گزارش
بررسی وضعیت شوراهای شهر که طی دهه‌های گذشته همواره به جای تقویت، تضعیف شده‌اند
روزگار سخت مردمی‌ترین نهاد
پرویز سروری در گفت‌وگوی اختصاصی با همشهری: نظام مردم سالاری جمهوری اسلامی ایران در تبلور شوراها شکل گرفته است
محمود مولایی - روزنامه‌نگار
«وامرهم شورا بینهم» کارها با شور و مشورت انجام می‌شود. این بخشی از آیه 38سوره شوری است که در قاب زیبایی حک و در بالاترین نقطه صحن پارلمان شهری نصب شده است.همین اثربخشی مشورت، سبب شکل‌گیری نهاد شوراها (استان، شهر، روستا) شده تا زمینه مشارکت شهروندان و انجام امور با خرد جمعی فراهم شود. اما با گذشت بیش از 2 دهه فعالیت، هنوز این نهاد مردمی به جایگاهی که در قانون تعیین شده، نرسیده و همواره مورد بی‌مهری قرار گرفته به‌گونه‌ای که اعضای پارلمان شهری به مناسبت سالروز گرامیداشت شوراها (9اردیبهشت) در گفت‌وگو با همشهری نادیده گرفته شدن اختیارات قانونی شوراها را محور اصلی صحبت‌هایشان قرار داده و خواستار ارتقای جایگاه شوراها شده‌اند. در این بین پرویز سروری، رئیس شورای‌عالی استان‌ها از سختی‌های مسیر پیش‌روی شوراها چه از نظر ماهیت نظارتی‌شان و چه تأثیر‌گذاری‌شان در گفت‌وگو با همشهری می‌گوید. او که سمت نایب‌رئیسی شورای شهر تهران را نیز برعهده دارد و سابقه عضویت در شورای چهارم شهر تهران را هم در کارنامه دارد، معتقد است که فقدان یا ضعف آموزشی در نظام 126هزارنفری شورای کشور وجود دارد. ماحصل گفت‌وگو با او را در ادامه می‌خوانید.
شورای‌عالی استان‌ها در بحث آموزش و نظارت شوراها چه برنامه‌ای دارد؟
یکی از مهم‌ترین موضوعاتی که امروز به آن فکر کرده و آن را احساس می‌کنیم فقدان یا ضعف آموزشی است که در نظام 126هزارنفری شورای کشور وجود دارد. واقعا قابل‌قبول نیست اینکه کسی که رأی مردم را می‌گیرد و از روز نخست روی صندلی تصمیم‌گیری و تصمیم‌سازی می‌نشیند و تصمیماتش تأثیر جدی در زندگی مردم دارد، آموزش لازم را در رابطه با حوزه تکالیف، وظایف و اختیارات ندیده. همچنین اطلاعات دقیقی از قوانین مورد نیاز ندارند. اتفاقا با بررسی‌ای که از تخلفات نظام شورای کشور انجام دادیم، تخلفات زیر 4دهم درصد است، اما قسمت قابل‌ملاحظه‌ای از این تخلفات به فقدان اطلاعات و آموزش لازم برمی‌گردد. افرادی که مرتکب تخلفی شده‌اند، در دفاعیات خود می‌گویند ما نمی‌دانستیم که چنین بحث یا مسئله‌ای، اشکال بوده و از قانون مطلع نبودیم. در واقع در شورای‌عالی استان‌ها برنامه‌ریزی جامعی را در این زمینه انجام می‌دهیم تا بتوانیم نظام شورایی را مکلف کنیم. این آموزش لازم را ما باید در قانون ببینیم و به قول معروف آن را عملی کنیم.
تاکنون اقدامی هم در این زمینه صورت گرفته است؟ با توجه به اینکه آموزش و نظارت شوراها کار ساده‌ای به‌نظر نمی‌رسد...
ما این موضوع را پیگیری می‌کنیم و البته خیلی کار سختی هم هست. اینکه از روستاها تا شورای‌عالی استان‌ها، یعنی غرب و شرق، شهرستان‌ها و ... در معرض این آموزش قرار می‌گیرند. در شورای‌عالی استان‌ها با دستگاه‌ها در حال مذاکره هستیم تا زمینه آموزش را فراهم کنیم. درباره آموزش شوراها با وزارت کار و وزارتخانه‌های مختلف وارد بحث شده‌ایم تا بتوانیم به نتیجه برسیم. در واقع اجباری شدن دریافت گواهینامه آموزشی شوراها برای همه اعضای شورا لازم است.
در دوره ششم شورای‌عالی استان‌ها قصد دارید چه لوایحی را به مجلس شورای اسلامی ارائه کنید؟
شورای‌عالی استان‌ها مانند شوراهای شهر نیست که یک شهرداری هست و اعضای شورا برای آن تصمیم‌گیری می‌کنند. شورای‌عالی استان‌ها باید تصمیمات ملی بگیرد. یعنی موضوعاتی که می‌تواند به رتق و فتق امور کل شوراها بپردازد. به‌عنوان مثال، اکنون یکی از دغدغه‌هایی که تمام مردم در کل کشور دارند، به‌اصطلاح مطول بودن صدور پروانه ساخت است. شورای‌عالی استان‌ها می‌تواند کاهش صدور پروانه را در قالب یک مصوبه تنظیم کرده تا به کل کشور ابلاغ شود. هم در حوزه شفاف‌سازی و هم در اصلاح فرایندها و هم تعاملاتی که با همه دستگاه‌ها باید صورت بگیرد، در کمترین زمان ممکن این کار را انجام دهد. در عین حال تولید شفافیت کند؛ یعنی اگر ما بتوانیم این را به سامانه منتقل کنیم، هر لحظه می‌توانیم فرایند را ببینیم و متوجه شویم که کجای کار ایراد داشته یا چرا اختلاف دارد و در زمانبندی خود انجام نشده است. بنابراین تلاش ما این است که موضوعات ملی مانند فرایند صدور پروانه، موضوع باغات، معضل آلودگی هوا، محیط‌زیست و... را در دستور کار قرار دهیم.
آیا احتمال دارد مدیریت یکپارچه شهری در این دوره به سرانجام برسد؟
هم‌اکنون شورای‌عالی استان‌ها، موضوع مدیریت یکپارچه شهری را در واقع به شکلی تسریع می‌کند. نگاهی که تا حالا ما داشتیم، نگاه درستی بوده ولی قابل اجرا نبوده است. یعنی شعار این بوده؛ نظام یکپارچه شهری برای کل کشور. درحالی‌که این هاضمه وجود ندارد و من هم اگر جای دولت باشم، چنین کاری نمی‌کنم. واقعیت این است که در بسیاری از حوزه‌ها چنین توانایی‌ای وجود ندارد و چیزی که با زندگی روزمره مردم سروکار دارد، نمی‌توانند ظرفیت آن را به جایی بیاورند که خودش الان این آمادگی را ندارد. بنابراین، اکنون شورای‌عالی استان‌ها در حال تسریع این موضوع است. یعنی ما جاهایی که چنین قابلیتی دارند را شناسایی می‌کنیم و البته این قابلیت را هم به‌صورت علمی و قانونی ثابت می‌کنیم. مثلا می‌گوییم تهران چنین ظرفیتی را دارد یا کل این موضوع را انجام دهید یا قسمتی از موضوع را به نتیجه برسانید. حالا به‌نظر ما، مشهد قابلیت قابل ملاحظه‌ای برای پذیرش نظام یکپارچه شهری دارد، البته تبریز، اصفهان و... نیز استان‌هایی هستند که چنین قابلیتی را دارند. حالا ممکن است ما بگوییم که گام نخست را از تهران برداریم، گام دوم را از سه، چهار شهر دیگر، در گام سوم از کل کلانشهرها و گام چهارم از شهرهای بالای یک میلیون نفر جمعیت و به همین شکل تولید ظرفیت کنیم. به‌خصوص که نقاط ضعف و قوت ماجرا را در عمل ببینیم و شناسایی کنیم. در عین حال می‌توانیم نظام یکپارچه شهری را در تهران به‌صورت پایلوت اجرا کرده و بعد در شهرهای دیگر هم اجرا کنیم.
مکث
شکل‌گیری نظام مردم‌سالاری جمهوری اسلامی ایران در تبلور شوراها
پرویز سروری، رئیس شورای‌عالی استان‌ها صبح دیروز به مناسبت روز ملی شوراها در نشست خبری با حضور اصحاب رسانه و خبرنگاران شرکت کرد. بخشی از صحبت‌های سروری در اینجا آمده است:
آنچه روشن است، نظام مردم‌سالاری جمهوری اسلامی ایران در تبلور شوراها شکل گرفته است.
سامانه جامع مصوبات در شورای‌عالی استان‌ها راه‌اندازی شده است. پیش از این سامانه مختص مصوبات استان تهران بود که در مدت 4 سال ۱۲ میلیون بازدید داشت، ولی اکنون سامانه جامع مصوبات شورای‌عالی استان‌ها در کل کشور راه‌اندازی شده است.
بیشتر از 2 هزار مورد گزارش در سامانه اخذ شکایات مردمی جمع‌آوری شده است که به‌دنبال تقویت این سامانه هستیم تا اطلاع‌رسانی را به شکل حداکثری برسانیم.
بیشتر از ۹۹.۵ درصد تخلفات در شوراها تبرئه شده‌اند.
قانون شوراها در همه زمینه‌ها نیاز به اصلاح دارد.
اختیارات به شوراها تفویض نشده است/ناصر امانی /عضو شورای شهر تهران
شواهد بیانگر آن است که وضعیت شوراها تغییر چندانی نسبت به گذشته نکرده و این نهاد با جایگاه اصلی‌اش که در قانون اساسی به آن هم اشاره شده، فاصله زیادی دارد و علت هم این است که در کشور تفکیک کار ملی از محلی صورت نگرفته و نهادهای ملی برای مسائل محلی تصمیم می‌گیرند و اجرایی می‌کنند. چندین دوره است که در برنامه پنج‌ساله کشور ذکر می‌شود که 23وظیفه از وظایف دولت باید به شوراها تفویض شود، اما هنوز محقق نشده است و ازاین‌رو شوراها از یک سو به‌دلیل عدم‌تفکیک اقدامات در سطح ملی و محلی و از سوی دیگر عدم‌تفویض اختیاراتشان، نمی‌توانند مسئولیت‌هایشان را به نحو احسن انجام دهند.
شرایط شوراها بهتر می‌شود/علی‌اصغر قائمی/ عضو شورای شهر تهران
نظام مردم‌سالاری که بخشی از آن در تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا متبلور شده در حال طی‌کردن مسیر بلوغ است و هرچند نسبت به دوره‌های اول شرایط متفاوت و خوبی دارد، اما هنوز به نقطه مطلوب و ایده‌آل نرسیده است. به‌هرحال امکان بهترشدن همواره وجود دارد . براساس همین تئوری شوراها شرایط خوبی نسبت به 2 دهه گذشته دارند و می‌توانند شرایط خیلی بهتری هم داشته باشند و امیدواریم شرایط کنونی هم در آینده نزدیک بهتر شود. علاوه بر ارتباط شوراها با مردم و اعمال حاکمیت مردم بر مردم و نقشی که در حوزه مدیریت شهری دارند، در مقیاس بالاتر و ملی هم شوراها می‌توانند با مجلس شورای اسلامی ارتباط داشته باشند که کماکان این ارتباط وجود دارد، اما معتقدم ارتباط ساختاری و نظام‌مندی نیست و براساس توانمندی افراد ارتباط‌ها شکل گرفته یا شکل می‌گیرد. البته علاقه‌مندی برقراری ارتباط با شورا در مجلس شورای اسلامی دیده می‌شود و مصداق آن ارتباط مجمع نمایندگان شهر تهران با نمایندگان شورای شهر است. همین ارتباط با شورای‌عالی استان‌ها هم وجود دارد و چنین روابطی گرچه ساختارمند نیست، اما فرصتی است که می‌توان از آن برای بهبود شرایط شهر استفاده کرد. در نهایت انتظار می‌رود نسبت به ارتباط شورا با سایر بخش‌های حاکمیتی تدابیری اندیشیده شود تا شکل بهتر و ساختارمندتری پیدا کند، چرا که این موضوع به بهبود شرایط شهر و تسریع امور شهروندان کمک‌کننده خواهد بود.
شوراها مسیر تحقق حاکمیت مردم و تجلی اراده عمومی/احمد صادقی / عضو شورای شهر تهران
نهم اردیبهشت‌ماه در تقویم رسمی کشور به‌عنوان روز شوراها نامگذاری شده است؛ روزی که در آن یاد آوری می‌کنیم مردم می‌توانند در تعیین سرنوشت خود و شهرشان و تصمیماتی که از سوی مدیریت شهر‌ها گرفته می‌شود، سهیم باشند و مشارکت کنند.
شورا یک نهاد برخاسته از مردم است و به بیانی مردمی‌ترین نهاد حاکمیت، شوراها هستند و این در حالی است که شورا یک اصل عقلی است که آموزه‌های دین اسلام در کتاب و سنت نیز بر آن صحه گذاشته است. پس از پیروزی شکوهمند انقلاب اسلامی، بنیانگذار جمهوری اسلامی ایران حضرت امام خمینی(ره) در تاریخ نهم اردیبهشت‌ماه سال 1358با صدور فرمانی به شورای انقلاب بر تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا و تهیه آیین‌نامه اجرایی آن تأکید کردند. این فرمان تاریخی حضرت امام(ره) از آن جهت دارای اهمیت است که بر مبنای آموزه‌های اسلامی و در چارچوب هدف سلبی خود با استبداد و خودرأیی فرمانروایان به مبارزه برخاست و تحقق مشارکت عمومی مردم در تعیین سرنوشتشان را به‌عنوان یک هدف ایجابی برگزید. از این‌رو 7اصل از اصول قانون اساسی جمهوری اسلامی به موضوع شوراها اختصاص داده شد و در نص صریح قانون اساسی، شوراها به‌عنوان یکی از ارکان تصمیم‌گیری و اداره امور کشور ذکر شده است؛ گرچه این نهاد مردمی هنوز آنچنان که باید به جایگاه واقعی خود نرسیده، اما باید بدانیم ضرورت وجود این نهاد مهم و مردمی در شهر‌ها انکارناپذیر است.
می‌توان گفت هم‌اکنون شوراها در حساس‌ترین برهه زمانی خود قرار دارند و اکنون است که باید قوام و دوام خود را تضمین کنند. نهال نورس شوراها امروز در حال تناور شدن است؛ گرچه هنوز به درختی کهنسال تبدیل نشده، اما در شرایط حساس کنونی باید ریشه دوانده و جایگاه خود که از مردم وام گرفته است را تحکیم بخشد که این امر همانا تحکیم بخشیدن جایگاه مردم است. امروز که به یمن و برکت حضور انقلابی مردم در پای صندوق‌های رأی شاهد آن هستیم که هماهنگی کامل میان مدیریت شهر و مدیریت کلان کشور برقرار است، بهترین فرصت دست داده تا اصول تحکیم جایگاه شوراها بنا نهاده شود. امروزه برای آنکه بتوانیم شهری پویا و هوشمند داشته باشیم نیاز به یکپارچه‌سازی اطلاعات داریم و این یکپارچه‌سازی در سایه مدیریت یکپارچه محقق می‌شود. این در حالی است که سال‌جاری براساس بیانات مقام معظم رهبری به نام سال تولید دانش‌بنیان و اشتغال‌آفرین نامگذاری شده و این امر در شهر‌ها در سایه مدیریت یکپارچه رنگ تحقق به‌خود می‌بیند. از سویی دولت‌ها باید این ضرورت را درک کنند که هزینه اداره پایتخت را بپردازند و به بیانی این هزینه را از دوش مردم بردارند. شاید بارها این جمله را شنیده‌اید که شوراها تبدیل به شوراهای شهرداری شده‌اند، نه شورای شهر، اما اکنون بهترین فرصت است که شوراها تبدیل به شوراهای شهر شوند و برای همه شهر تصمیم‌گیری و قانونگذاری کنند.
