جایی که زمان ایستاد!

مهدیا گل‌محمدی - روزنامه‌نگار

پیش و پس از فاجعه اتمی چرنوبیل در اتحاد جماهیر شوروی سابق، جهان شاهد چند فاجعه اتمی دیگر برای نمونه پالومارس ۱۹۶۶و جزیره‌ تری‌مایل(۱۹۷۹) بود و پس از آن هم حادثه سیبری (1993) و فوکوشیمای ژاپن در سال(2011)میلادی روی داد؛ اما هیچ‌کدام از آنها مانند چرنوبیل در یاد‌ها نماند. پرسش اینجاست که چرا؟ این نیروگاه هسته‌ای متروکه که زمان در آن ایستاده بود حتی به نوعی از کشور زادگاهش به کشور دیگری (اوکراین) مهاجرتی فرضی کرد تا فراموش شود اما نشد. شاید جدای از مختصات علمی، تاریخی، جغرافیایی و حتی سیاسی این رویداد و شمار تلفات آن، بتوان مدعی شد که بخش سوررئال و آپوکالیپتویی (آخرالزمانی) آن بود که باعث ماندگاری‌اش در ذهن جهانیان شد. جذاب (در عین غم‌انگیزی)چون چرنوبیل در ادبیات با کتاب صداهایی از چرنوبیل اثر سوتلانا الکسیویچ، در صنعت فیلم و سریال با 2 اثر مجزا و در صنعت بازی‌های ویدئویی هم درخشید. آخرالزمانی هم از آن رو که قرن‌های متمادی مردم، فضایی سوررئال و آخرالزمانی را فقط در ادبیات و این اواخر در سینما تجربه می‌کردند. اما اینکه نیرویی غیرمرئی (رادیواکتیویته) بتواند آرام زیر پوست انسان‌ها بخزد و از گرمایی که وجود ندارد پوست‌شان را مثل مواد مذاب وادار به جوشیدن (تاول‌زدن) کند برای ابنای بشر مسبوق به سابقه نبود. عنصر بعدی متروکه شدن بخش بزرگی از نیروگاه اتمی چرنوبیل بود که وهم‌آلود بودن آن را برای افراد هیجان‌طلب و عاشقان آدرنالین چندین برابر کرد. تا جایی که قرار بود این منطقه پیش و پساتاریخی بدل به جاذبه‌‌ای گردشگری شود که نشد.

مکث
مرور فاجعه
یک و 24دقیقه نیمه شب 26آوریل 1986را هیچ‌کس در شوروی سابق فراموش نخواهد کرد. آن شب در اثر انفجار در یکی از رآکتورهای تاسیسات اتمی چرنوبیل، مواد رادیو اکتیو برای ساختن حدود 100بمب اتمی آزاد شدند و بعد از آن انفجاری رخ داد که وحشتناک‌ترین فاجعه تکنولوژیک انسانی در تمام تاریخ را رقم زد. ‌دراین فاجعه قریب به 5میلیون نفر آسیب دیدند و حدود 5هزار مرکز مسکونی در جمهوری روسیه سفید، اوکراین و فدراسیون روسیه با ذرات رادیواکتیو آلوده شدند. منطقه‌ای به شعاع 30کیلومتر دورتادور نیروگاه هم به‌عنوان منطقه ورود ممنوع تعیین شده و تمام ساکنان آن که حدود 100هزار نفر بودند، از منطقه خارج شدند. همه ساکنان شهر پریپیات با جمعیت بیش از 49هزار نفر که در فاصله 3کیلومتری نیروگاه قرار داشتند، ظرف 36ساعت تخلیه شدند. تا سال 2000یعنی 14سال بعد از انفجار، 4هزار نفر از کودکانی که در معرض اشعه قرار گرفته بودند، به سرطان تیروئید مبتلا شدند. دانشمندان می‌گویند شاید چرنوبیل و ناحیه وسیع اطراف آن برای 200تا 600سال آینده غیرقابل زندگی باشد.