کتاب
طرح وزارت ارشاد برای ترجمه کتاب‌های فارسی به زبان‌های دیگر
ترجمه در کشور مقصد
دیروز بخش حضوری نمایشگاه کتاب به‌دلیل آلودگی هوا تعطیل شد و بخش مجازی نمایشگاه باید جور بخش حضوری را هم می‌کشید. با این حال، برای آنهایی که دل و دماغ نمایشگاه رفتن دارند، حضور در نمایشگاه و چرخیدن در میان غرفه‌ها کجا و خرید از نمایشگاه مجازی کجا. هرچند اختصاص بن‌های تخفیف به خرید مجازی می‌تواند انگیزه خوبی برای خرید آنلاین از نمایشگاه باشد.
البته ناشران از خریدهای مجازی نمایشگاه دل خوشی ندارند و عموما خرید حضوری را به خرید مجازی ترجیح می‌دهند. آمار نیز نشان می‌دهد خریداران کتاب هم بیشتر متمایل به خرید حضوری هستند و با همه امکاناتی که برای کتاب‌دوستان مهیا شده، خرید مجازی نتوانسته جای خرید حضوری را بگیرد. معاون فرهنگی وزارت ارشاد و فرهنگ اسلامی، ضمن ارائه آمار فروش نمایشگاه تا پایان روز ششم، درباره موضوعاتی مثل ترجمه آثار فارسی در قالب طرح گرنت به سایر زبان‌ها نیز نکاتی را مطرح کرد.
فروش ۸۴ میلیارد تومانی نمایشگاه کتاب تا پایان روز ششم
به‌گفته، یاسر احمدوند، رئیس سی‌و‌سومین دوره نمایشگاه کتاب، آخرین آمار فروش در نمایشگاه کتاب تهران تا پایان ششمین روز از برگزاری این رویداد حدود ۸۴میلیارد تومان است که حدود ۳۵ تا ۳۶میلیارد تومان آن نتیجه خرید از سامانه فروش مجازی است. درواقع کمی بیش از 40درصد از فروش کل نمایشگاه کتاب به فروش مجازی تعلق دارد، اما باید دید چرا ناشران همچنان فروش حضوری را به فروش مجازی ترجیح می‌دهند و آیا فروش مجازی هزینه‌های اضافه‌ای را به ناشران تحمیل می‌کند که آنها به فروش حضوری رغبت بیشتری دارند؟ احمدوند در برنامه گفت‌وگوی ویژه بخش خبری ۲۱سیما در بخشی از سخنانش با اشاره به راه توسعه کتابخوانی و صنعت نشر گفت: مجموع شمارگان کتاب‌های کشور در سال۱۴۰۰، 4درصد نسبت به سال۱۳۹۹ افزایش داشت و مجموع عناوین حدود ۱۴درصد افزایش داشته است. میانگین شمارگان منتشرشده در کشور حدود ۱۰۲۰نسخه و میانگین مقبولی است؛ با این ظرفیت توزیع و کتابفروشی، میانگین تیراژ و شمارگان، میانگین قابل‌قبولی است. اما شاخص جدی برای نشر این است که شمارگانمان افزایش پیدا کند.
یکی از راه‌های این کار، اطلاع‌رسانی و ترویج است. یکی دیگر از راه‌ها، توسعه فروشگاه‌ها و همچنین تقویت بخش خرید از ناشران برای تجهیز کتابخانه‌هاست. در این زمینه احتیاج به کمک بیشتر برای تأمین اعتبار موردنیاز جهت تجهیز کتابخانه‌ها داریم. تقریبا در سال گذشته حدود ۳۰میلیارد تومان اعتبار جهت خرید کتاب برای کتابخانه‌ها درنظر گرفته شده بود؛ درحالی‌که تقریبا ارزش تولید کتاب‌های کشور نزدیک به 5هزار میلیارد تومان است.
می‌بینید که فاصله خیلی زیاد است و در سال جدید هم این عدد افزایش چشمگیری ندارد. حجم قابل توجهی از کتاب‌های خوب کشور را وزارت ارشاد نمی‌تواند برای کتابخانه‌ها خریداری کند؛ بنابراین باید راه‌های دیگری برای ترویج کتاب‌ها و پشتیبانی مصرف فرهنگی در وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی اتخاذ شود.»
ضرورت فروشگاه بودن نمایشگاه
همچنین، احمدوند در بخش دیگری از سخنانش درباره دلایل فروش مستقیم کتاب در نمایشگاه گفت: «ویژگی‌های مختلفی در صنعت نشر وجود دارد که موجب می‌شود انتظار از نمایشگاه، به عنوان یک فروشگاه هم باشد. یکی از این ویژگی‌ها این است که بخش قابل‌توجهی از مردم کشور ما دسترسی به کتاب ندارند، در روستاها و شهرهای کوچک کتابفروشی وجود ندارد، این یکی از دلایلی است که توقع می‌رود در طول سال حداقل یک‌بار مردم بتوانند از نزدیک همه محصولات و انتشارات را ببینند.
نکته دیگر اینکه تعداد کتابفروشی‌های کشور چون کمتر از تعداد ناشران است و میزان تولید کتاب بیشتر از ظرفیت ویترین‌های موجود است، کتابفروشی‌ها نمی‌توانند همه تولیدات ناشران را بگیرند و به نمایش بگذارند. شاید به‌طور متوسط از هر ناشر کمتر از ۱۰ تا ۲۰درصد کتاب‌هایش را می‌توان به‌طور عمومی در فروشگاه‌های مختلف دید و بخش جدی کتاب‌های ناشران در کتابفروشی‌ها امکان عرضه ندارند؛ تعدادی از کتاب‌ها هم مخاطب عمومی ندارند، کتاب‌های تخصصی کتاب‌های خاص هستند که مخاطب خاص دارند و برای کتابفروش صرفه اقتصادی جهت ارائه ندارند. مجموع این عوامل باعث می‌شود که ما ناگزیر باشیم در سال به این مجموعه ناشران و کتاب‌ها فرصتی دهیم که خود را به مخاطبان ارائه کنند. این دلیل اصلی است که همچنان وجه فروشگاهی در نمایشگاه وجود دارد.»
توجه به بازارهای منطقه‌ای برای آثار فارسی ترجمه‌شده
معاون فرهنگی وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی درباره ترجمه کتاب‌های فارسی به زبان‌های دیگر گفت: «تاکنون حدود ۴۵۰ اثر ایرانی با حمایت طرح گرنت در کشورهای دیگر ترجمه و منتشر شده است. اصل ایده و طرح، بسیار خوب است و باید از ناشران خارجی که علاقه‌مند هستند آثار ناشران و نویسندگان ایرانی را ترجمه کنند حمایت کنیم و بهترین راه هم همین است که آثار ایرانی و فارسی توسط ناشران خارجی انتخاب، ترجمه و در بازارهای آنها عرضه شوند، ترجمه باید در کشور مقصد صورت بگیرد. حتما باید این توسعه تقویت شود و به بازارهای منطقه‌ای توجه شود. در خیلی از کشورهای دنیا نمی‌توانیم مخاطب جدی پیدا کنیم؛ چون اشتراکات فرهنگی زیادی نداریم. اولویت ما باید با کشورهایی باشد که با آنها اشتراکات فرهنگی داریم؛ ممکن است از نظر جغرافیایی همسایه ما باشند یا همسایه فرهنگی ما باشند که کشورهای زیادی در دنیا این ویژگی را دارند.» وی درباره روش کار در این طرح گفت: «ناشران خارجی به پایگاه اینترنتی طرح گِرَنت مراجعه می‌کنند و کتابی را که می‌خواهند به زبان خود ترجمه کنند آنجا معرفی و عنوان کتاب را اعلام می‌کنند. بعد طی چند روز همکاران بررسی می‌کنند که آیا این کتاب ویژگی ترجمه را دارد، قبلا ترجمه نشده یا به ناشر دیگری در آن کشور حق ترجمه‌اش فروخته نشده باشد. بعد از چند روز که ارزیابی‌های اولیه صورت گرفت به ناشر اعلام می‌شود که می‌تواند این کتاب را در قالب طرح گرنت ترجمه کند. یک مبلغ حمایتی برای آن ترجمه تعیین می‌شود و در اختیار ناشر قرار می‌گیرد، یک مبلغی به‌عنوان پیش‌پرداخت واریز شده و بعد از انتشار کتاب هم مبلغ تکمیلی داده می‌شود که کتاب به آن زبان در کشور مورد تقاضا منتشر شود. استقبال ناشران خارجی از این طرح خوب است. ما منابع ارزی کافی در گذشته به این کار اختصاص ندادیم و باید این اتفاق تقویت شود. بدون سرمایه‌گذاری طبیعتا طرح کامل و مفیدی نخواهد بود. همچنین برخی ناشران خارجی هم ممکن است ناشران تراز اولی برای ترجمه نباشند و صرفا برای فعالیت اقتصادی سراغ کتاب‌های ما بیایند که باید ارزیابی دقیق‌تری در انتخاب ناشران طرف قرارداد هم صورت بگیرد.»
