شب قدر؛ پاک کردن گذشته و نقشه راه آینده
سیدمحمدرضا واحدی - فعال فرهنگی
در مقال قبل گفتیم شاید کسانی بگویند زمان با زمان یا مکان با مکان تفاوتی ندارد و همه آنها مخلوق خداوند است. بله، همه مخلوق خداوند است اما بعضی از زمان‌ها و مکان‌ها خصوصیتی دارند که آنها را متمایز می‌کند و خود خداوند به دلایلی به آنها فضیلتی ویژه بخشیده و برایشان احترام خاصی قائل شده است. یکی از این زمان‌ها شب قدر است؛ یک شب در سال که به تعبیر قرآن کریم از هزار ماه بهتر است. هزار ماه، یعنی 83سال که عمر طبیعی یک انسان است. تازه نفرموده است شب قدر معادل هزار‌ماه است بلکه از هزار ماه هم بهتر است؛ یعنی اگر کسی قدر یک شب قدر را بداند و آن را درک کند، برایش از 83سال عمر مفید هم مفیدتر است.
به راستی چه رازی در شب قدر است که خداوند حتی به پیامبرش می‌گوید: «و تو چه می‌دانی که شب قدر چیست». واقعا عقل آدمی به اهمیت و میزان ارزش آن قد نمی‌دهد و از اسرار آن بی‌خبر است. آیا اهمیت شب قدر به این است که مقدرات مخلوقات خدا رقم می‌خورد؟ آیا به‌خاطر آن است که فرشتگان الهی تا سحرگاه بین آسمان و زمین رفت‌وآمد می‌کنند و به زمین جلوه ملکوتی میبخشند؟ آیا به‌خاطر آن است که ملائکه‌الله رفت‌وآمد می‌کنند و کارهای نیک بندگان خدا را به عرش می‌برند و مابه‌ازای آن را به حسابشان واریز می‌کنند؟ آیا اهمیت شب قدر به عبادت انسان است که از هزار ماه هم برایش بهتر است یا برای این است که انسان قدر خودش را بهتر و بیشتر بداند و آینده خود را بیمه کند؟
به‌نظر می‌رسد که قرار نیست راز این شب عجیب بر انسان هویدا باشد؛ همانطور که خود شب قدر هم مورد‌تردید است و شب‌های متعددی به‌عنوان شب قدر احتمال داده شده است. انگار قرار است این شب رمزآلود بماند تا بشر مشتاقانه دنبال کشف آن و درک فضائلش باشد. قرار نیست به همین راحتی در دسترس و اختیار بشر باشد. به‌خاطر همین است که بعضی از علما و اولیا، یک سال تمام، هر شب را بیدار می‌ماندند و تا صبح به عبادت و مناجات مشغول بودند و اعمال شب قدر انجام می‌دادند که شب قدر از دست‌شان درنرود؛ چون اولا که خود شب قدر احتمالات متعددی دارد که کدام شب است. درثانی چه‌بسا انسان به‌حساب اینکه شب قدر مثلا شب نوزدهم است، آن شب را قدر بداند و به شب زنده‌داری و عبادت بگذراند اما به‌خاطر احتمال اشتباه در تعیین اول ماه قمری، آن شب در واقع شب قدر نباشد. دلیل رازآلود بودن این شب برای بشر عادی معلوم نیست اما هرچه هست خبرهایی هست که این شب با بقیه شب‌ها متفاوت است و خداوند رحمان از روی لطف به بندگانش اعلام کرده تا آن را پاس بدارند و کوتاهی‌های خود را جبران کنند و برای آینده خود برنامه‌ریزی کنند و به اصلاح خود بپردازند.
شاید یکی از قشنگی‌های شب قدر، علاوه به امید برای بخشش اعمال گذشته، نگاه به آینده باشد؛ یعنی علاوه بر عبادت و راز و نیاز به درگاه الهی و طلب مغفرت برای کارهای گذشته، آن را مبدا تحول خویش برای آینده کنیم. سعی کنیم گذشته زشتمان را پاک کنیم و برای آینده‌ای آبرومند نقشه راه ترسیم کنیم. بنابراین باید در شب قدر، قدر انسانی خودمان را بدانیم و اخلاق و صفات الهی و انسانی را در خویش تقویت کنیم. حالا که این شب از هزار ماه بهتر است، چرا به‌خودمان نرسیم و به‌خودسازی نپردازیم و کژی‌هامان را اصلاح نکنیم. حالا که فرشتگان مدام در حال تردد بین زمین و آسمان هستند، چرا سعی نکنیم تا عمل صالحمان را به آسمان ببرند و بهترین مقدرات آینده را از آسمان برایمان به ارمغان بیاورند. ما نمی‌دانیم شب قدر چیست که حتی به پیامبرش فرمود: «و ما ادراک ما لیله القدر» اما اینقدر می‌دانیم که شب قدر شبی رازآلود و باشکوه است که فرشتگان الهی بین زمین و آسمان در رفت‌وآمد هستند و ماموریت مهمی را در این بالا و پایین کردن‌ها انجام می‌دهند. از امیر مومنان علی علیه‌السلام پرسیدند آیا شما می‌دانید شب قدر کدام شب است؟ فرمود: و چگونه ندانم درحالی‌که صدای همهمه فرشتگان و رفت‌وآمدشان را می‌شنوم. چه خوب است قدر شب قدر را بدانیم و ضمن استغفار و طلب توبه برای کم و کاستی‌های گذشته، آینده را ترسیم کنیم و تصمیم به تغییر بگیریم و بهترین مقدرات الهی را نصیب خود کنیم.
در همینه زمینه :
