استارت‌آپ
راهنمای مسیر دانش‌بنیان شدن
درصورتی که با ایده‌ای خلاق توانستید یک نمونه اولیه را حاضر کنید می‌توانید با دانش‌بنیان شدن از حمایت‌های لازم برای توسعه کارتان برخوردار شوید
عمادالدین قاسمی‌پناه - روزنامه‌نگار
در سالی که با عنوان «تولید؛ دانش‌بنیان، اشتغال‌آفرین» نامگذاری شده، آنچه جلب توجه می‌کند این است که تولید در کشور باید با محوریت شرکت‌های دانش‌بنیان و با هدف اشتغال‌آفرینی باشد. اکنون بعضی از کارشناسان معتقدند که اقتصاد دانش‌بنیان، این ظرفیت را داراست که اقتصاد کشور را از وضعیت فعلی خارج کند. اگرچه شرکت‌های دانش‌بنیان از سال‌های گذشته فعالیت خود را آغاز کرده‌اند و اکنون بعضی از آنها از یک شرکت کوچک تبدیل به یک صادرکننده بزرگ شده‌اند، اما افزایش این شرکت‌ها در سال جدید، در عین حفظ کیفیت و استانداردهای لازم، ضروری است. این شرکت‌ها علاوه بر اینکه توانایی شوک مثبت به اقتصاد کشور را دارند، از خروج سرمایه‌های انسانی هم جلوگیری می‌کنند. نمی‌توان این موضوع را انکار کرد که اکنون کشورهای توسعه‌یافته در شکل جدیدی از استثمار و به‌کار کشیدن نیروی انسانی کشور، درصدد جذب نیروهای ماهر و متخصص از طریق انواع مشوق‌ها هستند. یکی از این مشوق‌ها، استارت‌آپ‌ویزاها هستند. کشورهای توسعه‌یافته درصورتی که احساس کنند که یک تیم یا فرد نخبه، ایده‌ای ارزشمند دارد، به‌راحتی شرایط ورود این تیم یا فرد را به کشور خود فراهم می‌کنند تا به ثروت حاصل از این ایده نو دست یابند. این موضوع از سوی مسئولان عالی‌رتبه به‌خوبی درک شده و به همین دلیل انواع تسهیلات متنوع برای رشد دانشبنیانها پیش‌بینی شده است. اکنون در کل، 6632شرکت دانش‌بنیان در کشور داریم. از این تعداد 4275شرکت، دانش‌بنیان تولیدی و 2357شرکت، دانش‌بنیان نوپا تشخیص داده شده‌اند. اما افراد و تیم‌های نخبه چگونه می‌توانند یک شرکت دانش‌بنیان راه‌اندازی کنند؟
تاسیس شرکت و ثبت‌نام در سامانه
محسن امامی، دبیر کارگروه ویژه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و قوه قضاییه در گفت‌وگو با همشهری به تبدیل شدن یک صاحب ایده از شخص حقیقی به شخص حقوقی اشاره می‌کند و می‌گوید: «در گام اول لازم است، یک صاحب ایده که نمونه اولیه یا نمونه آزمایشگاهی را تولید کرده و فکر می‌کند این نمونه از فناوری برتر (high tech) یا فناوری میانه (medium tech) برخوردار است، برای تاسیس و ثبت یک شرکت اقدام کند.» امامی با اشاره به اینکه موضوع ثبت شرکت مربوط به مجموعه ما نیست، ادامه می‌دهد: بعید می‌دانم فرایند ثبت شرکت بیش از 2هفته طول بکشد. او در عین حال می‌گوید: «اداره ثبت شرکت‌ها اعلام کرده که برای دانشبنیانها فرایند ثبت شرکت طی 2روز انجام می‌شود.» به‌گفته او «پس از آن، شرکت‌ها می‌توانند به سامانه reg.daneshbonyan.ir وارد شوند و فرایند ثبت‌نام را آغاز کرده و مدارک درخواستی را بارگذاری کنند.»
ارزیابی فنی
مسئول امور گمرکی و بازرگانی خارجی شرکت‌های دانش‌بنیان معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری به بررسی اولیه برای مشخص شدن حوزه فعالیت شرکت‌ها اشاره می‌کند و مرحله بعد را معرفی شرکت‌ها به کارگزاران فنی اعلام می‌کند.
امامی می‌گوید: «این کارگزاران با غربالگری فنی شرایط شرکت را بررسی می‌کنند. بدیهی است برای این بررسی‌ها نیاز است که پرسشنامه‌های مربوطه تکمیل و مستندات لازم ارائه شود.»
او همچنین یادآوری می‌کند که در سال‌های گذشته، گاهی این بررسی‌ها تا 3ماه هم طول می‌کشید، اما امسال تلاش می‌شود که این فرایند بیش از یک ماه طول نکشد.
دبیر کارگروه ویژه معاونت علمی و فناوری ریاست‌جمهوری و قوه قضاییه با اشاره به اینکه پس از بررسی‌ها مشخص می‌شود که تقاضای شرکت پذیرفته یا مردود شده، همچنین از احتمال عدم‌تشخیص صلاحیت شرکت، در غربال اولیه فنی ارزیابان خبر می‌دهد. او ادامه می‌دهد: «به همین دلیل بازدیدهایی از شرکت صورت می‌گیرد و پس از آن، پذیرفته یا رد شدن شرکت اعلام می‌شود.»
طبقه‌بندی شرکت‌ها
امامی عنوان می‌کند که «درصورت پذیرفته شدن، اگر شرکت ایده‌ای نو داشته باشد و نمونه اولیه تولید کرده باشد، با توجه به دسته‌بندی‌های موجود در گروه‌های دانش‌بنیان نوع یک، نوع2 و نوع3 طبقه‌بندی می‌شود.»
او همچنین توضیح می‌دهد: «شرکت‌های نوع یک و نوع2 یا تولیدی هستند یا نوپا و نوع3 هم شرکتی است که مستعد دانش‌بنیان شدن است.»
مکث
تعریف انواع دانشبنیانها
شرکت‌های دانش‌بنیان در 4گروه اصلی و یک گروه که ظرفیت و استعداد دانش‌بنیان شدن را دارد (نوع3) طبقه‌بندی می‌شوند. تولیدی نوع یک:شرکت‌های دانش‌بنیان «تولیدی نوع یک» به مجموعه‌ای از شرکت‌هایی گفته می‌شود که بیش از 25درصد درآمدشان در آخرین اظهارنامه مالیاتی، حاصل از فروش محصولات و تولیدات دانش‌بنیان مجموعه باشد. نکته حائز اهمیت در این شرکت‌ها، علاوه بر داشتن طراحی کالای مبتنی بر تحقیق و توسعه، رسیدن محصول به مرحله تولید با بهره‌گیری از سطح فناوری بسیار بالا و تولید ارزش‌افزوده زیاد است که آن محصول را مشمول فهرست کالا و خدمات دانش‌بنیان سطح یک می‌کند.
تولیدی نوع2: شرکت‌های متقاضی که در اظهارنامه سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی هستند، با دارا بودن یکی از این شرایط به‌عنوان شرکت «تولیدی نوع2» تأیید می‌شوند:
شرکت، حداقل یک «کالا یا خدمت یا فرایند تولید یا تجهیز تولید» با فناوری در سطح یک یا سطح2 را حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی و مشروط به دارا بودن همه معیارهای ماده یک «آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان» بسازد و ارائه کند.
شرکت مجری حداقل یک پروژه «مهندسی، پیمانکاری و ساخت» (EPC) باشد؛ مشروط به اینکه حداقل (10) درصد از قیمت قراردادهای پروژه ناشی از بخش‌های حائز همه معیارهای ماده یک «آیین‌نامه ارزیابی شرکت‌ها و مؤسسات دانش‌بنیان» باشد.
همچنین در مورد شرکت‌هایی که در اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود دارای درآمد عملیاتی بالایی باشند، لازم است حداقل 3درصد از این درآمد، حاصل از کالاها، خدمات، فرایند تولید یا تجهیزات تولید با فناوری در سطح یک یا سطح2 و حائز همه معیارهای ماده یک آیین‌نامه باشد. شرکت‌هایی که حائز شرایط این موضوع نباشند، براساس پیوست2 این آیین‌نامه ارزیابی می‌شوند.
نوپای نوع یک: شرکت‌های دانش‌بنیان نوپای نوع یک، به مجموعه‌ای از شرکت‌ها گفته می‌شود که فاقد اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود بوده یا درآمدی در سال مالی گذشته نداشته باشند. محصول پیش‌بینی شده برای این دسته از شرکت‌ها باید به مرحله تولید رسیده یا حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی ساخته شده باشد. این محصول علاوه بر داشتن طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه، باید از سطح فناوری بسیار بالایی برخوردار باشد و ارزش‌افزوده زیادی ایجاد کند تا مشمول فهرست کالا و خدمات دانش‌بنیان سطح یک شود.
نوپای نوع2: شرکت‌های دانش‌بنیان نوپای نوع2، به مجموعه‌ای از شرکت‌ها گفته می‌شود که فاقد اظهارنامه مالیاتی سال مالی گذشته خود بوده یا درآمدی در سال مالی گذشته نداشته باشند. محصول پیش‌بینی شده برای این دسته از شرکت‌ها باید به مرحله تولید رسیده یا حداقل در حد نمونه آزمایشگاهی ساخته شده باشد. این محصول علاوه بر داشتن طراحی مبتنی بر تحقیق و توسعه، از سطح فناوری کمتر پیچیده‌ای نسبت به شرکت‌های دانش‌بنیان نوپای نوع یک برخوردار هستند.
نوپای نوع3: شرکت‌های مستعدی که حائز معیارهای این آیین‌نامه نباشند، اما درصورت ارائه فرصت و حمایت امکان کسب آنها را داشته باشند، درصورت احراز معیارهای ارزیابی ذکر شده در پیوست(2) این آیین‌نامه، به‌صورت شرکت مستعد دانش‌بنیان نوع3 تأیید می‌شوند.