بازی در نقش منفی عیب و عار نیست

سعیده مرادی

سیدجواد هاشمی هرچند سوپراستار و نقش اول فیلم‌ها و سریال‌ها نیست، اما از چهره‌های مطرح و محبوب سینما و تلویزیون به‌شمار می‌رود که مخاطبان و دنبال کننده‌های زیادی دارد. او را اغلب به واسطه بازی در نقش رزمندگان و کاراکترهای مثبت و معنوی به یاد و خاطر داریم، هرچند ساخت و ایفای نقش در چند فیلم سینمایی و برنامه ویژه کودک و نوجوان باعث شده تا برای نسل جدید و بچه‌های کم‌سن و سال که ذهنیت و خاطره‌ای از فیلم‌های جنگی و پلیسی جواد هاشمی ندارند، هم چهره‌ای محبوب و شناخته شده باشد. در این شماره با این معلم، بازیگر، کارگردان، نویسنده و مجری به گفت‌وگو نشسته‌ایم.

 
  چند سالی می‌شود که مسائل و مشکلات بسیاری را در جامعه شاهد هستیم. از انواع آسیب‌های اجتماعی گرفته و گرانی و تورم و شرایط بد اقتصادی ناشی از تحریم‌ها تا محدودیت‌های کرونایی که باعث شده حال و روز مردم چندان خوش نباشد. این حال و روز نامساعد جامعه چه تأثیری روی هنر و هنرمندان گذاشته است؟
شاید از بیرون این نگاه و نظر بین مردم وجود داشته باشد که تمام هنرمندان وضع مالی خوبی دارند و هیچ مشکل اقتصادی و کمبودی در زندگی آنها نیست، اما واقعیت چیز دیگری است. وضعیت اقتصادی موجود در کشور روی زندگی و فعالیت بازیگران هم تأثیر خود را گذاشته است. البته هستند یکسری از بازیگران، کارگردان‌ها و دیگر فعالان حوزه هنر که اوضاع مالی خوبی دارند اما شرایط مالی اغلب هنرمندان در این روزها خوب نیست و فشار مضاعفی به قشر متوسط و روبه پایین جامعه هنرمندان وارد می‌شود. خودم به شکل‌های مختلف از بازی گرفته تا مجری‌گری و فعالیت‌های دیگر کسب درآمد می‌کنم، اما خب این شرایط برای تمام هنرمندان مهیا نیست. حال و روز این گروه از بازیگران و هنرمندان روزبه‌روز بدتر می‌شود. بنابراین لازم است مسئولان برای هنر و این بخش از جامعه هنری کشور فکری بکنند.
   
در این وضعیت هنرمندان از چه راهی امرار معاش می‌کنند؟
خب هم‌اکنون شرایط به‌گونه‌ای است که در کنار فعالیت‌های هنری باید شغل دوم هم داشته باشیم تا بتوانیم گذران زندگی کنیم. من بسیاری از بازیگران و هنرمندان را می‌شناسم که برای امرار معاش مسافرکشی می‌کنند، اما کلاه و عینک می‌گذارند تا  شناخته نشوند.
 
  درگذشته کارهای فاخر و ماندگاری در حوزه کودک و نوجوان تولید می‌شد و کودکان و نوجوانان دهه‌های گذشته همین امروز هم خاطرات خوب و شیرینی از آن برنامه‌ها و تولیدات دارند. متأسفانه طی سال‌های اخیر چه در سینما و چه رادیو و تلویزیون به حوزه کودک و نوجوان کم توجهی شده است. اگر کاری هم تولید شده آنقدر قوی و نافذ نبوده که بتواند مخاطب کودک و نوجوان را جذب کند. این کم‌توجهی و کم اثر بودن ناشی از چیست؟
3عامل مهم باعث شده تا کارهای خوبی در زمینه کودک و نوجوان ساخته نشود و در نتیجه شاهد ریزش مخاطب در این بخش باشیم. نخستین موضوع کم‌توجهی مسئولان و متولیان تولید به حوزه کودک و نوجوان است. متأسفانه آنها به هیچ عنوان این گروه سنی را جدی نمی‌گیرند و از وزارت ارشاد گرفته تا رسانه‌ای مانند تلویزیون فقط به ساختن کارهای سبک و کم هزینه در این حوزه بسنده می‌کنند. البته شاید کارهای ترکیبی مانند عمو پورنگ ساخته شود که کاری قوی و پرمخاطب است، اما کارهایی از این دست را هم به‌ندرت شاهد بوده‌ایم. در سینما هم ساخت فیلم به یارانه و کمک‌های مالی نیاز دارد، اما برای تولید محتوا در حوزه کودک و نوجوان کمکی از سوی هیچ نهادی صورت نمی‌گیرد و هیچ‌کدام از مسئولان به داد سینمای کودک و نوجوان نمی‌رسند و هیچ اتفاق تازه و خاصی در این زمینه رخ نمی‌دهد. من تاکنون 7فیلم برای گروه سنی کودک و نوجوان ساخته‌ام که از این تعداد 5فیلم اکران و با استقبال خوب مخاطبان روبه‌رو شده است اما با وجود استقبال خوب کودکان و نوجوانان حتی پولی که برای ساخت این فیلم‌ها هزینه شده بود هم برنگشت. البته فیلم‌هایی که من ساخته‌ام، فیلم‌های گرانی هستند که به لحاظ کیفیت و محتوا می‌تواند با فیلم‌های روز دنیا رقابت کند و جزو پرفروش‌ترین فیلم‌های دوره خودشان محسوب می‌شوند. در مجموع بازخورد خوب کارهایی از این دست نشان می‌دهد که فیلم خوب همیشه مخاطب خودش را دارد. فیلم خوب هم زمانی ساخته می‌شود که پول لازم وجود داشته باشد و پول لازم هم زمانی تأمین می‌شود که مسئولان حمایت کنند.
موضوع بعدی بی‌توجهی خانواده‌هاست. در واقع خانواده‌ها مانع دوم تولید آثار خوب در حوزه کودک و نوجوان هستند. متأسفانه امروزه خانواده‌ها ذائقه و نیاز بچه‌ها به خوراک فرهنگی خوب را جدی نمی‌گیرند و ترجیح می‌دهند که اگر می‌خواهند به سینما بروند فقط به تماشای فیلم‌های رده سنی بزرگسال بنشینند. خب وقتی من فیلم تولید می‌کنم و خانواده بچه را سینما نمی‌برد، سرمایه‌گذار هم دیگر به این حوزه ورود نمی‌کند و می‌گوید پولش برگشت ندارد. خب اگر چند میلیون کودک و نوجوان به سینما بروند و فیلم کودک و نوجوان تماشا کنند آن وقت سرمایه‌گذار هم ترغیب به هزینه کردن و سرمایه‌گذاری در این بخش می‌شود. بنابراین نیاز است که خانواده‌ها نیز دیدگاه خودشان را تغییر داده و به نیازهای فرهنگی فرزندان خود بیشتر توجه کنند. همچنین یک عادت بدی که در سال‌های اخیر رواج پیدا کرده است، دانلود فیلم‌های سینمایی است که یکسری از خانواده‌ها اقدام به انجام این کار می‌کنند. آنها تفکرشان این است که به جای اینکه مبلغ زیادی را صرف خرید بلیت سینما کنند با یک جست‌وجو در اینترنت و با فشار یک دکمه فیلم مورد نظرشان را دانلود و تماشا کنند. این موضوع باعث می‌شود تا فیلمی که زحمت و هزینه بسیاری برای تولید آن صرف شده است، آنقدر که باید و شاید فروش نداشته باشد و حتی هزینه تولید آنها هم به سازندگان آن برنگردد.

    و نکته سوم؟
موضوع سوم هم به اقبال تهیه‌کننده‌ها در تولید فیلم کودک و نوجوان برمی‌گردد. آنها که کمتر به سراغ این قبیل کارها می‌روند. بارها شاهد این موضوع بوده‌ایم که برای ساخت فیلم‌های بزرگسال هزینه می‌کنند اما وقتی نام فیلم کودک و نوجوان مطرح می‌شود هیچ استقبالی از آن نمی‌شود و همین موضوع باعث شده تا به مرور حضور و تأثیرگذاری فیلم‌های کودک و نوجوان کمتر و کمرنگ شوند. تمام این عوامل زنجیروار به هم مرتبط و متصل هستند و اگر می‌خواهیم تولیدات فرهنگی و هنری در حوزه کودک و نوجوان به‌اصطلاح تکانی بخورد و تحولی صورت بگیرد باید به حال این موارد ذکر شده فکری کرد و چاره‌ای اندیشید.
 
  از نظر شما چه مؤلفه‌هایی در سینمای کودک ما نقش اساسی دارند و کدامیک تأثیرش بیشتر است؟
سینمای کودک فقط تفریحی نیست. آموزشی هم هست. به‌نظر من در ضمن ایجاد هیجان‌های کودک و تخیل در همه ارکان سینمای کودک باید آموزش را هم چاشنی آن کنیم. باید بچه‌ها از فیلم‌های سینمایی چیز یاد بگیرند مثل خیلی از فیلم‌های مشابه خارجی.

 
  شما از آن دسته هنرمندانی هستید که دغدغه تولید محتوا برای کودک و نوجوان را دارید و کارهایی در این زمینه تولید کرده‌اید. چه انگیزه‌ای باعث شده تا با وجود این همه مشکلات و موانع ترغیب شوید که در این حوزه فعالیت کنید؟
به شخصه دغدغه من کودک و نوجوان است که متأسفانه رها و فراموش شده‌اند و امروز فیلم‌هایی را تماشا می‌کنند که زیاد مناسب گروه سنی آنها نیست و می‌تواند روی تربیت و شخصیت فرزندان ما و آینده فرهنگی و اخلاقی جامعه ما اثر منفی و جبران‌ناپذیری بگذارد. در چنین شرایطی نیاز است که فیلم‌های خوب و با کیفیت برای کودکان ایرانی ساخته شود و لازم است تا سینما و تلویزیون هم حمایت کنند تا در این مسیر شکست نخوریم.
 
  کاری هم در دست تولید دارید؟
هم‌اکنون مشغول تدوین فیلم سینمایی «شهر گربه‌های 2» هستم که به‌زودی آماده می‌شود.
 
  از بحث سینمای کودک و نوجوان که بگذریم شما در اغلب فیلم‌ها و سریال‌ها نقش شخصیت‌های مثبت را بازی می‌کنید و نقش‌هایی خاصی را ایفا کرده‌اید، اما به ناگهان در سریالی مانند «زخم‌کاری» در نقش منفی ظاهر شدید. به‌نظر شما این تفاوت نقش برای مخاطبی که پیش‌زمینه دیگری از جوادهاشمی در ذهنش دارد ایجاد تضاد نمی‌کند؟ خودتان این تضاد را چطور مدیریت می‌کنید تا برای مخاطب ایجاد حساسیت نکند؟
بازیگران زیادی هستند که هم در نقش منفی و هم در نقش مثبت بازی کرده‌اند. من هم اگرچه غالب نقش‌هایم مثبت است، اما با توجه به اینکه هرکسی می‌تواند در هرنقشی هنرنمایی کند و بازی در نقش منفی عیب و عار نیست و اشکالی هم ندارد، این بار در نقشی منفی ظاهر شدم و هدفم ایجاد حساسیت و تضاد برای مخاطب نبود. البته شاهد بودم که این موضوع بازتاب مناسبی در بین برخی از مخاطبان نداشت. به هرحال از آنجا که دوست ندارم مردم عزیزمان از من دلگیر شوند، سعی می‌کنم که به خواسته و سلیقه آنها احترام بگذارم.