غرب آسیا در چنگ گرد‌و‌غبار

عراقی‌ها بهار امسال را با گردو‌غبار زندگی کرده‌اند؛ کابوسی که گویی تمامی هم ندارد. طی 6هفته‌ اخیر، 9بار توفان شن و گردوغبار شهرهای مختلف عراق ازجمله پایتخت را بلعیده است. آخرین آنها از روز دوشنبه آسمان بغداد و دیگر شهرها به‌خصوص شهرهای جنوبی را نارنجی رنگ کرده است. نفس مردم، به‌ویژه افراد مسن به شماره افتاده و طبق گزارش دولت دست‌کم هزارنفر در بیمارستان بستری شده‌اند. 2توفان قبل از این، در مجموع باعث بستری شدن 10هزار نفر شد و یک نفر هم جان خود را از دست داد.
خبرنگار خبرگزاری فرانسه از بغداد گزارش داده که شدت گردو‌غبار در آسمان بغداد به حدی است که خیابان‌های این شهر خالی از خودرو شده؛ خیابان‌هایی که همیشه معضل بزرگ آنها ترافیک ماشین‌ها بوده است. توفان شن ادارات، مدارس، دانشگاه‌ها و اغلب کسب‌و‌کارها را به تعطیلی کشانده است. کاهش دید برای چندین ساعت باعث زمینگیر شدن هواپیماها در فرودگاه‌های بغداد، اربیل و نجف شد.
عراق یکی از 5کشور آسیب‌پذیر در برابر تغییرات اقلیمی جهانی معرفی شده است؛ جایی که بیابان‌زایی در آن رشد چشمگیری داشته است. وزارت محیط‌زیست عراق هشدار داده که با ادامه وضعیت کنونی، ممکن است عراقی‌ها در سال‌های آینده تا 272روز در سال شاهد وجود گرد‌و‌غبار در آسمان شهرهای خود باشند.
تغییرات اقلیمی تنها پدیده‌ جهانی است که مرز سیاسی نمی‌شناسد. گردو‌غبار طی روزهای اخیر از بیابان‌های عراق به کشورهای همسایه یعنی ایران و کویت هم کشیده شده است. وضعیت مشابهی هفته قبل اتفاق افتاد که کشورهای عربستان و امارات را هم درگیر کرد. فقط در ریاض، هزار و200نفر در بیمارستان بستری شدند. در دوبی، تمامی ساختمان‌های بلندمرتبه در گردو‌غبار گم شده بودند. توفان شن پس از درنوردیدن کشورهای منطقه، تا هند هم رسیده است.
طبق گزارش سازمان جهانی هواشناسی، پخش شدن گرد‌و‌غبار در هوا اثرات زیادی روی کشاورزی منطقه خواهد داشت. گرد‌و‌غبار با خفه کردن نهال‌ها عملکرد گیاه را کاهش می‌دهد و فتوسنتز کم می‌شود. در نهایت این روند به نابودی گونه‌های مختلف گیاهی و فرسایش خاک منجر شده تا یک چرخه مخرب همچنان تکرار شود.
منطقه غرب آسیا همیشه با پدیده توفان شن و گردو‌غبار روبه‌رو بوده اما این وضعیت طی سال‌های اخیر تشدید شده است. افزایش دمای هوا، بحران آب، افزایش سدسازی، برداشت بی‌رویه از منابع آب‌های زیرزمینی و رودخانه‌ها، جنگل‌زدایی، فرسایش خاک و بیابان‌زایی جزو عواملی است که الگوی آب‌و‌هوایی در منطقه را تغییر داده است.
توفان‌های شن، به‌طور معمول زمانی رخ می‌دهند که بادهای شدید مقادیر زیادی شن و گردوغبار را از زمین خشک به هوا بلند می‌کنند. این خاک‌های خشک و نیمه‌خشک در ایران، عراق، سوریه و عربستان تحت‌تأثیر گرمایش جهانی در حال افزایش هستند. با افزایش دما که گاهی اوقات به بیش از ۵۰ درجه می‌رسد و بارندگی کم، دوره‌های خشکسالی نیز بیشتر می‌شود.
به اعتقاد کارشناسان مهم‌ترین عامل در به‌وجود آمدن تغییرات چشمگیر در وضعیت آب‌و‌هوایی منطقه غرب آسیا، الگویی لانینا (La Nina) است. لانینا در مناطق مختلف جهان اتفاق می‌افتد و باعث کاهش بارندگی و افزایش خشکسالی و بودجود آمدن توفان‌های شن می‌شود. در غرب آسیا، لانینا طی 2سال گذشته وجود داشته و احتمالا در سال سوم هم ادامه خواهد داشت. زمانی که لانینا ادامه‌دار شود، زمستان‌ها کم‌بارش و به تشدید فصل توفان شن و گردو‌غبار در سال بعد منجر می‌شود.