غفلت بزرگ در مواجهه با آلودگی هوا

 محمود مولایی|خبرنگار:

آلودگی هوا یکی از معضلات جدی تهران محسوب می‌شود که هم شهروندان و هم محیط‌زیست را تهدید می‌کند. یوسف رشیدی، مدیرعامل سابق شرکت کنترل کیفیت هوای تهران و استاد دانشگاه شهید بهشتی درباره دلایل آن، چگونگی تغییر رویکرد و رسیدن به شرایط مناسب هوایی در پایتخت با همشهری صحبت کرده است.

آقای رشیدی، در ابتدای سال و با شدت گرفتن میزان آلودگی هوا در برخی روزهای ایام نوروز به‌نظر می‌رسد آلودگی هوا همچنان معضل جدی در کلانشهر تهران است.

ببینید در شهرهای بزرگ با دو مشکل دست‌وپنجه نرم می‌کنیم؛ اول نبود حمل‌ونقل عمومی مناسب و دوم اینکه خودِ همین زائیده یک مشکل دیگر است که آن بی‌توجهی به بارگذاری جمعیت محسوب می‌شود یا به‌عبارت دیگر ساخت‌وسازهای بی‌رویه‌ای که در تهران صورت گرفته است. واقعیت این است که ما از یک جایی کار را خراب می‌کنیم و بعد از جایی می‌خواهیم جلوی این خرابی را بگیریم. ما پیش از هر چیز و به هرشکل ممکن باید یک توازن امکانات در کشور داشته باشیم. همه امکانات را در تهران قرار داده‌ایم و همه اختیارات قانونگذاری، اختیارات خدمات آموزشی و غیره را در تهران داریم. به نوعی همه‌‌چیز در تهران وجود دارد. هر شرکتی که در جنوب کشور فعالیت می‌کند،  یک دفتر عریض‌وطویل هم در پایتخت دارد. به‌نظر من، ما مدیریت نرم‌افزاری بحث آلودگی هوا را نادیده گرفته‌ایم و بیشتر به سخت‌افزار توجه کرده‌ایم. مثلا به کیفیت سوخت، معاینه‌ فنی، استاندارد خودرو و.... اصلا هم توجه نکرده‌ایم که به هر شکل ممکن تقاضای سفر، بار جمعیت و موارد مشابه این را کاهش دهیم. به‌نظر من، این غفلت بزرگی است که همه ما در بحث آلودگی هوا مرتکب شده‌ایم.

حالا این غفلت صورت گرفته و امروز ما با یک شهر آلوده مواجه هستیم. ساخت‌وسازهایی که نباید انجام می‌شد، در دوره‌های قبل صورت گرفته و الان چه باید کرد؟

برای این غفلت قطعا باید چاره‌ای اندیشید. می‌شود با اصلاح قوانین و مقررات، با نگاه درستی که به بحث توزیع امکانات و بارگذاری جمعیت می‌کنیم، در مسیر مناسب قرار بگیریم. در بحث مدیریت سفر باید کار شود که شهروندان برای هرکاری به‌طور فیزیکی در محلی حاضر نشوند. اینکه توسعه حمل‌ونقل عمومی را در اولویت بگذاریم. در بحث مترو باید اقدامی قاطع و جدی انجام دهیم. قوانین و مقرراتی که در کشور جاری است باید با نگاه بحث کاهش مصرف انرژی و کاهش استفاده از خودروی شخصی و موارد مرتبط تنظیم شود.

در بحث حمل‌ونقل عمومی نقش شهروندان چقدر اهمیت دارد؟

زمانی شهروندان پای کار می‌آیند که محاسباتی هم خودشان انجام دهند و متوجه شوند که به نفع‌شان است. چرا در کشوری مانند ژاپن یا فرانسه، مردم با وجود داشتن توان مالی از حمل‌ونقل عمومی استفاده می‌کنند؟ اول اینکه مطمئن است و دوم زودتر از خودروی شخصی آنها را به مقصد می‌رساند. مرتب و برنامه‌دار عمل می‌کنند. بنابراین، اگر ما گزینه‌های مناسبی به مردم بدهیم، حتما مردم استفاده می‌کنند. اگر بخواهیم فقط توصیه و رهنمود کنیم، کسی پای کار نمی‌آید. شهروندان تا حساب دو دو تا چهارتا نکنند، پای کار نمی‌آیند. ما استفاده از حمل‌ونقل عمومی را باید جذاب کنیم. به‌نظر من، کارهای قهری هم جواب نمی‌دهد؛ اینکه جریمه کنیم، تردد در تهران زوج‌وفرد شود و مسائلی از این دست در دنیا منسوخ شده. حالا ما انجام می‌دهیم، ولی ما اصل کار را رها کرده‌ایم و مدام سعی می‌کنیم این مشکل را به تعویق بیندازیم. به‌نظر من، ما در مسیر درستی حرکت نمی‌کنیم.

در کنار این‌ها، سوخت با کیفیت پایین با تولید گوگرد هم در بنزین و هم در گازوئیل به شهروندان و محیط‌زیست آسیب می‌زند. چگونه می‌شود این معضل را برطرف کرد؟

چند بحث در سوخت مطرح است که مهم‌ترین آن وجود گوگرد در سوخت‌ها محسوب می‌شود. به هر حال، پالایشگاه‌های ما باید واحدهای گوگردزایی‌شان را اصلاح و یا اینکه تقویت و یا عوض کنند. طوری که محتوای گوگرد پایین‌تر از حدی باشد که امروز هست. به‌طور کلی ما باید کیفیت فرآورده‌های نفتی را به هر شکل ممکن ارتقا دهیم.