مسئولیت مشترک ایتالیا و ایران در حفظ میراث فرهنگی جهانی

جوزپه پرونه -  سفیر جمهوری ایتالیا در ایران

سرپرستی و حفظ میراث فرهنگی، تنوع اقلیمی و منظر، توسعه پایدار و نوآوری همواره نماینده چهره ایتالیا در عرصه جهانی و نوک الماسه عملکرد دیپلماسی آن بوده‌اند. میراث ایتالیا، در وجوه هزار گونه خویش، در میان شناخته‌شده‌ترین و تحسین‌شده‌ترین‌ها در سطح جهانی جای دارد و این امر نه‌تنها بخاطر زیبایی آن، بلکه به‌دلیل توانایی آن در الهام‌بخشی خلاقیت و ترویج همزیستی صلح‌آمیز بین تمامی فرهنگ‌هاست. این میراث، بیان یک هویت است، هویتی ایتالیایی، اروپایی و نهایتا جهانی که می‌بایست جهت استفاده نسل‌های حاضر و آینده حفظ، ترویج و به اشتراک گذارده شود.
مسئولیتی که از تاریخ هزاران ساله ممتاز و سرزمینی غنی و متنوع به ما رسیده است، ویژه‌گی‌هایی که ایتالیا و ایران را به‌عنوان گهواره تمدن‌های قدیم و در مقام اول رتبه‌بندی جهانی از نقطه نظر سایت‌های میراث یونسکو، به یکدیگر شبیه ساخته و ما را مجبور می‌سازد که نه‌تنها در سطح کشوری جهت حفظ میراث مان بکوشیم، بلکه در نگهداری و غنا بخشیدن به میراث جهانی فعال باشیم. ایتالیا، در صف نخست مجامع فرهنگی جهانی، وقفه‌ناپذیر جهت رشد آگاهی مدنی جهانی درباره ضرورت حفظ میراث جهانی فعال بوده و برای در اختیار گذاشتن تخصص و قرن‌ها تجربه خویش در زمینه مرمت و معماری پایدار، در هماهنگی با محیط اطراف، در هر گوشه جهان حضور دارد.
موقعیت فعلی بین‌المللی، وجود کانون‌های متعدد بحران، بلایای طبیعی و منازعات، این مسئولیت را نمایان کرده و حرکت جمعی فوری و گام برداشتن در جهت عکس فروپاشی‌ای که به‌نظر می‌رسد دنیا به آن سوق یافته را ضرورت می‌بخشد. کانون‌های اخیر جنگ، مانند جنگ اوکراین در اروپا و منازعات جاری در دیگر نقاط جهان، و نابودی میراث فرهنگی که در پی آن رخ می‌دهد شکنندگی میراث ما را به وضوح نشان داده و به ما حکم می‌نماید تا هر چه زودتر به آنچه دولت‌ها و همچنین آنچه هرکدام از ما، به مثابه شهروند جهان، می‌توانیم انجام دهیم بیندیشیم تا گذشته را نجات داده، حال را حفظ نموده و شالوده آینده سیاره‌مان را پی‌ریزی نماییم.
در این زمینه، تصمیم اخیر دولت ایتالیا، که بسیار موجب سربلندی من است، در سازماندهی «کلاه آبی‌های فرهنگی»، یا همانا گروه ضربت متشکل از کارشناسان وزارت فرهنگ ایتالیا و فرماندهی نیروی نظامی (کارابینیری) حافظ میراث فرهنگی ستودنی است. این گروه ضربت می‌تواند در داخل و خارج ایتالیا برای دفاع از میراث فرهنگی در مقابل صدمات حاصل از فجایع، بلایای طبیعی، جنگ‌ها، حمله‌های تروریستی و در مقابله با قاچاق آثار هنری مداخله نماید. این ایده 7سال پیش شکل گرفت، زمانی که مکان‌های تاریخی عراق و سوریه مورد تهدید پیشروی داعش قرار داشتند، و امروز اهمیت آن، به دلیل ویرانی‌های ناشی از تهاجم روسیه به اوکراین، از نقطه نظر تلفات انسانی و نابودی میراث تاریخی- فرهنگی آن، از همیشه نمایان‌تر است.
موضوع «میراث و محیط‌زیست»، که امسال برای روز جهانی بناها و مکان‌های تاریخی انتخاب شده، ایتالیا و ایران را وامی‌دارد تا درباره آنچه این دو کشور می‌توانند با هم برای حمایت از غنای فرهنگی و طبیعی خود انجام دهند، تامل کنند. همکاری میان رم و تهران همواره در زمینه‌های باستان‌شناسی، مرمت و حفاظت و ترویج هنر در اشکال مختلف آن، از هنرهای زیبا گرفته تا معماری و طراحی، بسیار غنی بوده است. در این راستا کافی است به برخی مجموعه‌های معماری و طبیعی تهران، همچون مجموعه متعلق به دوره قاجار در فرمانیه که امروزه محل اقامت سفیر ایتالیا در ایران است و مجموعه مقر دیپلماتیک ایتالیا در خیابان نوفل لوشاتو که شامل بنای تاریخی ارزشمندی به سبک پالادیوم اثر نیکلای مارکوف است اشاره نمود که در فهرست میراث ملی ایران ثبت گردیده‌اند.
علاوه بر حفظ این میراث مشترک، سفارت ایتالیا در تهران از گفت‌وگوی دوجانبه درباره معماری پایدار و گردشگری مسئولانه در ایران حمایت نموده، چندین مستند درباره میراث معماری و هنری ایتالیا و ایران(به‌عنوان مثال نقش تاریخی ایتالیا در ساخت راه‌آهن سراسری ایران) تهیه نموده و درباره نقش اروپا در مقابله با تغییرات اقلیمی در دوره ریاست مشترک ایتالیا در کنفرانس زیست‌محیطی COP26 که در سال2021 برگزار شد، در نشریات ایرانی مطالبی به چاپ رسانده است. در میان پروژه‌های آتی می‌توان از توسعه برنامه‌ای مشترک در زمینه مرمت در ایران نام برد.
اینها تنها برخی از نمونه‌هایی هستند از آنچه هرکدام از ما، چه به‌عنوان دولت‌های ملی و چه به‌عنوان شهروندان مسئول در جهان، برای رشد گفت‌وگو و اعتماد متقابل می‌تواند انجام دهد و صلح را از طریق ترویج شناخت متقابل و تعهد مشترک برای حفظ سیاره‌مان تقویت نماید. با چنین رویکردی، پایتخت ایتالیا خود را برای میزبانی «نمایشگاه جهانی2030» نامزد نموده است. فرصتی منحصر بفرد برای پرداختن به نقش محوری انسان و توانایی او برای بازآفرینی محیط زندگی خویش، با یافتن موازنه‌ای میان توسعه و پایداری زیست‌محیطی. با موضوع «افراد و سرزمین‌ها: بازآفرینی شهری، همگرایی و نوآوری» رم قصد دارد محور این مدل نوین شهر باشد: همگرا، به‌هم پیوسته، پایدار و جامع.
امیدوارم روز جهانی بناها و مکان‌های تاریخی در سال‌جاری بتواند رخدادی ارزشمند برای ایتالیا و ایران و دیگر کشورهای جهان باشد برای اندیشیدن درباره گذشته مشترکمان و توسعه اقدامات همگرا جهت حمایت و حفاظت از میراث فرهنگی، معماری و طبیعی‌مان و مناسبتی باشد تا صلح و گفت‌وگوی میان فرهنگ‌ها در مرکز موضوعات بین‌المللی قرار گیرند.