خاورمیانه
گفتوگو با باقر حکیم، کارشناس مسائل عراق
تحریم انتخابات، باعث پیروزی جریان صدر شد
نتایج انتخابات عراق تا حد زیادی همه را شگفت‌زده کرد؛ از میزان مشارکت مردمی گرفته تا نتایج انتخابات و مخصوصا آرای بالای جریان صدر. برای بررسی بیشتر نتایج این انتخابات با باقر حکیم، کارشناس مسائل عراق گفتوگو کرده‌ایم.
از دید شما چرا مردم عراق در جریان انتخابات روز شنبه تا این حد از لیست مورد حمایت جریان صدر استقبال کردند؟
در شرایطی که بخش قابل‌توجهی از مردم مناطق مختلف عراق انتخابات را به دلایل مختلفی تحریم کرده بودند، طرفداران سیدمقتدی صدر با استفاده از تمام امکانات خود در صحنه حاضر شدند که در نتیجه نسبت به سال‌های گذشته توانستند رأی خوبی به‌دست آورند؛ بنابراین باید توجه داشت که مهم‌ترین دلیل نتایج غیرمنتظره لیست مورد حمایت جریان صدر، تحریم انتخابات از سوی اقشار مختلف مردم عراق بوده است.
نقش مرجعیت را در این انتخابات به‌طور کلی چگونه ارزیابی می‌کنید؟
بدون شک مرجعیت فعلی شیعیان در عراق در جریان تمام حوادث حساس و بحران‌های این کشور بعد از سال2003 تا به امروز نقش مهم و تأثیرگذاری را در میان مردم داشته است. مواضع مرجعیت برای درصد بالایی از مردم به‌ویژه شیعیان از اهمیت بسیار بالایی برخوردار است؛ به‌طوری‌که می‌توان ادعا کرد آنها از مواضع سیاسی مرجعیت اطاعت می‌کنند. یکی از بهترین مصادیق این مسئله، تشکیل حشدشعبی است؛ نیرویی که در نتیجه فتوای جهاد کفایی آیت‌الله سیستانی به‌وجود آمد و صدها هزار نفر از مردم شیعه عراق را راهی جبهه‌های نبرد علیه تروریسم کرد.
موضع مرجعیت در قبال انتخابات روز شنبه، عملا مردم عراق را دچار نوعی دوگانگی کرد؛ به‌گونه‌ای که دو نتیجه‌گیری متفاوت نسبت به مواضع آیت‌الله سیستانی درباره انتخابات به‌وجود آمد. براساس سخنان مشهور ایشان در روزهای منتهی به انتخابات مبنی بر اینکه آزموده را نباید دوباره آزمود، عده‌ای چنین برداشت کردند که دیگر شرکت در انتخابات امر شرعی نبوده و این مسئله بستگی به دیدگاه شخص رأیدهنده دارد. از سوی مقابل اما عده دیگری به این برداشت رسیدند که اتفاقا حضور پرشور مردمی منجر به تغییر چهره‌ها در ساختار سیاسی خواهد شد. بر این اساس، می‌توان گفت موضع مرجعیت و برداشت‌های مختلفی که از آن به‌وجود آمد نیز یکی از عوامل کاهش مشارکت مردم در انتخابات بود به‌طوری‌که میزان مشارکت، نزدیک به 20درصد نسبت به آخرین انتخابات عراق کمتر شد.
میزان مشارکت مردمی در انتخابات امسال تا حد زیادی کاهش پیدا کرد. دلایل این رخداد چیست؟
این مسئله از یک طرف به حضور سیاستمدارانی بازمی‌گردد که طی سال‌های گذشته نتوانستند پاسخ در خوری به مطالبات مردم عراق در حوزه‌های خدماتی، زیرساخت و... ارائه دهند. بر این اساس، مردم به چنین نتیجه‌ای رسیدند که حضور مجدد این احزاب و رهبران سیاسی چندان نتیجه‌بخش نخواهد بود. از سوی دیگر، موضع مرجعیت نیز همانطور که پیش‌تر گفتم مؤثر بود؛ چراکه مانند سال‌های گذشته سخنی از وجوب شرعی شرکت در انتخابات و ضرورت حضور پرشور مردم مطرح نکرد.
از دید شما کدام جریانات شانس بیشتری برای ائتلاف به‌منظور انتخاب نخست‌وزیر و تشکیل دولت خواهند داشت؟
از یک سو مواضع مسئولان و سیاستمداران تا پیش از انتخابات نشان می‌دهد شانس زیادی برای همسویی میان جریان صدر و عبادی وجود دارد. مقتدی صدر 2ماه پیش از انتخابات در پاسخ به سؤال یکی از رسانه‌ها درباره احتمال تکرار نخست‌وزیری حیدرالعبادی گفته بود که با او در مسائل متعددی اشتراک نظر دارد اما برای تکرار نخست‌وزیری، شروط دیگری نیز دارد. این احتمال وجود دارد که حیدرالعبادی از طریق ائتلاف با جریان صدر، کردها و اهل سنت ائتلافی جامع را برای تشکیل دولت ایجاد کند. حتی گفته می‌شود برخی دیگر از جریان شیعی هم می‌توانند در داخل این مجموعه حضور داشته باشند. اما از سوی دیگر ممکن است گروه‌های سیاسی بر نخست‌وزیری آقای عبادی به توافق رسیده و ائتلافی شامل بخش بزرگ‌تری از جریان‌های سیاسی عراق، به‌ویژه شیعیان شکل بگیرد؛ فرضیه‌ای که البته به تجربه سالیان گذشته عراق هم نزدیک‌تر است. به باور من، احتمال تحقق سناریوی دوم بیشتر است؛ به این صورت که ائتلافی با حضور تمام احزاب سیاسی بر محور تأیید یک چهره به‌عنوان نخست‌وزیر تشکیل شود؛ احتمال تشکیل چنین ائتلافی در آینده نزدیک بالاست.
