و در نقش ضد‌رادار بود. رادارها همواره به‌عنوان چشم و گوش سامانه‌های پدافندی عمل می‌‎کنند و درصورتی که مورد اصابت قرار گیرند، دیگر اجزای سیستم دفاع هوایی ناکارآمد خواهند بود. به همین منظور در تمام جنگ‌ها، دو‌طرف نزاع تلاش بسیار زیادی برای از کار‌انداختن سامانه‌های راداری یکدیگر دارند و در این راستا، سامانه‌های پهپادی انهدامی ضدتشعشع بهترین گزینه برای هدف قرار‌دادن رادارها محسوب می‌شوند.

 نقطه‌زنی با کمترین هزینه
دیگر کاربرد پهپادهای انهدامی هدف قراردادن اهداف زمینی و دریایی است. پهپادهای انهدامی به‌دلیل آنکه عملکردی دقیقا مشابه موشک‌های کروز دارند و در عین حال هزینه کمتری دارند و همچنین انعطاف بیشتری در زمینه بهره‌برداری دارند، طی سال‌های گذشته به یک گزینه قابل اتکا برای حمله به اهداف زمینی و دریایی حساس و حیاتی دشمن تبدیل شده‌اند.
نگاهی به نزاع قره‌باغ میان ارمنستان و آذربایجان نشان می‌دهد که عمده ضرباتی که ارتش جمهوری آذربایجان توانست به ارمنستان وارد کند، با استفاده از ظرفیت پهپادهای انهدامی بود که این کشور از رژیم صهیونیستی وارد کرده بود.
دقت اصابت زیاد این پهپادها که با استفاده از سامانه‌های ناوبری تلفیقی به‌دست می‌آید، مداومت پروازی بالا و همچنین توان حمل محموله (سرجنگی) با وزن‌های مختلف در کنار تاکتیکی‌بودن این سامانه‌ها که امکان پرواز آنها از خشکی و دریا را فراهم می‌کند، ازجمله ویژگی‌هایی است که باعث شده به کارگیری پرنده‌های بدون‌سرنشین انهدامی بسیار مورد توجه و علاقه کاربران باشد.

 شعاع تهدید 4هزار کیلومتر!
از ویژگی‌های بارز سامانه‌های بدون سرنشین برد زیاد آنهاست که می‌تواند تا شعاع بسیار زیادی عملیات انجام دهد. تنها در یک مورد از عملیات‌های پهپادی ارتش جمهوری اسلامی ایران در جریان رزمایش بزرگ پهپادی ارتش در دی‌ماه سال 1399یک فروند پهپاد انهدامی آرش با برخاستن از سواحل مکران در جنوب‌شرق ایران و طی مسافتی بیش از 1400کیلومتر توانست هدف تعیین شده در منطقه عمومی سمنان را مورد اصابت قرار دهد، برد عملیاتی خیره‌کننده که به‌گفته معاون عملیات ارتش تا 2000کیلومتر و با درنظر گرفتن تمهیداتی تا 4000کیلومتر قابل افزایش است.
بردهای عملیاتی مانند 2تا 4هزار کیلومتر از آن جهت معنادار هستند که خط و نشان دقیقی برای دشمنان است؛ چراکه این پیام به آنها منتقل می‌شود که منافع، اماکن حساس و حیاتی و سامانه‌های تسلیحاتی آنها به‌ویژه سامانه‌های دفاع هوایی در تیررس ارتش جمهوری اسلامی ایران قرار دارد.

آینده پهپادهای انهدامی ارتش
آنچه طی چند سال گذشته در حوزه توسعه پهپادهای انهدامی در ارتش جمهوری اسلامی ایران صورت گرفته است را می‌توان یک حرکت پرشتاب و جهادی در یک مقطع زمانی کوتاه برشمرد؛ البته به‌دلیل حساسیت‌هایی که در این حوزه وجود دارد طبیعی است که می‌توان دستاوردهای دیگری در این حوزه هم درنظر گرفت که تا‌کنون به‌دلیل رعایت ملاحظات امنیتی رسانه‌ای نشده‌اند و در حقیقت داشته‌های ارتش در حوزه پرنده‌های بدون‌سرنشین انهدامی را باید بیشتر از این موارد دانست.