معمای رشد موجودی در انبار صنایع

شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورسی در اسفند‌1400 معادل 1.4درصد افت کرده است؛ اما با وجود کاهش تولید، موجودی انبار شرکت‌ها با افزایش مواجه شده که حاکی از کاهش قدرت تقاضا و افت فروش است. به گزارش همشهری، تازه‌ترین محاسبات پژوهشکده پولی و بانکی بانک مرکزی نشان می‌دهد رشد شاخص تولید صنعتی شرکت‌های بورس در نیمه دوم 1400 به‌طور مستمر وارد روند کاهشی شده است.

روند بلندمدت تولید
بررسی گزارش‌های ماهانه تولید 280شرکت صنعتی پذیرفته در بورس که بیش از نیمی از تولید کشور را در اختیار دارند، نشان می‌­دهد: روند افزایشی رشد شاخص تولید در تابستان متوقف شده، اما از پاییز‌1400 به بعد، دوباره روند رشد شاخص تولید صنعتی نزولی شده و نسبت به سال گذشته به بازه منفی یک تا صفر درصد رسیده است. در ادامه، اوضاع این شاخص در دی و بهمن 1400 بدتر شده و به‌ترتیب به منفی 0.1 و منفی 0.7درصد رسیده و با تشدید اوضاع، رشد این شاخص تا منفی 1.4درصد در اسفند‌1400 پایین آمده است.
در این ماه شاخص تولید محصولات شیمیایی برای چهارمین ماه متولی رشد منفی داشته؛ اما کاهش شاخص تولید صنعت فلزات اساسی در این ماه نسبت به ماه قبل شتاب کمتری داشته است. در این میان شاخص تولید صنعت خودروسازی و ساخت قطعات در اسفندماه‌1400 با رشد 4.6درصدی نسبت به ماه سال قبل مواجه بوده اما این رشد نسبت به بهمن‌ماه کاهش قابل‌ملاحظه‌ای را تجربه کرده است.

دلیل افزایش موجودی انبار با کاهش تولید
بررسی تغییرات در موجودی انبار محصولات صنایع بورسی نشان می‌‌دهد در اسفندماه، باوجود کاهش میزان تولید اغلب صنایع، بازهم به‌دلیل کاهش تقاضای بازار، بخش بیشتری از تولیدات صنایع روانه بازار شده است. به گزارش همشهری، در دوره‌هایی که محدودیت تقاضا وجود دارد و مازاد عرضه در بازار بدون مشتری می‌ماند، روند رشد تولید و تغییرات موجودی انبار در خلاف جهت هم خواهد بود. به این معنی که تغییرات رشد تولید ریشه در تغییرات تقاضا دارد. این مسئله یکی از اتفاقاتی است که در اسفندماه رخ داده و ضمن کاهش تولید صنایع، موجودی انبار آنها را افزایش داده است. با این حساب، کاهش تولید در اسفندماه را نمی‌توان چندان ناشی از مشکل صنایع برای تأمین مواداولیه دانست بلکه عامل اصلی، نبود مشتری در بازار بوده است، زیرا اگر صنایع مشکلی برای حفظ میزان تولید داشتند، باید در کنار کاهش تولید، موجودی انبار آنها نیز به‌دلیل خرید بازار کاهش پیدا می‌کرد. طبق آمارها، تولید صنایع در 3‌ماه زمستان‌1400 به‌طور متوسط 1.5درصد بالاتر از فروش آنها بوده و به انبار منتقل شده است.

تولید کمتر از توان مالی
بررسی جزئیات شاخص تولید صنایع نشان می‌دهد در طول دوره استخراج این شاخص، محدودیت مالی نقش عمیق‌تری در وضعیت تولید داشته و همبستگی بین محدودیت مالی و رشد منفی تولید بالاتر بوده است؛ اما بررسی‌ها حاکی از این است که در ماه‌های اخیر محدودیت تأمین مالی نمی‌تواند عامل افت تولید یا افزایش‌نداشتن در صنایع باشد. به‌عبارت‌دیگر، در 2سال اخیر تقریبا در تمام دوره‌ها رشد شرکت‌هایی که محدودیت مالی شدیدتری داشتند، کمتر از رشد سایر شرکت‌ها بوده و در برخی برهه‌‌های زمانی مانند خرداد تا آذر‌۱398 این محدودیت اثر شدیدتری بر رشد تولید داشته است. در آبان تا دی‌ماه‌۱399 نیز مجددا این اختلاف قابل‌توجه شده و در ماه‌های بهمن و اسفند به حداقل رسیده است. همچنین از خرداد تا آبان‌1400 نیز محدودیت مالی، عامل تفاوت معنی‌دار در رشد تولید بین شرکت‌ها نبوده و تغییرات رشد تولید شرکت‌ها‌ در هر دو گروه دارای محدودیت مالی شدید و کم، بسیار نزدیک به هم و در یک راستا بوده است. در آذرماه نیز گرچه رشد شاخص تولید در بین شرکت‌‌های با محدودیت مالی شدید اندکی کمتر از گروه دیگر بوده، اما در 3‌ماه زمستان مجددا رشد گروه با محدودیت مالی شدید بیشتر بوده و عمل اثرگذاری محدودیت مالی مشهود نبوده است.

چالش‌های صادراتی علیه تولید
آمارها نشان می‌دهد از ابتدای سال‌۱398 که روند رو به افزایشی رشد تولید صنعتی شروع شد تا مهرماه‌۱399 همواره رشد شرکت‌های صادراتی از شرکت‌های غیرصادراتی بیشتر بوده و صادرات، به‌نوعی محرک افزایش رشد در این بازه زمانی محسوب می‌شد؛ اما از آبان‌1400 گذشته برخلاف دوره قبلی رشد تولید صنایع صادرات‌محور از رشد تولید سایر صنایع پایین‌تر بوده و این اختلاف در ماه‌های اخیر به‌مرور افزایش پیدا کرده است؛ به‌گونه‌ای که رشد گروه شرکت‌های صادرات‌محور در مهر تا دی‌ماه به‌طور متوسط حدود 8واحد درصد کمتر از رشد گروه دیگر بوده و در بهمن و اسفند نیز گرچه این اختلاف کاهش پیدا کرده اما همچنان رشد صنایع صادرات‌محور کمتر گزارش شده است. این مسئله تا حدود زیادی می‌تواند ناشی از ابهام در چشم‌انداز تحولات سیاسی و البته چالش‌‌هایی نظیر عوارض صادراتی باشد که در ماه‌های اخیر در مقابل فعالیت‌های صادرات‌محور شرکت‌ها ایجاد می‌شود. این در حالی است که همزمان با کاش رشد صنایع صادرات‌محور، رشد تولید شرکت‌های واردات‌محور از سایر شرکت‌ها بالاتر بوده و از آبان تا اسفند‌1400 درحالی‌که رشد سایر شرکت‌ها در بازه منفی 1.8 تا منفی 3.8درصد بوده و روند نزولی داشته، رشد شرکت‌های با درجه واردات‌محوری بالا در بازه مثبت 2.6 تا ۴‌درصد گزارش شده است.

کالاهای مصرفی، رکورددار کاهش تولید
از نکات مهم وضعیت تولید صنایع این است که بررسی محصولات تولید در 2سال اخیر به تفکیک گروه‌های مصرفی، واسطه‌ای و سرمایه‌ای نشان می‌دهد با تغییر روند اقتصاد کلان و رشد تورم و نرخ ارز که منجر به کاهش شدید قدرت خرید جامعه شده، بیشترین کاهش تولید مربوط به کالاهای مصرفی بوده است. در این وضعیت به‌دلیل نوسانات شدید اقتصادی و نامشخص‌بودن چشم‌انداز آن رشد تولید کالاهای سرمایه‌ای مثبت اما بسیار پرنوسان بوده است درحالی‌که تولید کالاهای واسطه‌ای در روندی کاهشی اما بی‌نوسان قرار داشته است.