تقویم / سالمرگ/اقبال بلند فارسی‌زبانان

اقبال لاهوری دوبار متولد شده است؛ در تقویم مشهور جهانی بیست‌ودوم فوریه 1873میلادی(1289قمری) و در تقویم هند و پاکستان، نهم فوریه 1877میلادی(1293قمری) روز تولد اوست؛ «یوم اقبال» که هر ساله به جشن و بزرگداشت می‌گذرد. اقبال با خانواده‌اش در شهر سیالکوت زندگی و تحصیل کرد. 200سال قبل از تولدش اجداد برهمن او مسلمان شده بودند و حتی رد پای گرایش‌های صوفیه در این خاندان دیده می‌شود. شاید علاقه زیاد اقبال به مولانا هم از همین‌جا رنگ گرفته باشد. فلسفه را در دانشگاه لاهور، کمبریج لندن و مونیخ آلمان تا دکتری ادامه داد. بعد از مدتی به پاکستان برگشت و به تدریس و شاعری و وکالت پرداخت. دوره رشد او با تاریک‌ترین اتفاقات در کشورهای اسلامی همراه بود. انگلیس در افغانستان و اندونزی، فرانسه در الجزایر و سوریه و تونس، روس و انگلیس در شمال و جنوب ایران و سرانجام از هم پاشیدن حکومت عثمانی. مسلمانان چشم و دهان بسته بودند. اقبال نمی‌توانست ساکت بماند، قسم خورده بود که آنها را از خواب گران بیدار کند. این شد که شروع کرد به نوشتن مقالات روشنفکرانه و سخنرانی و سرودن شعرهایی که هم لطافت داشتند و هم تند و تیز بودند. کم‌کم پایش به سیاست باز شد و به عضویت در مجلس قانونگذاری پنجاب درآمد. در سال1930 در کنفرانس سالانه مسلم‌لیگ در‌ الله‌آباد، فکر تشکیل کشور مستقل پاکستان را مطرح کرد تا درگیری بین هندوها و مسلمانان تمام شود. هر چند این اتفاق 17سال طول کشید و او آن روز را ندید. اقبال در سفری که به اروپا دعوت شده بود، برای نخستین‌بار بعد از بیرون رانده شدن مسلمین از اسپانیا، در مسجد قرطبه نماز خواند.  کتاب‌ها و مقالات را املا می‌کرد و با دوستان و عیادت‌کنندگان در مورد مسائل روز به بحث می‌نشست. 10دقیقه قبل از مرگش، نزدیک طلوع آفتاب 21آوریل 1938(اول‌اردیبهشت 1317) این اشعار را زمزمه می‌کرد: «نشان مرد مومن با تو گویم/ چو مرگ‌ آید تبسم بر لب اوست».