دیدار با عجایب ایران

مهدی واعظی:

دوست‌دارید به پاسارگاد بروید و با آرامگاه کورش عکس یادگاری بگیرید؟ نظرتان درباره سفر به جغازنبیل که بزرگ‌ترین عمارت خشتی جهان است چیست؟ ارگ بم هم خیلی دیدنی است، علاقه دارید به آنجا هم بروید؟ حتما می‌گویید رفتن به این اماکن تاریخی کلی هزینه دارد و باید چند روز هم وقت بگذارید. اما ما یک پیشنهاد دیگر برایتان داریم؛ شال و کلاه کنید و سری به باغ‌موزه مینیاتور تهران در شرق پایتخت بزنید. آنجا می‌توانید به یک بوستان ۳ هکتاری بروید که در آن تعدادی از اماکن میراث ثبت‌شده جهانی را در ابعاد کوچک‌تر به نمایش گذاشته‌اند. ایده اصلی باغ ‌مینیاتور هم از روح مهندسی باغ‌های ایرانی و از قالب ویژگی‌های مورفولوژی الهام گرفته شده است. شهروندان تهرانی می‌توانند به خیابان جانبازان غربی بروند تا از نزدیک با عجایب دوازده‌گانه تاریخ ‌و فرهنگ کهن ایرانی آشنا شوند.

عمارت‌های تخت سلیمان

بزرگ‌ترین اثر مینیاتوری باغ‌موزه به نمایش تخت‌سلیمان اختصاص دارد. این بنای تاریخی با نام آتشکده آذرگشنسب نزدیک تکاب در استان آذربایجان‌غربی واقع شده است.

تخت‌سلیمان مجموعه عمارت‌هایی بوده که در کنار یک دریاچه زیبا قرار گرفته و در دوره‌های مختلف تاریخی مکانی پراهمیت محسوب می‌شده است. امروزه بیشتر این بنا‌ها از میان رفته و تنها بخش کوچکی از آن باقی‌مانده است. با این حال تماشای حوضچه‌ای که به جای دریاچه در این باغ فرهنگی بازسازی شده خالی از لطف نخواهد بود.

تخت جمشید در تهران



پرسپولیس، هزارستون یا چهل‌منار نام یکی از شهرهای باستانی ایران است که پایتخت باشکوه و تشریفاتی ایران در دوره امپراتوری هخامنشیان بوده است. در این شهر باستانی بنایی به نام تخت جمشید وجود دارد که در دوره زمامداری داریوش بزرگ ساخته‌شده و به‌مدت ۵۰ سال محل برگزاری مراسم‌ آیینی و جشن‌های نوروز بوده است. اسکندر مقدونی در سال ۳۳۰ پیش از میلاد این شهر را به آتش کشید و به این ترتیب بخش مهمی از فرهنگ کشور به تاراج رفت. هم‌اکنون ویرانه‌های آن با عنوان تخت‌جمشید در شهرستان مرودشت استان فارس وجود دارد. تخت‌جمشید هنوز به‌صورت کامل در باغ‌موزه مینیاتوری شهر جانمایی نشده و قرار است این اتفاق در فضای ۱۵۰متری مختص به این مکان تاریخی صورت بگیرد.

ارگ بم؛پیش از زلزله

بزرگ‌ترین سازه‌خشتی جهان در جنوب‌شرقی کشور قرار دارد. ارگ بم که ۵ سده پیش از میلاد ساخته شده دژ بزرگی است که ارگ در قلب آن واقع شده است. اما به‌دلیل ظاهر پرابهت ارگ که بلندترین قسمت مجموعه نیز به شمار می‌آمد، کل بنای دژ را  ارگ بم نامیده‌اند. بدنه اصلی ارگ بم مینیاتوری با جنسی شبیه به کائوچو ساخته شده و با مواد خاصی به شکل خشت رنگ شده است. این بنا نمای ارگ بم را پیش از زلزله سال ۸۲ نشان می‌دهد.

یک گنبد هشت ضلعی



گنبد سلطانیه مقبره الجایتو است که در شهر سلطانیه، پایتخت ایلخانان ساخته شد و یکی از معروف‌ترین آثار مهم معماری اسلامی و ایرانی به‌شمار می‌رود. این گنبد بنایی 8 ضلعی است که هر ضلع آن به‌طور مساوی ۸۰ گز است. 8 منار نیز در اطراف گنبد قرار دارد و قدیمی‌ترین گنبد 2گوش موجود در ایران محسوب می‌شود. کاشی‌های فیروزه‌ای به‌کاررفته در این گنبد فیروزه‌ای به شکلی مناسب در طرح مینیاتوری آن جانمایی شده است.

یک عمارت خشتی

چغازنبیل یکی از بزرگ‌ترین عمارت‌های خشتی جهان یک نیایشگاه باستانی است که در زمان ایلامی‌ها در ۱۲۵۰‌سال پیش از میلاد بنا شده است. این اثر جهانی به جای مانده از شهر دوراونتش محسوب می‌شود. چغازنبیل یک ساختمان زیبای خشتی مربع‌مانند بوده که در ۵طبقه بنا شده است. اما با گذشت زمان حدود 5/2 طبقه آن فرو ریخته و به تلی از خاک تبدیل شده است. هم‌اکنون بخش پایه‌ای آن در باغ‌موزه مینیاتور شهر قابل رؤیت است. این اثر هم در ابعاد یک بیست‌و‌پنجم و با ارتفاع ۷۵ سانتی از سطح زمین ساخته شده است.

بازار تبریز در تهران

بازار تبریز یکی از بزرگ‌ترین و مهم‌ترین بازارهای سرپوشیده قاره آسیا به شمار می‌رود. این بازار با مساحتی حدود یک کیلومترمربع، رکورد بزرگ‌ترین بازار سرپوشیده جهان را هم در اختیار دارد. بازار معروف تبریز در سال ۱۳۸۹ به‌عنوان نخستین بازار جهان در فهرست میراث جهانی یونسکو به ثبت رسید. بازار تبریز از بازار‌ها، تیمچه‌ها، سرا‌ها و کاروانسراهای متعددی تشکیل شده و پیش از این در مسیر جاده ابریشم قرار داشت. بازار تبریز در سال ۱۱۹۳ هجری قمری توسط نجفقلی‌خان دنبلی- حاکم وقت تبریز- بازسازی شد. اما بخش‌های مهم این بازار هنوز به‌طور کامل در باغ‌موزه مینیاتور به بهره‌برداری نرسیده است. برای سر زدن به این بازار باید کمی صبر کنیم.

پاسارگاد در پایتخت

میراث جهانی پاسارگاد در واقع مجموعه‌ای از سازه‌های باستانی برجای مانده از دوره هخامنشی است که در استان فارس واقع شده  است. این مجموعه دربرگیرنده ساختمان‌هایی همچون آرامگاه کورش بزرگ، باغ پادشاهی پاسارگاد، کاخ دروازه، تل تخت، کاروانسرای مظفری و تنگه بلاغی است.
 این مجموعه در نشست یونسکو در سال ۱۳۸۳ به ثبت جهانی رسیده است. قطعات این مجموعه در 3 تکه بزرگ در کنار هم قرار گرفته‌اند. نمای آرامگاه کورش با ارتفاع ۷۰ سانتی‌متری و شکل سنگی‌اش کاملا طبیعی به‌نظر می‌رسد.

نصف جهان است اصفهان

میدان نقش جهان اصفهان به لحاظ وسعت، دومین ماکت بزرگ باغ‌موزه مینیاتور به‌شمار می‌رود. این میدان دارای بناهای تاریخی همچون مسجد‌امام، مسجد شیخ‌لطف‌الله، سردر قیصریه و عالی‌قاپو است. پیش از آنکه اصفهان به‌عنوان پایتخت صفویان برگزیده شود، نقش‌جهان نام باغی بزرگ بوده است. این مکان و میدان کناری آن در دوران شاه‌عباس اول توسعه می‌یابد و به شکل امروزی درمی‌آید. میدان نقش جهان اصفهان با شکل مستطیلی خود زیر ایوان گرد باغ مینیاتور قرار گرفته و تماشای آن از بالای ایوان دیدنی‌تر به‌نظر می‌رسد. همچنین میدان نقش جهان به‌عنوان شاهکار معماری ایرانی، اسلامی خوش‌آب‌ورنگ‌ترین اثر به نمایش درآمده اینجاست.

کتیبه‌ای در دل کوه



کتیبه بیستون، بزرگ‌ترین سنگ‌نوشته جهان و نخستین متن شناخته‌شده ایرانی از آثار جذاب باغ‌موزه مینیاتوری است. این کتیبه در 2 نمای دور و نزدیک روی ماکت سنگی حک شده و موقعیت خود را به خوبی نشان می‌دهد. کتیبه بیستون یکی از مهم‌ترین و مشهور‌ترین سندهای تاریخ جهان و مهم‌ترین متن تاریخی در زمان هخامنشیان است. این کتیبه شرح پیروزی داریوش بزرگ را بر گوماته‌مغ و به بند کشیدن ۹ سردار یاغی را در مقابل او نشان می‌دهد. کتیبه بیستون در ارتفاع ۶۰ متری در دل کوه حک شده و در 30کیلومتری شهر کرمانشاه قرار دارد. این اثر در سال ۱۳۸۶ به ثبت جهانی رسید.

گنبدهایی بر فراز یک مقبره

اگر به‌دنبال یک مجموعه منحصر به فرد فرهنگی می‌گردید که ده‌ها اثر بدیع را با مضامین مختلف رشته‌های هنری در هم آمیخته باشد؛ از عالی‌ترین نوع کاشی‌کاری معرق و مقرنس و گچبری کتیبه‌ها و خط زیبا بهره برده باشد و منبت‌های ارزنده، نقره‌کاری، تذهیب، طلاکاری و نقاشی را یکجا در خود جمع کرده باشد تنها نام مجموعه شیخ‌صفی‌الدین اردبیلی به میان می‌آید. این اثر تاریخی به ارتفاع نزدیک به یک‌متر در باغ‌موزه مینیاتور بازسازی شده است. مجموعه نفیس بقعه شیخ‌صفی‌الدین به نام همین عارف نامدار، جد سلاطین صفویه در سال۷۳۵‌هجری قمری به‌دست فرزند او صدرالدین موسی بنا شد و هم‌اکنون به‌عنوان یکی از مفاخر تاریخی و فرهنگی ایران به شمار می‌آید. تماشای گنبدهای متعدد و زیبای آن و ریزه‌کاری‌های کتیبه‌ها و خط‌نوشته‌های این اثر از نزدیک جذاب‌تر خواهد بود.

معابد سه‌گانه



مجموعه کلیساهای ارامنه به‌عنوان نهمین اثر جهانی در سال ۱۳۸۷ در فهرست آثار جهانی یونسکو به ثبت رسیده‌اند. این مجموعه شامل 3‌کلیسای اصلی قره‌کلیسا یا تادئوس مقدس، سنت استپانوس و زور زور است. کلیسای تادئوس یکی از معتبر‌ترین و پرنقش و نگار‌ترین کلیساهای ارامنه در ایران محسوب می‌شود که به‌خاطر قدمتش شهرت جهانی دارد. سرسرا، دیوارهای جنوبی و برج ناقوس کلیسا دارای حجاری‌های منحصر به فرد است. این کلیسا در جنوب ماکو واقع شده و دومین کلیسای قدیمی جهان خوانده می‌شود. کلیسای سنت‌استپانوس آذربایجان‌شرقی هم بعد از قره‌کلیسا یکی از مهم‌ترین کلیساهای کشور است که در منطقه جلفا و در کنار رود ارس ساخته شده و شکلی صلیب‌گونه دارد. این 3 کلیسا هر چند روی نقشه‌های جغرافیایی در کنار هم قرار نگرفته‌اند اما ماکت آنها به فاصله ۵۰ سانتی از هم ساخته شده‌ است.