طرح اصلاح الگوی کشت و نیاز بهره‌برداران

ایوب ایرانی‌فام| معاون بهبود تولیدات گیاهی سازمان جهاد کشاورزی آذربایجان شرقی: 

طرح ملی اصلاح الگوی کشت که در بخش کشاورزی در دست اجراست به نظر می‌رسد در برخی مناطق کشور و برای برخی محصولات آبدوست ضرورت بیشتری دارد. هر چند اصلاح الگوی کشت موضوع جدیدی نیست اما بحران منابع آب و خاک سبب شده این موضوع بیشتر مورد توجه قرار گیرد. آذربایجان شرقی از استان‌هایی است که تلاش سازمان جهاد کشاورزی برای اجرای این طرح در آن با مقاومت‌ها و مشکلاتی مواجه است؛ برای نمونه می‌توان از ممنوعیت کشت برنج در میانه یاد کرد که از چند دهه قبل در این شهرستان کاشته می‌شود و امروز حتی زیرساخت‌های فنی مانند واحدهای فرآوری برنج در آنجا ایجاد شده است. برچیدن یکباره سنت کشت برنج در این منطقه غیرمنطقی و ناممکن است و توقف تولید این محصول به اشتغالزایی این واحدها لطمه می‌زند. از سوی دیگر ممنوعیت کشت برنج در میانه برای اصلاح الگوی کشت و با رویکرد استفاده حداکثری از منابع آب اجرا می‌شود. شالیکاران این شهرستان اما می‌گویند که کنار گذاشتن دستوری کاشت برنج آن هم در یک بازه زمانی کم، با توجه به این‌که کشت این محصول ممر اصلی درآمد آنان به شمار می‌آید، غیرمنطقی است. در خداآفرین، کلیبر و هوراند هم 3 هزار هکتار با پیش‌بینی تولید 11 هزار تن به کشت برنج اختصاص یافته است و محدودیت و ممنوعیت کشت برنج در این مناطق هم به یک‌باره ممکن نیست و باید این کار به مرور انجام شود. 

20 درصد از سطح کشت محصولات صیفی چون سیب‌زمینی، پیاز و گوجه فرنگی در کشت امسال استان کاهش یافته است. سال گذشته 181 هکتار از مزارع استان به کشت این محصولات اختصاص یافت که این رقم در سال زراعی جاری به 140 هکتار رسیده است. مساحت کل اراضی کشاورزی استان یک میلیون و 222 هزار هکتار است که از این میزان 805 هزار هکتار اراضی زیر کشت دیم و 294 هزار هکتار اراضی زیر کشت آبی است. اراضی زیر کشت محصولات دائمی نیز 123 هزار هکتار وسعت دارد.

ظرفیت بالقوه منابع آبی استان 5 میلیارد مترمکعب است که از این میزان 2 میلیارد مترمکعب از طریق بارندگی، 14/1 میلیارد مترمکعب از طریق آب‌های سطحی و 4/1 میلیارد مترمکعب از طریق برداشت از منابع زیرزمینی استحصال می‌شود. میزان تولید محصولات کشاورزی آذربایجان شرقی در سال گذشته در حوزه زراعی‌، باغی  ، دامی و آبزیان5 میلیون و 241 هزار تن بود. با توجه به تعریف الگوی کشت برای تمامی شهرستان‌های استان و الزامات قانونی، جهاد کشاورزی در ترویج و آموزش کشاورزان نقش بسیار مهمی دارد. توقف تولید محصولات باارزش بالای اقتصادی در شهرهای مختلف استان که با مقاومت رو به رو می‌شود، باید با تدبیر کارشناسان به تغییر الگوی کشت منجر شود.  

نباید انتظار اجرای فوری این طرح‌ها را داشت، جایگزینی محصولات باید با حفظ اشتغال و صرفه اقتصادی باشد، چرا که پایبندی کشاورز به الگوی کشت در گرو تامین نیازهای معیشتی او است. بنابراین نگاه به اصلاح کشت باید جامع‌ باشد و اعمال محدودیت در تولید محصولات با توجه به ملاحظات اجتماعی و نیاز بهره‌برداران اجرا شود. با توجه به قیمت بالای برنج ایرانی در بازار، اقناع شالیکاران به کنار گذاشتن کشت این محصول پردرآمد از طریق ارائه بسته‌های تشویقی و آموزش  در خصوص آگاهی بخشی درباره تهدیدهای کم آبی میسر است. بنابراین در کنار حفظ منابع تولید، از به خطر افتادن منافع کشاورزان هم باید پیشگیری کرد.