تلاش مشترک 3 استان برای ثبت جهانی هیرکانی

فاطمه میرزایی| گرگان ـ خبرنگار:

2 روز از نیمه بهار 97 گذشته بود که خبر خوش تلاش جدی برای ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی گلستان و شمال کشور شنیده شد. این بار گلستان میزبان مهمانانی از سایر نقاط کشور و حتی جهان بود تا در قالب کارگاه «هماهنگی مدیریت سایت‌های  معرفی‌شده جنگل‌های هیرکانی برای ثبت»، کهن‌ترین و بزرگ‌ترین میراث خود را به جهان معرفی کند و آن را به عنوان میراثی درخور ستایش بشر به ثبت جهانی برساند. 


همراهی 3 استان

«محمدحسن طالبیان» معاون میراث فرهنگی کشور که برای شرکت در این کارگاه مهمان گلستان بود معتقد است پرونده ثبت جهانی جنگل هیرکانی به نتایج خوبی رسیده است و ادارات میراث ‌فرهنگی استان‌های گلستان، مازندران و گیلان در این راه با یکدیگر همراه هستند. 
طالبیان به همشهری می‌گوید: امیدوارم بتوانیم یکصدا و یکدل این کار را به نتیجه برسانیم. خوشبختانه روند اقدامات در گلستان مثبت و همراه با حمایت و پشتیبانی استاندار و دیگر مسئولان استان است. 


حفاظت از جنگل‌ها

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری گلستان نیز معتقد است ثبت جهانی جنگل‌های هیرکانی می‌تواند به فرهنگسازی حفاظت از جنگل کمک کند و این موضوع گامی بزرگ و بسیار مثبت در حفظ این میراث طبیعی است. 
«ابراهیم کریمی» می‌گوید: گلستان نه تنها در زمینه میزبانی نشست‌ها، بلکه از هیچ اقدام عملی و علمی برای به نتیجه رساندن و تحقق ثبت این میراث طبیعی کوتاهی نخواهد کرد. 

پروفسور کناپ، نماینده هیأت‌مدیره بنیاد سوکو از کشور آلمان، یکی از مهمانان ویژه استان بود. او که سا‌ل‌ها در مورد جنگل‌های هیرکانی پژوهش کرده است این جنگل‌ها را یکی از منحصربه‌فردترین میراث‌های طبیعی جهان می‌داند و می‌گوید حتی جنگل‌های اروپایی را یارای رقابت با آن نیست. 

کناپ معتقد است کارگاه هشتم در گلستان یکی از موفق‌ترین کارگاه‌ها بوده است. این کارگاه بین سازمان‌های ذی‌نفع در کمیته مربوط هماهنگی ایجاد می‌کند که این هماهنگی سبب ارتقای آگاهی‌ و مشارکت عمومی و علاوه بر این سبب مدیریت صحیح جنگل‌ها می‌شود. هدف از برگزاری این نشست ایجاد هماهنگی میان ارزیابان iucn به منظور ارزیابی مناطق معرفی‌شده است که در پاییز امسال اتفاق می‌افتد. 

او با نقل خاطره شیرینی از نماینده ولی فقیه در گلستان می‌گوید: نخستین بار که آیت الله نورمفیدی را دیدم او پرسید چرا شما در اروپا جنگل واقعی ندارید؟ آن زمان و تا پیش از دیدن جنگل‌های هیرکانی معنای سؤال آیت‌الله را نفهمیدم. اما بعد از دیدن آنچه شما دارید و مطالعه آن متوجه شدم حقیقتا به جنگل‌های هیرکانی می‌توان نام جنگل داد. اما چه چیزی جنگل‌های هیرکانی را تا این اندازه مهم می‌کند؟ جنگلی که در سال 1385 آذربایجان تلاش کرد آن را به نام خود ثبت کند، اما یونسکو به دلیل وسعت اندک این جنگل‌‌ها در آذربایجان با آن موافقت نکرد. 


جنگل 40 میلیون ساله

کارشناس ارشد منابع طبیعی در مورد اهمیت جنگل هیرکانی می‌گوید: در اهمیت جنگل‌های هیرکانی گفتن همین چند نکته کفایت می‌کند که این جنگل بیش از ۴۰ میلیون سال قدمت دارد و سرپاست. عمر درختان آن بیش از یک میلیون سال تخمین زده می‌شود. تنوع زیستی بسیار بالای گونه‌های گیاهی، جانوری و زیباشناختی که در واقع به عنوان یک فسیل زنده منحصربه‌فرد در جهان مطرح است توجه همه دنیا را به خود جلب کرده است. 

«محترم ابراهیمی» ادامه می‌دهد: اینکه ایران در نظر دارد بخش‌های واجد شرایط این جنگل‌ها را که شامل ۹ تا ۱۰ سایت است در یونسکو به عنوان میراث طبیعی جهانی به ثبت برساند یکی از مهم‌ترین اقدام‌هایی است که تاکنون در زمینه حفظ و حراست از این جنگل‌ها انجام شده است. 
وی ادامه می‌دهد: جنگل‌های هیرکانی در شمال کشور در طول ساحل جنوبی دریای خزر و نیمرخ شمالی رشته‌کوه‌های البرز واقع شده است. این جنگل‌های کهنسال پهن‌برگ شامل اراضی پست و کوهستانی با مساحتی بالغ بر 94/1 هکتار یعنی حدود 2 میلیون هکتار است. جنگل‌های هیرکانی جوامع بی‌همتا و متنوع از گونه‌های گیاهی بومی و در معرض تهدید را در خود جای داده است. همچنین بخشی از جنگل‌های هیرکانی در جمهوری آذربایجان قرار گرفته است و تا گلستان امتداد دارد. بنا بر توضیح دایره‌المعارف فارسی، هیرکان یا وَرکان صورتِ فارسیِ نام یونانی باستانِ گرگان یا جُرجان است که در زمان باستان محل زندگی قومی به همین نام در گلستان امروزی و نواحی اطراف آن بود. 

این کارشناس منابع طبیعی معتقد است که علاوه بر ارزش‌های طبیعی مانند اینکه این جنگل‌ها از عصر یخبندان به جا مانده‌اند، میراث تاریخی زیادی هم در خود جای داده‌اند. 


تاریخچه جنگل‌های هیرکانی

کارشناس ارشد منابع طبیعی می‌گوید: منطقه‌ای که امروز به عنوان جنگل‌های هیرکانی یا خزری می‌شناسیم از مکان‌های اصلی اقامت پارت‌ها بعد از ورود به سرزمین ‌ایران بوده است. منطقه هیرکانی در اوج گسترش علاوه ‌بر گلستان کنونی، استان‌های گیلان، مازندران و بخش‌هایی از جمهوری ترکمنستان را نیز دربر می‌گرفته است. 

«محترم ابراهیمی» اظهار می‎کند: نام این قوم جدا از سرزمین مذکور، به دریای کاسپین‌ (دریای خزر) هم اطلاق می‌شد و یکی از نام‌های آن دریای هیرکان یا دریای وَرکانه بود. جنگل‌های این منطقه نیز به همین دلیل در متون علمی به‌ نام جنگل‌های هیرکانی و گاه جنگل‌های خزری یا کاسپی نامگذاری شده است. امروز جنگل‌های هیرکانی یکی از مکان‌های مهم جهان در مورد ذخیره ژن‌ها به‌ویژه ژن‌های گیاهی مانند جنگل‌های سرخدار است. تمام این موضوعات نشان می‌دهد برای ثبت این میراث گرانمایه درنگ کرده‌ایم.