نجات سینما با آیین‌نامه‌ها

 خبر تشکیل شورای راهبردی اکران فیلم را باید مهم‌ترین اتفاق سینمایی ایران از ابتدای سال تاکنون دانست. روز شنبه، رئیس سازمان سینمایی 8عضو این شورا را منصوب کرد. بنا به احکام صادره از سوی محمد خزاعی، مدیرعامل خانه سینما، رئیس اتحادیه تهیه‌کنندگان سینمای ایران، رئیس کانون پخش‌کنندگان سینمای ایران، رئیس انجمن سینماداران، رئیس کانون کارگردانان، مدیرعامل مؤسسه سینما شهر، معاون نظارت و ارزشیابی و مدیرکل نظارت بر نمایش به‌عنوان اعضای شورای راهبردی اکران فیلم منصوب شدند. از روز شنبه که این خبر منتشر شد، این سؤال پیش آمد که تکلیف شورای صنفی نمایش چه می‌شود؟ آیا قرار است شورای راهبردی اکران فیلم جایگزین شورای صنفی نمایش شود؟ کار این شورا چیست؟ در این گزارش کوشیده‌ایم به این سؤالات پاسخ دهیم.

دغدغه نمایش فیلم در دوران پساکرونا
مطالعه دقیق متن حکم اعضای شورای راهبردی اکران فیلم می‌تواند برای پاسخ به پرسش‌های بالا مفید باشد. در متن این حکم آمده: «نظر به ضرورت بررسی سیاست‌های کلان اکران فیلم در سینمای ایران با تحولات جدی حوزه پخش و نمایش و ضرورت تدوین راهکارهای مناسب برای دوران پساکرونا بدین‌وسیله به‌عنوان عضو شورای راهبردی اکران فیلم منصوب می‌شوید.» منظور از تحولات جدی حوزه پخش و نمایش چیست؟ تنها تغییری که در شیوه نمایش فیلم در سالیان اخیر رخ داده، دیجیتال شدن نمایش فیلم در پردیس‌ها و سالن‌های نوساز و مجهز بوده است که گویا این تغییر هم بیشتر شامل شهرهای بزرگ می‌شود. درباره شیوه توزیع و پخش فیلم هم که باید گفت سالیان سال است پخش‌کنندگان ایرانی بدون کمترین تغییر و تحولی به کارشان مشغول هستند. در هالیوود، کمپانی‌های توزیع فیلم نبض صنعت سینما را در اختیار دارند و از شیوه‌های مختلفی برای توزیع آثارشان استفاده می‌کنند؛ برای مثال، در شیوه «رزرو کور» (blind booking)، سینمادار حق دیدن فیلم پیش از اکران را ندارد یا در شیوه «رزرو گروهی» (block booking)، سینمادار در ازای نمایش چند فیلم از یک کمپانی امتیازهایی به‌دست می‌آورد؛ این در حالی است که پخش‌کنندگان ایرانی بیشتر با تکیه بر روابط و مناسباتی که با تهیه‌کنندگان سینما دارند، حق پخش فیلمی را به‌دست می‌آورند. شاید نکته اصلی در این حکم، «ضرورت تدوین راهکارهای مناسب برای دوران پساکرونا» باشد. تعداد زیاد فیلم‌های پشت خط اکران مانده در 2سال گذشته و شکست تجاری سینمای ایران در سال جدید می‌طلبد که فیلم‌ها براساس شیوه جدیدی برای اکران انتخاب شوند. اگر قرار باشد فیلم‌ها همچنان به همین شیوه‌ای که برای اکران نوروزی انتخاب شدند، روی پرده بروند، نمی‌توان به آینده سینمای ایران خوش‌بین بود. یکی از دلایل شکست اکران نوروزی، چیدمان بد فیلم‌ها و نمایش فیلم‌هایی مثل «قدغن» (مجید مافی) یا «گل به‌خودی» (احمد تجری) بود که اولی حدود 210میلیون تومان و دومی حدود 430میلیون تومان فروخته‌اند و کاملا مشخص است که با بی‌اعتنایی مشهود سینماروها مواجه شده‌اند. اگر جای این دو فیلم، 2فیلم بهتر به نمایش درمی‌آمدند، چه بسا اکران نوروزی اینگونه فیلم‌ها با معضل بی‌تماشاگری مواجه نمی‌شد؛ هرچند مشکلات سینمای ایران عمیق‌تر از بود و نبود 2فیلم است.

کنترل شورای صنفی نمایش
وظایفی که در این حکم برای اعضای این شورا درنظر گرفته شده عبارتند از: بررسی و ایجاد راهکارهای مؤثر در تامین نیازهای نمایش، پیشنهاد شیوه‌های حمایتی اکران فیلم‌های سینمایی، برنامه‌ریزی اکران فیلم‌های تولید شده دوران کرونا، تدوین و اصلاح آیین‌نامه شورای صنفی نمایش، تقویت و توسعه بازار داخلی سینمای ایران، صیانت از حقوق مخاطبان سینمای ایران، توجه به اولویت‌های فرضی کشور در برنامه‌ریزی و تدوین آیین‌نامه اکران. محمد خزاعی از زمان روی کار آمدنش تأکید بسیاری روی تغییر و اصلاح آیین‌نامه‌های سینمایی داشت. خزاعی مهر سال گذشته در توضیح برنامه‌هایش برای سینمای ایران گفته بود: «بسیاری از قوانین ما مربوط به دهه 60است؛ مثل پروانه نمایش و پروانه ساخت‌ها؛ به همین دلیل تجدیدنظر در قانون پروانه ساخت و نمایش را در دستور کار قرار دادیم... .» احتمالا تدوین آیین‌نامه شورای صنفی نمایش با همین نگاه انجام خواهد شد. خزاعی معتقد است وضعیت فعلی سینما باید تغییر کند و قدم اول در نیل به این مقصود تغییر و اصلاح آیین‌نامه‌ها و حتی تغییر قوانین است که امید دارد شورای‌عالی سینما در مورد تغییر قوانین او را یاری دهد. البته تا زمانی که معلوم نشود سازوکار تولید، توزیع و نمایش فیلم در ایران چه تغییری می‌کند نمی‌توان درباره اثرات این تغییرات سخنی گفت.

مکث
کارکرد متفاوت شورای راهبردی
2تن از اعضای شورای راهبردی اکران فیلم روز گذشته درباره جایگاه این شورا سخنان کوتاهی بیان کردند. علی سرتیپی، رئیس کانون پخش‌کنندگان سینمای ایران، به ایسنا گفت: «شورای صنفی منحل نشده و شاید برخی خبرها به این دلیل مطرح شده که اعضای جدید شورا معرفی شوند؛ البته قبل از این هم یک شورای‌عالی اکران داشتیم و خود من در همان زمان آقای طباطبایی‌نژاد، عضو شورا بودم.‌ هم‌اکنون مسئولیت‌های این شورا بیشتر است؛ چون ریاست آن بر عهده رئیس سازمان سینمایی است. در این شورای راهبردی برای اکران، تصمیم‌گیری‌های کلی‌تری خواهیم داشت و عملکرد آن در حوزه بحث‌های کلان خواهد بود. در جلسه اول نیز پیرامون مسائل روز سینما، مشکلات فعلی و آینده آن‌ و همچنین جذب مخاطب و وضعیت تولید در سینما صحبت شد؛ درصورتی که شورای صنفی نمایش بیشتر به مسائل روزمره می‌پردازد.» همچنین محمد قاصد‌اشرفی، رئیس انجمن سینماداران، در این مورد گفت: «دوره فعالیت اعضای فعلی شورای صنفی نمایش به پایان رسیده و باید اعضای جدید انتخاب و معرفی شوند، اما برای شورای راهبردی اکران، رئیس سازمان سینمایی از رؤسای انجمن‌های پخش‌کنندگان، تهیه‌کنندگان، سینماداران و کارگردانان دعوت کرده تا برای تصمیم‌گیری‌های کلی سینمایی کشور جلساتی با حضور مدیرعامل خانه سینما، معاون نظارت و ارزشیابی و مدیرکل نمایش به‌صورت مداوم برگزار کنند؛ بنابراین شورای صنفی نمایش نیز به همین شکل باقی می‌ماند و نمایندگان جدید باید معرفی شوند. شورای صنفی نمایش بیشتر برای ثبت قرارداد‌هاست و با توجه به اولویت‌هایی که برای کرونا وجود دارد براساس نوبت‌هایی که برای اکران داده می‌شود ادامه فعالیت می‌دهد.‌ این روند قبلا هم بوده و کارکرد شورای صنفی متفاوت است.» به‌گفته قاصد اشرفی، شورای راهبردی در روزهای آخر اسفند تشکیل جلسه داده بوده است. پس جلسه روز شنبه را باید دومین جلسه این شورا دانست که پس از حواشی پیش آمده برای اکران نوروزی، فعالیت آن رسمیت پیدا کرده است.