کاخ رویاهای نادر!

مجتبی یارزمان

خیلی‌ها نمی‌دانند نادرشاه افشار پادشاه ایران، پایتخت حکومتش شهری در نزدیک مشهد بوده است؛ شهری با قدمتی هزارساله که مکانی جذاب برای یک سفر گردشی و تاریخی برای گردشگران داخلی و خارجی است. شهرستان کلات در شمال‌شرقی شهر مشهد در دل رشته‌کوه‌های هزارمسجد واقع شده که چند کوه بلند بر شهر سایه افکنده و برای رسیدن به آن باید از تونلی که به همین منظور احداث شده وارد شهر کلات شد. از دلایل انتخاب این مکان برای نادر شاه وجود کوه‌های بسیار بلند و صعب‌العبور بوده که در آن زمان دژ محکمی در مقابل حملات دشمنان محسوب می‌شده و همچنین حاصلخیز و سرسبز بودن منطقه از دیگر دلایل این انتخاب بوده است. شهر کلات به‌دلیل حجم گردشگری که از آن دیدن می‌کند، امکانات نسبتا محدودی دارد اما همین مقدار کم برای یک گشت‌وگذار محدود در شهر و اطراف کافی است. مکان‌های تاریخی و آبشارهای اطراف شهر کلات بسیار متنوع و پرشمارند و پیشنهاد می‌شود به‌گونه‌ای برنامه‌ریزی کنید تا هیچ‌کدام را از دست ندهید؛ بازدید از همه این جاذبه‌ها در قالب گشت یک‌روزه نمی‌گنجد و به زمان بیشتری نیاز است.

گشت‌وگذار در کلات نادری
شهر کلات نادری علاوه بر موقعیت خاص جغرافیایی که دارد و همچنین سابقه تاریخی که از گذشته به‌جا مانده، بسیار زیبا و بکر است. طبیعت این شهر و روستاهای اطراف آن به قدری دلنشین و زیباست که کمتر گردشگری پیدا می‌شود که بعد از تماشا و دیدن این مناظر و طبیعت، حاضر نباشد دوباره از آن دیدن کند. مراتع بلند و وسیع، آبشارهای متنوع و متعدد، رودخانه‌های پرآب و خروشان و باغ‌های زیبا و پربار تنها بخشی از زیبایی‌ها و جلوه‌های خدادادی این منطقه محسوب می‌شوند. برای تماشای همه این مناظر و جاذبه‌ها باید زمان زیادی را به آن اختصاص دهید تا بتوانید حداکثر بهره را از آن ببرید.

عمارت خورشید
اگر بخواهیم گل سرسبد جاذبه‌ها و دیدنی‌های شهر کلات را بگوییم، فقط و فقط عمارت خورشید یا همان کاخ خورشید نادرشاه افشار است. این عمارت بنای بسیار زیبایی داشته و علاوه بر آن محوطه بیرونی جذابی هم در اطراف آن وجود دارد. عمارت کاخ خورشید در وسط باغ بزرگ با یک بنای 3طبقه است که طبقه اول آن به‌صورت 8‌ضلعی روی 4ردیف پلکانی و هرمی شکل بنا شده و هنگام بازدید می‌توانید به راحتی از تمام قسمت‌های آن حتی پشت‌بام و سیاهچال هم دیدن کنید. نکته مثبت درباره کاخ خورشید همین مسئله فراهم بودن امکان بازدید از تمام زوایای آن است که به راحتی در دسترس هستند. از جذابیت‌های دیگر کاخ خورشید نمایی است که از پشت‌بام عمارت قابل‌مشاهده است؛ چشم‌انداز باغ و شهر کلات و کوه‌ها و مراتع اطراف و همچنین سقفی به وسعت آسمان خودنمایی می‌کند که از هر حیث چشم‌نواز است.

بند نادری
این بند 4کیلومتری از انتهای شهر کلات آغاز و تا بنای سد ادامه پیدا کرده است. بند نادری یکی از قدیمی‌ترین و در عین حال یکی از بلندترین بندهای باستانی ایران با ارتفاعی نزدیک به ۷۰متر است که در نما و پوشش آن از آجرهای قرمز رنگ استفاده شده است. دیواره‌های این سد با نیم‌دایره‌هایی بزرگ و شبیه به سدهای هلالی با فرورفتگی بسیار کم تزئین شده که خود یک ویژگی منحصر‌به‌فرد و زیبا در سدسازی باستان به شمار می‌رود. یکی دیگر از ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد آن دهانه‌های تعبیه شده روی این سد برای کاهش فشار آب است؛ این بند دارای 3دهانه عمودی به فواصل مختلف است که 2دهانه پایینی برای کاهش فشار آب و دهانه سوم در قسمت بالا به‌منظور تقسیم آب تعبیه شده است.

دربند ارغونشاه
دروازه ارغونشاه، تنگه‌ای است به نام دربند کلات که ورودی اولیه به شهرستان کلات از این مکان انجام می‌گرفته که به دربند ارغونشاه نیز معروف است. شهر کلات دارای 2 ورودی اصلی به نام دربند ارغونشاه و دیگری تونل ورودی اولیه شهر است که از سمت مشهد وارد کلات می‌شوند. این دروازه، ورودی اصلی دژ کلات است که در سمت غرب آن قرار دارد و به‌دلیل جایگاه مهمی که در کلات داشته، تاسیسات و استحکامات دفاعی در آن ایجاد شده است. براساس شواهد موجود، این دروازه مربوط به دوره ایلخانی است که در زمان نادرشاه افشار مرمت شده است.

مسجد کبود گنبد
این بنای تاریخی از گذشته مورد‌احترام اقوام مختلف بوده و همیشه با برگزاری مراسم‌های متعدد جایگاه ویژه‌ای در بین اهالی منطقه داشته است. در این مسجد اوج هنر، معماری و سلیقه ایرانی نقش بسته که کاشی‌کاری‌های متنوع و همچنین نقش و نگاری که روی دیواره‌های آن وجود دارد نشان از قدمت و جایگاه آن دارد. بنای مسجد کبود دارای 4ایوانه با گنبدی دو پوشه و نیلگون، صحن و طاق است که ساقه گنبد استوانه‌ای‌شکل و فضای زیر گنبد یک 8ضلعی منظم است. همچنین قدمت این مسجد را به دوره سلجوقیان نسبت داده‌اند که البته نادرشاه هم در تکمیل کردن بخش‌هایی از آن نقش به‌سزایی ایفا کرده است.

اقامت در شهر نادر
در شهرهای کوچک امکانات هم به نسبت محدود است و همین نخستین موضوع مهم برای کسانی است که قصد اقامت در این شهرها را دارند. البته به لطف توسعه گردشگری در این منطقه، اقامتگاه‌های بومگردی زیادی در اطراف شهر کلات تأسیس شده که هرکدام از ویژگی خاصی برخوردار است. در داخل خود شهر هم تعدادی اقامتگاه و مهمانپذیر وجود دارد که برای روزهای آخر هفته و تعطیلات حتما باید از قبل رزرو شود تا با خیالی آسوده به این شهر سفر کنید. البته مشکل اقامت برای دوستداران طبیعت هیچ وقت اهمیت نداشته است، زیرا افراد زیادی هستند که همیشه اقامت در طبیعت را با کمپ زدن در مکانی دنج و ساکت می‌شناسند و از آن نهایت لذت را می‌برند. شهر کلات و اطراف آن پر است از مکان‌هایی که می‌شود شب را با خیالی راحت کمپ برپا و لذت نشستن دور آتش و گپ‌و‌گفت با هم‌سفرها را تا صبح تجربه کرد.

شکم‌گردی در کلات
با توجه به اینکه شهر کلات در میان کوه‌های سر به فلک کشیده قرار دارد و هیچ ارتباطی هم با دریا ندارد، اما به مرکزی مهم برای تولید و پرورش ماهی تبدیل شده است. به لطف پرآب بودن منطقه و احداث حوضچه‌های طبیعی در مسیر رودخانه‌های مختلف این منطقه، مراکز پرورش ماهی زیادی به چشم می‌خورد و البته ماهی کبابی تازه به غذای اصلی مردم و مسافران این شهر تبدیل شده است. پس هر زمان مسافر این شهر شدید به هیچ عنوان از کنار این ماهی‌های کبابی به سادگی عبور نکنید و حتما امتحان کنید. پر‌آب بودن منطقه و استفاده از آب شیرین و گوارا برای پرورش ماهی در بالا بودن کیفیت آنها بسیار تأثیرگذار است.