حال و روز همه ناشران شبیه هم نیست

امروز ششمین روز سی‌وسومین نمایشگاه کتاب در حالی شروع می‌شود که اعلام شد فروش 3روز نخست این رویداد فرهنگی 41میلیاردو500میلیون تومان بوده است. اگر معلوم بود این میزان فروش در ازای چند جلد کتاب بوده، راحت‌تر می‌شد با استناد به این رقم، تحلیل و تفسیر کرد یا اگر مشخص می‌شد سهم فروش کتاب‌های عمومی چقدر است و چقدر از این مبلغ به فروش کتاب‌های دانشگاهی و کمک‌درسی تعلق دارد، می‌شد به نتایجی درباره ذائقه خریداران کتاب رسید. فعلا همین قدر می‌دانیم که از فروش حدود 41میلیارد و 500میلیون تومانی کتاب در 2بخش مجازی و فیزیکی، سهم بخش فیزیکی ‌25میلیاردو400میلیون تومان و بخش مجازی 16میلیارد و 100میلیون تومان بوده است. این آمار را علی رمضانی، سخنگو و قائم‌مقام سی‌وسومین دوره نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران، روز شنبه اعلام کرده و مسلما تا الان تغییراتی در آن رخ داده است، اما اگر بخواهید به عدد و رقم و آمار اکتفا نکنید، باید راه بیفتید و غرفه به غرفه به ناشران سر بزنید و پای صحبت‌هایشان بنشینید. اغلب ناشران معتقدند که نمایشگاه امسال از سال‌های گذشته خلوت‌تر است و مخاطبان قدرت خرید کمتری دارند و آنهایی هم که می‌توانند کتاب بخرند، گاه می‌آیند از روی جلد کتاب‌های موجود در غرفه‌ها عکس می‌گیرند و می‌روند در بخش مجازی سفارش می‌دهند؛ چون بن‌های تخفیف فقط در بخش مجازی قابل استفاده است. برخی خلوتی نمایشگاه کتاب را به افول فرهنگ و سقوط ناشران و کتابفروشان و مسائلی از این دست ربط می‌دهند، اما واقعیت این است که به‌راحتی نمی‌توان درباره افول یا رونق کسب‌وکار ناشران نظر داد؛ چراکه لازمه اظهارنظر درباره وضعیت کلی نشر ایران، یک کاسه کردن ناشران است؛ درحالی‌که وضع‌وحال ناشران بزرگ و کوچک، خصوصی و دولتی، مشهور و مهجور با هم توفیر دارد و نمی‌توان موفقیت یا شکست یک یا چند ناشر را به وضعیت کلی نشر ربط داد. ناشران مشهور و نامدار در همین نمایشگاه امسال وضعیت بهتری دارند و بیشتر از همکاران‎شان می‌فروشند. فعلا آنچه مشخص است این است که مسائل و مشکلات اقتصادی روی قدرت خرید کتابخوانان تأثیر گذاشته و نمایشگاه رونق سابق را ندارد.

اهمیت دادن به گرافیک کتاب در نمایشگاه امسال
گرافیک یکی از بخش‌های مهم صنعت نشر است که کمتر به آن توجه می‌شود. علی رمضانی، سخنگو و قائم‌مقام نمایشگاه بین‌المللی کتاب تهران درباره این موضوع گفت: «در فرایند تولید کتاب، عوامل مختلفی دخیل هستند که اغلب نقش آنها دیده نمی‌شود؛ طراحی و گرافیک کتاب، یکی از این موضوعات است که ما در نمایشگاه امسال در این سالن توجه ویژه‌ای به آن کرده‌ایم.» امسال در نمایشگاه نشست‌های تخصصی طراحی، گرافیک و تصویرسازی کتاب به‌صورت روزانه برگزار می‌شود. همچنین موضوعاتی چون طراحی جلد، کتاب‌آرایی و تصویرسازی در این بخش با حضور کارشناسان و فعالان این حوزه بررسی می‌شود. وی با بیان اینکه طراحی جلد اهمیت زیادی برای مخاطبان دارد، ادامه داد: «معمولا طراحی‌های جذاب در خرید و خوانده شدن کتاب‌ها نقش بسزایی دارد و ضروری است که از فعالان و دست‌اندرکاران این حوزه قدردانی شود. برای فرهنگی شدن فضای نمایشگاه باید به چنین مباحثی توجه کنیم. اگرچه در ابتدا جایگاهی در شبستان برای این بخش پیش‌بینی شده بود، اما به‌دنبال استقبال ناشران از فضای شبستان، محل جداگانه‌ای برای آنها درنظر گرفتیم.»

تخلف‌های کتابی
به‌گفته وی با ناشری هم که کتاب‌های خود را با تخفیف 50درصدی عرضه می‌کردند برخورد شده و همچنین بر محتوای کتاب‌های نمایشگاه نیز نظارت ویژه‌ای می‌شود؛ حتی اگر ناشران خارجی کتابی را خارج از مسیر رسمی گمرک بفروشند بر آنها نظارت می‌شود تا محتوای سالمی از طریق نمایشگاه کتاب در اختیار مخاطبان قرار گیرد. همچنین، اگر در نمایشگاه ناشری از شما خواست پول کتاب را به‌صورت کارت به کارت پرداخت کنید، شاید برای شما فرقی نکند، اما بدانید که این کار برای ناشران تخلف محسوب می‌شود. رمضانی در این‌باره گفته: «استفاده از هر کارتخوانی غیراز بانک صادرات تخلف است؛ البته کارت همه ناشران به‌حساب خانه کتاب متصل نیست؛ زیرا برخی ناشران مشکل حقوقی داشتند و برخی دیگر که دیر به نمایشگاه آمدند، نتوانستند کد مالیاتی دریافت کنند. از یک‌هزار و 700ناشری که کارتخوان دارند، کارتخوان یک‌هزار و 400غرفه متصل به‌حساب خود ناشر است و مابقی شامل غرفه‌های خارجی، ناشران حقوقی و دیر پیوسته به نمایشگاه به‌حساب خانه کتاب متصل هستند.» همچنان غرفه‌های خالی نمایشگاه توی ذوق می‌زند و با اینکه نمایشگاه به میانه رسیده این غرفه‌ها هنوز پر نشده‌اند. تجربه برگزاری نمایشگاه فیزیکی امسال بسیار مهم است و می‌تواند تعیین‌کننده تکلیف برگزاری نمایشگاه فیزیکی در سال‌های آینده باشد.‌