اتحاد علیه آوار

محمد جعفری، روزنامه‌نگار

«ای واویلا، عزا و ماتمه» این نوای سوزناک عزاداری آبادانی‌ها شبکه‌های اجتماعی را پرکرده و خیلی‌ها با بازنشر آن با خانواده‌های داغدار ابراز همدردی می‌کنند. اما باید در آبادان باشید تا معنای واقعی عزاداری را متوجه شوید. با اینکه تاکنون پیکر 29نفر کشف شده؛ اما تک‌تک آبادانی‌ها انگار که عزیرترین افراد زندگی‌شان را از دست داده‌اند. در چنین شرایطی است که عملیات آواربرداری در ویرانه‌های متروپل همچنان ادامه دارد و یافته‌های خبرنگار اعزامی همشهری به آبادان زوایای تازه‌ای از این حادثه را روشن می‌کند؛ از ماجرای بوی تعفن در مخروبه متروپل تا سگ‌های دردسرساز. گزارشی که می‌خوانید روایتی عینی است از آنچه در متروپل می‌گذرد.

با وزش هر بادی در خیابان امیری آبادان، گردوغبار ویرانه متروپل، خیابان را پر می‌کند. حالا از آن برج باشکوه پرزرق‌وبرق که در شرف افتتاح بود، جز مخروبه‌ای باقی نمانده است. ویرانه‌ای از آهن و بتن که فروریختن آن خانواده‌های زیادی را به عزای عزیزان‌شان نشاند. خیابان امیری این روزها به کارگاهی بزرگ تبدیل شده که در آن انواع خودروها و ادوات سنگین را می‌شود دید؛ از لودرها و بیل‌های مکانیکی غول‌پیکر تا جرثقیل‌های چندین تنی. همه این ادوات از شهرهای مختلف به آبادان منتقل شده تا در کوتاه‌ترین زمان ممکن آوار متروپل را بروبد. ابتدا و انتهای خیابان و کوچه‌های فرعی با داربست‌های فلزی مسدود شده و به‌جز نیروهای امدادی، هیچ‌کس اجازه ورود به آنجا را ندارد. نیروهای یگان ویژه نیروی انتظامی مسئولیت برقراری نظم و امنیت را برعهده دارند و خودروهای سنگین دائم در حال تردد در آنجا هستند. همه پاساژها و مغازه‌ها پس از این حادثه تعطیل شده و همه برای حادثه متروپل بسیج شده‌اند. بیل‌های مکانیکی با قدرت به جان بقایای متروپل افتاده‌اند اما هر تکه‌ای را که از آن جدا می‌کنند انگار که هنوز اتفاقی نیفتاده و تا پایان آواربرداری راه درازی در پیش است. کامیون‌های حمل نخاله یکی پس از دیگری جای خود را به کامیون‌های خالی می‌دهند و این روند در جریان است. با هر چنگی که بیل مکانیکی به پیکره باقیمانده متروپل می‌زند، همه منتظر خبری از آنجا هستند؛ خبری که حالا پس از گذشت یک هفته از حادثه خانواده‌های افراد مفقودشده متروپل، خود را برای شنیدن آن آماده کرده‌اند.

عطش در خیابان امیری
آفتاب در ظهر آبادان بی‌رحم‌تر از همیشه می‌تابد و نیروهای هلال‌احمر و آتش‌نشانی در گرمای طاقت‌فرسا مشغول کار هستند، اما این آبادانی‌های خونگرم هستند که با آب و انواع نوشیدنی‌های خنک خستگی را از تن آنها بیرون می‌کنند. زنی همراه دختر کوچکش سینی به‌دست گرفته و برای امدادگران نان و خرما آورده است. قبل از او هم مرد جوانی نوشابه‌هایی را که همراه با یخ در فرغون قرار داده بود، یک‌به‌یک برای امدادگران باز و تعارف می‌کرد. او می‌گوید: شرمنده‌ام که جز این کار، کار دیگری از دستم ساخته نیست. همین که امدادگران در این گرما لبی تر و خستگی به‌در کنند برایم کافی است.

آبادان شهر همه ماست
مرد جوان دیگری در حالی‌ که عینک ریبن را روی بینی‌اش بالا می‌دهد، کیسه نایلونی مشکی را در دست جابه‌جا می‌کند. او و دوستانش زباله‌ها را از روی زمین جمع می‌کنند. حسین عساکره که 40ساله و باستانی‌کار است، می‌گوید در این حادثه 4نفر از دوستانش را که کناف‌کار بودند، از دست داده است. غم از چهره‌اش می‌بارد. می‌گوید یک هفته تمام هرروز به اینجا می‌آید و چون کار دیگری از دستش برنمی‌آید همراه دوستانش زباله‌هایی را که در نزدیکی متروپل ریخته جمع می‌کند. به‌جز او چند نفر دیگر هم همین کار را انجام می‌دهد. آنها می‌گویند درست است که این حادثه همه‌مان را سیاه‌پوش کرده اما این روزهای تلخ هم می‌گذرد. آبادان شهر همه ماست و آن را می‌سازیم.

1700کیلومتر به عشق آبادان
در میان شهروندان آبادانی که مشغول خدمت‌کردن به امدادگران هستند، چهره یک طلبه جوان بیشتر خودنمایی می‌کند. او که لباس خاکی به تن کرده و عمامه سفید به سر بسته مدام در حال توزیع آب در میان امدادگران است و وقتی هم که بیکار می‌شود، زباله‌ها را جمع می‌کند. نامش حسین سلامی است و 38سال دارد. آنطور که می‌گوید آبادانی است و از چندسال قبل برای خواندن درس طلبگی به مشهد مهاجرت کرده، اما وقتی از حادثه متروپل باخبر شده 1700کیلومتر را با شوق خدمت به همشهری‌هایش طی کرده است. حسین می‌گوید: من در سطح یک حوزه تحصیل می‌کنم و این روزها امتحانات‌مان است اما وقتی خبر متروپل را شنیدم درس و امتحان را رها کردم و به آبادان برگشتم تا هر کاری که از دستم برمی‌آید برای همشهری‌هایم انجام دهد. من مدیوین این شهرم و لازم باشد خودم را برای آن فدا می‌کنم.

خانه‌هایمان فدای همشهری‌ها
در کوچه مجاور متروپل 2خانه واقع شده بود که حالا به خواست مالکان آنجا برای دسترسی بهتر به آوار متروپل و سهولت در آواربرداری تخریب شده است. یکی از مالکان این خانه‌ها حرف‌هایی می‌زند که باورنکردنی است. او حاضر شده به‌خاطر این حادثه خانه‌اش را خراب کند. او می‌گوید: این‌همه خانواده عزادار شده و عزیزان‌شان را از دست داده‌اند. حالا خانه من چه ارزشی دارد؟ همه‌اش فدای همشهری‌هایم. من خانه‌ام را دوباره می‌سازم اما آنهایی که عزیزان‌شان را از دست داده‌اند، چه کنند؟ خدا به آنها صبر بدهد.

ماجرای بوی تعفن متروپل چه بود
«بوی تعفن فضای متروپل را پر کرده است.» این خبری بود که از روز اول پس از حادثه بارها در شبکه‌های اجتماعی منتشر شد. اما هیچ‌کس نپرسید چطور هنوز یکی دو روز از حادثه گذشته بوی تعفن آن هم از زیر تلی از بتن شنیده می‌شود؟ بررسی‌های میدانی خبرنگار اعزامی همشهری به آبادان نشان می‌دهد که در مجاورت مخروبه متروپل یک رستوران ایتالیایی وجود دارد که صدها کیلوگوشت در یخچال آنجا قرار داشت و بعد از ریزش متروپل به‌دلیل قطعی برق همه گوشت‌ها فاسد شد و بوی تعفن گوشت‌ها، فضای خیابان امیری را پر کرد و برخی را به اشتباه انداخت که بوی جنازه‌ها در خیابان پیچیده است.

سگ‌های دردسرساز
همانقدر که سگ‌های زنده‌یاب هلال احمر کارگشا هستند، سگ‌هایی که برخی افراد به محل متروپل آورده‌اند کار را سخت و پیچیده می‌کنند. شاید به همین دلیل است که بعد از چند روز از ورود سگ‌های دیگر به محل متروپل جلوگیری شد. اما ماجرا چه بود؟ پس از ریزش متروپل چندنفر از روی خیرخواهی سگ‌هایشان را به آنجا آوردند و مدعی شدند که سگ‌هایشان زنده‌یاب هستند. حتی یکی از این افراد مدعی شد که سگ‌هایش تاکنون 18نفر را از زیر آوار بیرون کشیده است. ادعایی که قابل راستی‌آزمایی نیست. اما نکته حائز اهمیت اینکه حضور این سگ‌ها باعث حواس‌پرتی و ترس سگ‌های هلال‌احمر می‌شد و همین موضوع در کار جست‌وجو اخلال ایجاد می‌کرد.

حمایت روانی از آسیب‌دیدگان
ریزش متروپل، علاوه بر قربانی‌کردن ده‌ها نفر در آبادان به روح و روان افراد زیادی در این شهر لطمه وارد کرده است. علاوه بر خانواده‌های قربانیان که هنوز مرگ عزیزان‌شان را باور ندارند، شهروندان نیز دچار آسیب و یا خشم و هیجان زیادی شده‌اند. حاجی پور، معاون امور جوانان هلال احمر خوزستان که سرپرستی 2گروه اعزامی هلال احمر برای کاهش آسیب‌های روحی شهروندان و خانواده‌های داغدار را بر عهده دارد، درباره اثربخشی چنین فعالیت‌هایی به همشهری می‌گوید: هیجان و خشم ناشی از این حادثه در شهروندان موج می‌زند که من و همکارانم تلاش می‌کنیم تا با استفاده از تکنیک‌های مشاوره این هیجان را تخلیه کرده و به آنها آرامش دهیم. ما حتی در برخی از چادرهای هلال احمر برای عزیزان از دست رفته، عزاداری برپا می‌کنیم تا با این کار با خانواده‌های داغدار و شهروندان همدردی کرده و از آلام‌شان کم کنیم.

در انتظار مریم
یکی از قربانیان ریزش متروپل که نام و تصویرش در رسانه‌ها غوغای زیادی به پا کرده و دل خیلی‌ها را سوزانده، مریم کعبی نام دارد. او که با همسرش به تازگی کافه مری را در طبقه همکف متروپل راه‌اندازی کرده بود، هنوز پیکرش کشف نشده و در شرایطی که پیکر شوهر و خواهرشوهرش به خاک سپرده شده، تلاش‌ها برای یافتن پیکر او همچنان ادامه دارد. شاید به همین دلیل است که جمعی از دوستان مریم از روز حادثه تاکنون در یکی از چادرهای هلال احمر تجمع کرده‌اند و منتظر خبری از دوست‌شان هستند. یکی از آنها می‌گوید: مریم 2 ساله بود که مادرش را از دست داد و خاله‌اش او را بزرگ کرد. او دختر مهربانی بود و به‌دلیل همین خصلتش بود که دوستان زیادی داشت و همه به او علاقه‌مند بودند. او و همسرش با عشق کافه‌شان را راه‌اندازی کرده بودند و آرزوهای بزرگی داشتند که حادثه متروپل همه آرزوهای‌شان را بر باد داد. از آن روز تاکنون ما اینجا هستیم تا خبری از مریم شود و تا هر وقت که لازم باشد در اینجا می‌مانیم.

افشاگری تازه 
آنچه از گفته مسئولان درباره حادثه متروپل برمی‌آید، حکایت از تخلفات گسترده در این پروژه دارد. در برنامه گفت‌وگوی ویژه خبری شنبه‌شب تلویزیون، مدیرکل دفتر ساختمان وزارت راه و شهرسازی از اعلام تخلفات این ساختمان به شهرداری آبادان و دادستانی مربوطه در سال۹۶ اشاره کرد. حال آنکه در ادامه برنامه محمدرضا رضایی کوچی، رئیس کمیسیون عمران مجلس گفت: شهرداری آبادان مالک مشارکتی متروپل بوده است و  به همین دلیل با اعلام تخلفات ساختمان به شهرداری، تعارض منافع صورت گرفته است. مجوز ۴طبقه را به ۱۰طبقه تغییر داده بودند و نه شهرداری و نه دادستانی آبادان و نه وزارت راه و شهرسازی به تذکرات و مکاتبات نظام‌ مهندسی توجه نکرده بودند. رئیس کمیسیون عمران مجلس ادامه داد: تخلفات به قدری محرز بوده که افراد عادی هم با دیدن ساختمان متوجه آن می‌شدند. مکاتبات زیادی هم صورت گرفته بود اما انگار صرفا برای رفع تکلیف‌ بوده‌اند.

مکث
استاندار خوزستان در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری:
در متروپل کمتر از 10نفر مفقودی داریم
این روزها استاندار خوزستان پرکارترین روزهای دوران مسئولیتش را سپری می‌کند. حادثه فروریختن متروپل سبب شده او نه‌تنها همه امکانات خوزستان را برای امدادرسانی بسیج کند بلکه برای تسریع در این روند دست یاری به‌سوی سایر استان‌ها نیز دراز کرد. صادق خلیلیان، در گفت‌وگویی اختصاصی با همشهری به تشریح آخرین روند آواربرداری پرداخت و جزئیات بیشتری از آخرین اقدامات انجام شده را شرح داد. آنطور که او می‌گوید به‌احتمال زیاد عملیات در 2روز آینده به پایان خواهد رسید و امیدوار است که شمار افراد زیر آوار مانده از 10نفر فراتر نرود.

از آخرین روند آواربرداری متروپل صحبت کنید. برای پایان هرچه سریع‌تر این عملیات چه برنامه‌ای دارید؟
روند آواربرداری به نحو احسن پیش می‌رود. در 3روز اخیر با پیوستن گروه‌های جدید و ماشین‌آلات این روند سرعت بیشتری گرفته است. روزهای اول دقت بر این بود که افرادی که زیر آوار بودند را خارج کنیم. حالا با توجه به اینکه تعداد زیادی از این افراد خارج شدند سرعت کار بیشتر شده و در عین حال تمرکز کار  در جاهایی است که احتمال دارد افرادی حضور داشته باشند تا  بتوانیم آنها را خارج کنیم. بعد از این مرحله آواربرداری را به‌طور کامل به اتمام می‌رسانیم.
بعد از پایان جست‌وجوی اجساد و آواربرداری اولیه قرار است ویرانه‌های متروپل به چه سرنوشتی دچار شود؟ 
مسئه بعدی ما باقیمانده ساختمان است که بخش عمده‌ای از این ساختمان باقی مانده و ناپایدار است. بخشی از ساختمان فروریخته و بخش عمده‌ای از آن به‌صورت ناپایدار باقی مانده است. روی پایداری بخشی از آن کار شد و تیم‌هایی که در آنجا مشغول کار هستند با امنیت بیشتری به عملیات ادامه می‌دهند. در حال حاضر افراد را از صحنه خارج کردیم و هم‌اکنون ماشین‌آلات کار می‌کنند تا بتوانیم از خسارت‌های احتمالی آن پیشگیری کنیم. امیدوار هستیم طبق کارهای مقاوم‌سازی‌ که انجام شده و برآوردهایی که تیم‌های کارشناسی انجام داده‌اند، ساختمان بتواند پایایی خود را تا پایان عملیات حفظ کند و تلفات جدیدی نداشته باشیم. بعد از آن مرحله، باقیمانده ساختمان را گروه‌های کارشناسی درباره پایایی و ایمنی آن اظهارنظر کنند که باید درباره آن ‌چه تصمیمی گرفت و بعد از پایان آواربرداری آیا باید ساختمان را خراب کرد یا نه.
برآورد می‌کنید که عملیات جست‌وجوی اجساد و آواربرداری اولیه چقدر طول بکشد؟
آواربرداری با سرعتی که گرفته بخش عمده‌ای از آن احتمالا تا 2روز آینده به پایان می‌رسد. بعد هم بحث ساختمان می‌ماند.
شما در این مدت فهرستی از افراد مفقودی تشکیل داده‌اید؟ تصور می‌کنید که چند نفر هنوز زیر آوار باقی مانده‌اند؟
با توجه به اینکه در مجاورت این ساختمان یک کوچه و یک خیابان قرار داشته و یک‌سری مغازه‌ها هم در طبقه همکف آن قرار داشتند که بیشتر آن فعال نبوده است. با این حال چند مغازه فعال داشتیم که تلفاتی که به بار آمده از همین کوچه است. ابتدا پیش‌بینی می‌کردیم که کنار پاساژ تلفات داشته باشیم و اولویت‌مان را آنجا قرار دادیم اما به‌جز 5نفر، این قسمت تلفات دیگری نداشت. به همین دلیل برآوردهای اولیه تعدیل شد و ارتباطی با برخی خانوارهایی که در اطراف حضور داشتند گرفته و به افرادی که مدعی بودند نزدیکان‌شان مفقود شده‌اند رجوع شد و این اطلاعات را جمع‌بندی کردیم.
در نخستین روز از وقوع این حادثه آماری درخصوص افراد گرفتار شده زیر آوار منتشر شد که برخی از این آمار نشان می‌داد تا 150نفر زیر آوار متروپل گرفتار شده‌اند. آیا شما این آمار را تأیید می‌کنید؟
اصلا چنین آماری صحت ندارد. چون اگر درست بود خانواده‌ها مراجعه زیادی می‌کردند و منطقا باید آمار تلفات هم بالا می‌رفت اما در آواربرداری که در مناطق حساس و جاهایی که پیش‌بینی می‌کردیم افراد در آنجا زیر آوار گرفتار شده‌اند انجام شد 29نفر فوت شده را کشف کردیم که 26پیکر تحویل خانواده‌ها شده و 3نفر نیز هویت آنها شناسایی نشده‌اند و مجهول‌الهویه هستند. امیدوار هستیم که هرچه سریع‌تر بتوانیم این بخش از کار را به اتمام برسانیم.
با این توضیحات، برآورد می‌کنید که چند نفر هنوز زیر آوار باقی مانده‌اند؟
اظهارنظر در این‌باره کمی سخت است.
کمتر از 10نفر هستند؟
حتما کمتر از 10نفر و در همین حدود هستند.
شنیده‌ها حاکی است که رئیس‌جمهور این حادثه را با دقت پیگیری می‌کند.
بله. آقای رئیس‌جمهور مرتب پیگیر هستند و وزیر کشور هم به‌مدت 6روز در آبادان و در محل حادثه حضور داشتند. مسئولان پای کار بودند. رئیس هلال احمر از یک روز بعد از حادثه در اینجا حضور پیدا کرد. آتش‌نشانی تهران که تجربه حضور در حادثه پلاسکو را داشتند از همان روز اول از طریق دکتر مخبر هماهنگ کردیم و حضور پیدا کردند. سعی کردیم که ظرفیت‌های ملی را به‌کار ببریم. ساده به ماجرا نگاه نکردیم و مسئولان ملی را متوجه عمق فاجعه کردیم. معاون اول رئیس‌جمهور در محل حادثه حضور پیدا کردند و همه این اقدامات کمک کرد تا سرعت آواربرداری را بیشتر کنیم و برنامه‌های لازم را برای پایداری بخش باقیمانده ساختمان داشته باشیم.