آیا می‌توانیم از شر میلیاردرها خلاص شویم؟
سیدجواد رسولی - کارشناس رسانه
مهم‌ترین خبر منتشر شده در هفته گذشته برای اهالی رسانه، خبر خریداری شدن شرکت توییتر از سوی ایلان ماسک بود. این خبر مهم است چون پلتفرم توییتر دارای اهمیت ویژه‌ای است. توییتر مهم است چون سیاسی‌ترین شبکه اجتماعی امروز در میان کاربران اینترنتی است. مضمون‌های سیاسی و اجتماعی البته که در دیگر پلتفرم‌های اجتماعی به‌خصوص فیسبوک و اینستاگرام هم دارای اهمیت هستند، اما شخصیت اصلی آنان را تشکیل نمی‌دهند. اما در توییتر تقریبا همه بازیگران اصلی عرصه سیاست، از سیاستمداران کشورها گرفته تا فعالین سیاسی و اجتماعی، نهادهای بین‌المللی، روزنامه‌نگاران، سازمان‌های دولتی و غیردولتی و حتی نهادهای نظامی رسمی کشورهای مختلف در آن حضور جدی دارند. دیدگاه‌ها و مواضع‌شان را در مورد مسائل بین‌المللی به اشتراک می‌گذارند و باعث ایجاد گفت‌وگوهای مهم و تأثیرگذار می‌شوند. هشتگ‌ها در توییتر است که کارکرد اصلی خود یعنی جلب توجه نسبت به یک مسئله خاص را نشان می‌دهد و حرکت‌های اجتماعی عموما در توییتر است که آغاز می‌شوند و سپس دامنه‌شان به دیگر شبکه‌ها و سپس به جهان واقعی می‌رسد.
توییتر اما از طرف دیگر به‌دلایل بالا و نیز به‌دلیل سرعت انتقال محتوا سرچشمه آن چیزی است که امروز به‌عنوان فیک‌نیوز یا اخبار جعلی می‌شناسیم. اخبار جعلی مهم‌ترین چالش امروز جهان رسانه است. در کنار انتشار اخبار نادرست و پخش شایعات، یکی دیگر از ویژگی‌های توییتر پدیده حمله به افراد و بمباران شخصیت‌ها با دشنام و توهین است. انبوه حساب‌های بی‌نام ناگهان به بهانه‌ای به یک فرد، یک کاربر یا حساب یک نهاد هجوم می‌برند و در زمانی کوتاه، خسارتی گاه جبران‌ناپذیر به آن حساب وارد می‌کنند. در کنار اینها، پدیده بات‌های توییتری نیز وجود دارند که در بزنگاه‌ها وارد عمل شده و به نفع جریان یا افراد خاصی شروع به تبلیغ یا تخریب می‌کنند.
خبر تصاحب توییتر از سوی ایلان ماسک را باید در چنین پس‌زمینه‌ای دید. برای همین هم هست که آینده این پلتفرم حالا قدری نامعلوم به‌نظر می‌رسد. آیا قرار است ارزش‌های گذشته در این شبکه اجتماعی از قبیل آزادی بیان، فرصت گفت‌وگو و ایجاد اعتماد تضعیف شوند؟ آیا در شرایط جدید گفتمان‌های به روز و مدافع ارزش‌های انتقادی فرصت رشد و بروز پیدا خواهند کرد؟ آیا فضای توییتر با مالک جدید که افکار شناخته شده‌ای دارد و به هیچ وجه شخصیت بی‌طرفی نیست به‌زودی دگرگون خواهد شد؟ آیا چهره‌های تأثیرگذار جهانی، سیاستمداران و روزنامه‌نگاران و فعالان اجتماعی به‌زودی از این پلتفرم مهاجرت خواهند کرد؟ پاسخ به این پرسش‌ها هنوز ممکن نیست. در طول ماه‌های آینده و با تغییراتی که در مدیریت این شبکه اجتماعی ایجاد می‌شود، بهتر می‌توانیم به‌دنبال جوابی برای این ابهامات بیابیم.
اما مستقل از اینها، خبر مالکیت ایلان ماسک بر توییتر یک پرسش بنیادی‌تر را پیش می‌کشد. امروز کنترل 4 پلتفرم اصلی شبکه‌های اجتماعی جهان (فیسبوک، اینستاگرام، واتساپ و توییتر) در اختیار 2 میلیاردر است. این دو نفر می‌توانند برای زندگی مجازی اکثر کاربران اینترنتی تصمیم بگیرند. کافی است به تعداد این کاربران توجه کنیم: فیسبوک 3میلیارد نفر، اینستاگرام یک میلیارد و 200میلیون، واتساپ 2 میلیارد نفر و توییتر 400میلیون نفر کاربر دارند. آیا ممکن خواهد بود کاربران اینترنتی بتوانند هرگز از زیر کنترل و اعمال قدرت این دو نفر بیرون بیایند؟ آیا ممکن است شبکه اجتماعی پر نفوذی داشت که مال یک نفر نباشد بلکه متعلق به همه کاربران باشد؟ آیا در چنین شرایطی که هر پلتفرم جدید به سرعت توسط یکی از میلیاردرها خریداری می‌شود، اساسا امکان حرکت به‌سوی ارزش‌های اصلی یعنی اعتماد و آزادی و محیط امن در فضای مجازی خواهد بود؟ خبر مربوط به ایلان ماسک و توییتر مهم است چون این سؤالات اساسی بیش از هر زمان دیگری دارای اهمیت شده‌اند.
