غولی به نام یونیت دندانپزشکی

الهام مصدقی‌راد- روزنامه‌نگار

موافق بیهوش‌کردن کودک 4ساله‌ام نبودم. به پیشنهاد تنها دکتری که حاضر شده بود بدون بیهوشی دندان‌های فرزندم را ترمیم کند، اول خودم روی یونیت یا همان صندلی مخصوص دندانپزشکی خوابیدم، دخترم را در آغوش گرفتم، ‌پاهایم را روی پاهایش انداختم و دستانم را روی دست‌هایش قفل کردم. دستیار دکتر هم‌ تلاش می‌کرد سر دخترم را ثابت نگه دارد. بالاخره دکتر کارش را شروع کرد. کودکم تمام مدت و حین کار داد می‌زد و گریه می‌کرد. موقع رفتن به خانه در ماشین از خستگی بیهوش شد و تا 3ساعت خوابید و من خسته‌تر از او. نخستین تجربه من برای بردن دخترکم که حتی حاضر نبود روی یونیت قرار بگیرد تا دکتر دندان‌هایش را نگاه کند، تجربه سخت و وحشتناکی بود؛ سختی‌ای که هنوز با گذشت 3سال کمابیش همراهمان است اما حالا دیگر به اشتیاق برداشتن بزرگ‌ترین جایزه از کشوی جایزه‌های مطب، ‌آرام‌تر روی صندلی می‌نشیند.

مراجعه به دندانپزشک برای بسیاری از کودکان و والدین‌شان یک کابوس است. فرار از تجربه‌های این کابوس، گاهی تعداد دندان‌های خراب را در دهان کودکان افزایش می‌دهد. متخصصان دندانپزشکی اطفال اما با راهکارهایی تلاش می‌کنند کودکان تجربه‌ای بدون نگرانی را در مطب بگذرانند؛ ‌راهکارهایی که درصورت همکاری والدین و اجرای درست توسط آنها، ‌می‌تواند نتیجه‌بخش بوده و کابوس دندانپزشکی را به تجربه‌ای شیرین تبدیل کند.

مادر، پدر! شما هیچ کاری نکنید
مابه‌عنوان والدین معمولا قبل از مواجهه کودکمان با دندانپزشک یا هر تجربه تازه دیگری، ‌سعی می‌کنیم اطلاعاتی به او بدهیم تا فرزندمان را برای رویارویی با اتفاق نو، ‌آماده کنیم اما گاهی وقت‌ها کار را خراب می‌کنیم، یا اطلاعات درستی نداریم یا اضطراب نخستین تجربه را ناخودآگاه به فرزندمان هم منتقل کرده و بذر نگرانی را قبل از تجربه، ‌در دلش می‌کاریم. مرجان آذر شب، متخصص دندانپزشکی اطفال در این خصوص به همشهری می‌گوید:‌ « معمولا به والدین توصیه می‌کنیم بگذارید بچه دست ما باشد! شما لازم نیست چیزی به او بگویید! اگر کودک بدون آگاهی پیش ما بیاید خودمان آرام آرام او را آماده می‌کنیم. گاهی اوقات اضطراب والدین خودش را در سخنان به ظاهر آرام‌کننده نشان داده و کودک این نگرانی را به خوبی دریافت می‌کند و در نخستین مواجهه با دندانپزشک می‌ترسد». با توجه به اهمیت این موضوع معمولا به والدین توصیه می‌شود از تجربیات سخت دندانپزشکی خود در مقابل کودکان صحبت نکنند و اگر خودشان هم حس خوشایندی به دندانپزشکی ندارند به هیچ عنوان مقابل کودکان به زبان نیاورند. او همچنین تأکید می‌کند که در اتاق دندانپزشکی والدین نباید صحبت کنند؛ «‌متخصص دندانپزشکی اطفال، نحوه برخورد با کودکان را آموزش دیده و می‌داند به کودک چه بگوید و چگونه رفتار کند. سخن گفتن والدین، بی‌قراری کودک را بیشتر می‌کند. گفتن جملاتی مانند اینکه آمپولش درد ندارد و... نتیجه عکس دارد».‌
 البته گاهی وقت‌ها ما این اصول را رعایت می‌کنیم اما کودکمان با مشاهده قشرق‌های یک کودک دیگر در مطب دندانپزشکی، ‌دچارترس می‌شود. آذرشب در این خصوص می‌گوید:‌ «‌دندانپزشکان اطفال می‌دانند که وقتی با کودک بد‌قلقی سر و کار دارند باید او را آخرین نفر معاینه کنند، ‌زمانی که مطب خالی از دیگر مراجعان کودک است. اما زمانی هم پیش می‌آید که مراجع کودک آرامی داریم که بسیار اهل همکاری است، ‌در این مواقع از کودکانی که کمی ترس دارند دعوت می‌کنیم تا درکنار ما بخشی از مراحل ترمیم دندان و واکنش‌های کودک آرام را ببینند».

سلام آقای قورباغه
یکی از روش‌های مرسوم برای آشنا‌سازی‌ کودکان در نخستین تجربه حضور در دندانپزشکی، انجام‌ندادن هیچ کاری روی دندان است! به‌گفته آذرشب برای کودکان خردسال معمولا در جلسات اول اقدام خاصی انجام نمی‌شود و کودک تنها در محیط حاضر شده، ‌چرخی در مطب می‌زند، ‌دکتر با او خوش و بش می‌کند و تمام. نسبت به نوع واکنش کودک، در جلسات بعدی آهسته آهسته وارد مرحله عملی شده و کار را با آشنایی ابزار دندانپزشکی و بعد معاینه دندان‌ها ادامه می‌دهند. آذرشب می‌گوید:‌ «‌یکی از روش‌های مرسوم برای کودکان، آشنا کردن آنها با ابزار دندانپزشکی است تا آن را دردست گرفته و از نزدیک مشاهده کنند. در مواجهه با کودکان خردسال، ابزار را نامگذاری می‌کنیم به‌عنوان مثال به مکنده‌ای که برای جمع‌آوری آب در داخل دهان می‌گذریم می‌گوییم قورباغه تا برای کودکان جذابیت ایجاد شود». برای بی‌حس کردن دندان‌ها نیز متخصصان اطفال از راهکارهایی استفاده می‌کنند تا کودک سرنگ را نبیند و با گفتن جملاتی مثل خواب کردن میکروب‌ها او را آماده شروع کار می‌کنند. طراحی کودکانه مطب دندانپزشکی، ‌استفاده از طرح‌های عروسکی و پوشیدن روپوش‌های کار رنگی و جذاب به جای روپوش سفید پزشکی که برای کودکان اضطراب‌آور است، ‌از دیگر راهکارهای جذب‌کردن آنهاست. آذرشب به روش پرت‌کردن حواس نیز اشاره کرده و می‌افزاید: « پخش کارتن و انیمیشن برای کودکان حین کار می‌تواند حواس آنها را از تمرکزبر کار دندانپزشک منحرف کرده و آرام‌شان کند. البته گاهی مواقع که کودک می‌خواهد آرامش را به هم بزند، ما با گفتن جمله‌ای ساده مانند اینکه «آن وسیله را بده» با صدای نسبتا بلند خطاب به دستیارمان، کنترل کودک را دوباره در دست گرفته و به او می‌فهمانیم که باید آرام باشد». به‌گفته این متخصص درصورتی که هیچ‌کدام از روش‌ها پاسخگو نبوده و بی‌قراری کودک غیرقابل کنترل باشد و دندان‌هایش در معرض آبسه و مخاطرات جدی قرار بگیرد، ‌تنها راه چاره بیهوش‌کردن زیرنظر متخصص بیهوشی و در مرکز درمانی است.

مکث
جلب اعتماد کودکان بزرگ‌تر
برای کودکان بزرگ‌تر که در رده سنی 9تا 10سال قرار دارند‌، بهتر است به‌صورت منطقی توضیحات ارائه شود. این متخصص دندانپزشکی اطفال می‌گوید: «‌این رده سنی تمایل دارند حین کار نیز اطلاعات به‌دست آورند و توضیحات لازم در مورد وضعیت دندان، ابزاری که برای کار نیاز است و اقدامی که همان لحظه روی دندان‌شان انجام می‌شود را بدانند». او تأکید می‌کند که در این رده سنی اگر تجربه بدی از دندانپزشکی داشته باشند با اعتماد‌کردن و اینکه خطری آنها را تهدید نمی‌کند می‌توانند همکاری بسیار مطلوبی داشته باشند.