اصیل‌ترین ترجمه‌های انگلیسی قرآن‌کریم

آرش نهاوندی-روزنامه‌نگار

هر مسلمانی علاقه‌مند به درک معنی و فحوای کلام قرآن‌مجید است و این تنها محدود به مسلمانان عرب‌زبان نمی‌شود. با گسترش اسلام به‌ویژه در سال‌های اخیر در سراسر دنیا، امروزه در کشورهای غربی از هر 5مسلمان، 4مسلمان به زبان عربی که قرآن‌کریم برای نخستین بار به آن زبان بر پیامبر(ص) نازل شده، سخن نمی‌گویند و در نتیجه از درک کلام قرآن‌مجید قاصرند. علاوه بر این، تعداد زیادی غیرمسلمان در سراسر دنیا وجود دارد که علاقه‌مند به درک کلام قرآن‌کریم و آشنایی با فحوای کلام و تفاسیر گوناگون این کتاب مقدس به زبان خود هستند. از آنجا که زبان انگلیسی به نوعی از متداول‌ترین زبان‌های بین‌المللی است، تا به امروز ترجمه‌های زیادی از کتاب‌های قرآن‌مجید به زبان انگلیسی انتشار یافته است. به‌دلیل زیاد‌بودن ترجمه‌های انگلیسی قرآن‌کریم، به سختی بتوان تشخیص داد که کدام یک بهترین است یا کدام‌ها جزو بهترین‌ها هستند. ترجمه‌های انگلیسی قرآن‌مجید هر یک با هدف خاصی و برای انواع مختلف خوانندگان انجام گرفته است. از سوی دیگر باید این واقعیت را درنظر داشت که نثر عربی قرآن به‌طرز شگفت‌آوری هم دارای معانی عمیق است و هم از سلاست و روانی کم‌نظیر و سبک شاعرانه غنی‌ای برخوردار است. بنابراین تنها راه درک مستقیم و بی‌واسطه کلام قرآن‌مجید و پی‌بردن به غنای آن، دانستن زبان عربی است. در این مطلب ما تلاش کرده‌ایم ترجمه‌های اصیل‌تر و نزدیک‌تر به اصل قرآن‌کریم و ترجمه‌هایی که بر درک آیات قرآن‌مجید نزد مسلمانان جوامع انگلیسی‌زبان تأثیر زیادی گذاشته‌اند را به همراه تعدادی از ترجمه‌های جدید بررسی کنیم.

اولین ترجمه‌های قرآن‌کریم
اولین ترجمه قرآن‌مجید که در جوامع انگلیسی زبان به‌طور گسترده با اقبال مواجه شد و مورد تأیید قرار گرفت، ترجمه‌ای است با عنوان «معنای قرآن باشکوه» اثر محمد مرمدوک پیکچتال که برای نخستین در سال1930انتشار یافت. در سال‌1934نیز عبدالله یوسف علی ترجمه دیگری از قرآن‌مجید با عنوان «قرآن مقدس» را انتشار داد. این دو ترجمه اگر چه از نخستین ترجمه‌های معاصر قرآن‌کریم به زبان انگلیسی بودند اما با نقص‌هایی نیز همراه بودند، ازجمله اینکه هر دوی این ترجمه‌ها از سبکی شاعرانه برخوردار بودند و در مواردی نیز در این ترجمه‌ها از عبارات منسوخ یا غیرمصطلح در زبان انگلیسی معاصر استفاده شده بود. غیر از این اشکلات، این دو ترجمه از قرآن‌کریم به درستی فحوای کلام قرآن را به خواننده منتقل می‌کنند و همچنان از ترجمه‌های محبوب و در دسترس برای مسلمانان و غیرمسلمانان علاقه‌مند به خواندن قرآن‌کریم هستند. این دو ترجمه اولیه قرآن‌کریم به انگلیسی، معیارهایی از ترجمه خوب قرآن‌کریم ارائه دادند که تا به امروز نیز توسط مترجمان معاصر کما و بیش رعایت می‌شود. این دو کتاب در زمان انتشار همراه با پانویس‌های توضیحی گسترده در پایین هریک از صفحات، ارائه شدند.

پیام قرآن
در سال‌1980محمد اسد ترجمه جدیدی از قرآن‌کریم را تحت عنوان «پیام قرآن» منتشر کرد. پیام قرآن تنها یک ترجمه نبود، بلکه ترجمه و تفسیر قرآن‌کریم به زبان انگلیسی بود. محمد اسد یک کلیمی اتریشی بود که اسلام آورد و سال‌ها روی ترجمه پیام قرآن کار کرد، او به‌منظور ارائه ترجمه بهتری از قرآن‌کریم، تحقیقات آکادمیک زیادی نیز انجام داد. این ترجمه از شاعرانه‌ترین ترجمه‌های قرآن‌کریم به زبان انگلیسی است. مترجم این کتاب به جای ترجمه کلمه به کلمه و جزء به جزء آیات قرآن‌مجید، تلاش کرده با ادبیات انگلیسی سلیس و روان، معانی آیات و سوره‌های قرآن‌مجید را به خواننده کتاب خود منتقل کند. اسد، مقدمه‌ای بسیار جامع درباره این ترجمه نوشته و علاوه بر این، پیام قرآن را به پانویس‌های خواندنی مزین کرده است. توضیحات ارائه‌شده از فحوای کلام قرآن در پانویس‌ها این کتاب را تبدیل به یکی از مطرح‌ترین ترجمه‌های قرآنی نزد خوانندگان انگلیسی‌زبان کرده است. البته این کتاب نیز خالی از اشکال نیست و برخی از تفاسیر محمد اسد درست به‌نظر نمی‌رسند، بنابراین برای استفاده بهتر از این ترجمه لازم است که آن را با ترجمه‌های دیگر نیز انطباق داد.

قرآن شریف
«قرآن شریف» از ترجمه‌های شاخص معاصر قرآن‌کریم توسط عبدالحق و عایشه بیولی از مترجمان با‌تجربه و بسیار پرکار در زمینه ادبیات اسلامی است. این ترجمه در سال‌1999انتشار یافت. در این ترجمه معنای آیات قرآن‌مجید به‌طور مستقیم و به زیبایی هر‌چه تمام‌تر به انگلیسی برگردانده شده است. مترجمان این نسخه انگلیسی از قرآن‌کریم در ترجمه خود کمتر از کروشه‌ها و پانویس‌های گسترده که می‌تواند از سلاست متن بکاهد، استفاده کرده‌اند. در کتاب قرآن شریف به‌منظور حفظ سلاست و روانی متن از ترجمه واژه‌های عربی آشنا برای همه مسلمانان ازجمله صلاه(به معنای نماز)، دین به‌معنای مذهب، آیین و شیوه زندگی خودداری شده است. در انتهای ترجمه قرآن شریف نیز واژه‌نامه‌ای فراهم شده که در آن به معانی تمام کلمات عربی به‌کار رفته در متن اشاره شده است. این کتاب بیشتر با هدف مطالعه مسلمانان یا خوانندگان آشنا به اسلام و آشنا به واژه‌های عربی تدوین و چاپ شده است.

قرآن: یک ترجمه جدید
کتاب «قرآن: یک ترجمه جدید» اثر محمد عبدالحلیم سعید ازجمله متاخرترین ترجمه‌های قرآن‌کریم به زبان انگلیسی است که توسط انتشارات دانشگاه آکسفورد در سال‌2004انتشار یافته است. عبدالحلیم سعید، استاد قرآن و عربی کلاسیک و فارغ‌التحصیل دانشگاه الازهر قاهره است. او هم‌اکنون در رشته مطالعات اسلامی در دانشکده مطالعات شرق و آفریقا در دانشگاه لندن تدریس می‌کند. کتاب قرآن: یک ترجمه جدید استادی او را در ادبیات قرآنی نشان می‌دهد. محمد عبدالحلیم سعید به جای ترجمه تحت‌اللفظی، فحوا و معنای کلام قرآن‌مجید را به روانی و سلاست به انگلیسی برگردانده است. این کتاب اکنون یکی از  معتبر‌ترین ترجمه‌های معاصر از قرآن‌کریم است. قرآن: یک ترجمه جدید دارای یک مقدمه و پانویس‌های کوتاه توضیحی است. خواندن این کتاب برای هر قشر از خوانندگان به‌دلیل سلاست و روانی و توضیحات خلاصه، مناسب تشخیص داده شده است.