عمران خان؛ یک سقوط از پیش تعیین شده

عمران‌خان یکی از بهترین و معروف‌ترین ورزشکارانی است که پاکستان به‌خود دیده است و وقتی که در اوج شگفتی با فاصله اندکی در سال 2018به‌ اولین نخست‌وزیر برگزیده شد، چنان در اوج اقتدار و محبوبیت بود که بسیاری گمان می‌کردند می‌تواند به اولین نخست‌وزیر کشورش تبدیل شود که دوره 5ساله نخست‌وزیری‌اش را به سر خواهد رساند. سیاستمدار خوش‌چهره و خوش‌پوشی که در دوران فعالیتش در ورزش کریکت، شهرتی جهانی داشت و بی‌نهایت محبوب بود، وعده‌هایی داده بود که دهان مردم کشورش را شیرین می‌کرد و با اپوزیسیونی بسیار آشفته و چندگانه مواجه بود که به سختی می‌توانست برای به چالش کشیدنش متحد شوند. از همه این ها فراتر البته حمایت ارتش پاکستان بود. رابطه عمران‌خان و ارتش بسیار قدرتمند این کشور چنان نزدیک و عمیق بود که مخالفانش او را متهم می‌کردند که با حمایت ارتش به قدرت رسیده است. همه اینها فرصتی به عمران‌خان می‌داد تا تاریخ‌ساز باشد. ستاره بخت و اقبال عمران‌خان اما چنان به‌خاطر عوامل متعددی غروب کرد که بسیاری از متحدانش در آستانه جلسه رأی اعتماد پارلمان به اردوی مخالفان پیوستند و زندگی سیاسی او، عملا پیش از بحران اخیر در پارلمان به پایان رسید. لغو جلسه رای‌گیری در ابتدای هفته گذشته توسط نایب‌رئیس پارلمان که از متحدان عمران‌خان است، بحرانی سیاسی در پاکستان ایجاد کرد. بعد از انحلال این جلسه که معلوم بود عمران‌خان در آن رأی نمی‌آورد، رئیس‌جمهور به درخواست عمران‌خان، پارلمان را منحل کرد اما در نهایت دیوان عالی در روز جمعه به نفع مخالفان رأی داد و لغو جلسه و پیامدهای بعدی آن مغایر با قانون اساسی خوانده شد و جلسه رأی اعتماد به خان، دیروز از سر گرفته شد.
به گزارش واشنگتن پست، عمران‌خان قربانی وعده‌ها و مدیریت خود شده است. شعارهای او درباره مبارزه با فساد و ادعاهای ترامپ‌گونه‌اش درباره اینکه همه رهبران مخالف فاسد هستند و او تنها سیاستمدار پاک‌دست پاکستان است، درکشوری که فساد مردم را کلافه کرده بود، مورد استقبال قرار گرفت اما به مرور زمان، مردم دیدند که عمران‌خان در مبارزه با فساد، بزرگ‌ترین وعده‌ای که به آنها داده بود، ناتوان است. او به مردم وعده داده بود که در اقتصاد، نوعی رفاه اجتماعی- اسلامی را پیاده خواهد کرد تا فشارهای اقتصادی را از دوش آنها بردارد. او دهه‌ها منتقد جدی آمریکا و غرب، به‌عنوان سرمنشا مشکلات پاکستان بود و حالا می‌گوید که به‌خاطر همین رویکرد، قربانی توطئه آمریکایی‌ها برای سرنگونی‌اش شده است.
با این حال بزرگ‌ترین ضربه‌ای که عمران‌خان خورده، از اقتصاد بوده است. به گزارش بی‌بی‌سی، پیامدهای شرایط بغرنج اقتصادی در زندگی مردم پاکستان به وضوح قابل مشاهده است. برای نمونه، آنطور که عذیر یونس، تحلیلگر مسائل پاکستان در شورای آتلانتیک گفته است، تورم موادغذایی در هند از ژانویه 2020تا مارس 2022حدود 7درصد بوده است؛ درحالی‌که این آمار در مدت مشابه در پاکستان، 23درصد بوده است.
عمران‌خان و دولت او، کرونا و جنگ اوکراین را از عوامل شرایط اقتصادی کشورشان می‌دانند. این کشور به‌شدت به واردات وابسته است و اتفاق‌های جهانی مانند کرونا و جنگ اوکراین، تأثیر زیادی بر آن می‌گذارند. عمران‌خان سعی کرده تا با کمک یارانه در سوخت و برق، فشار را از مردم کم کند. هرچند دولت شرایط بحرانی اقتصادی را رد می‌کند اما آمارها نشان می‌دهند که رشد 6درصدی در سال قبل از نخست‌وزیری عمران‌خان در پاکستان، در سال 20-2019میلادی، نصف شده و به 3درصد کاهش پیدا کرده است.
البته مسئله تنها اقتصاد نیست و بسیاری در پاکستان معتقدند، زوال قدرت عمران‌خان وقتی شروع شد که به‌صورت آشکارا به تقابل با ارتش پرداخت. ارتش در پاکستان، ‌در نیمی از تاریخ این کشور حاکم بوده و قدرتی انحصاری دارد. در این مورد خاص، هرچند هر دو طرف آن را انکار می‌کنند، اما ارتش معمار موفقیت سیاسی عمران‌خان خوانده می‌شود. بحران روابط عمران‌خان و ارتش در پاییز شروع شد؛ وقتی که عمران‌خان حکم رئیس جدید سازمان اطلاعاتی ارتش - آی‌اس‌آی- را امضا نکرد. رئیس این واحد در ارتش پاکستان، ‌یکی از قدرتمندترین ژنرال‌های این کشور است و مخالفت علنی عمران‌خان برای امضای چنین حکمی، نشانه‌ای از اختلاف عمیق با ارتش بود. هرچند عمران‌خان در نهایت این حکم را امضا کرد اما به‌گفته عبدالبسیط، محقق مستقر در سنگاپور، از خط قرمز ارتش عبور کرده بود و سقوطش از همانجا شروع شد. 

مکث
شهباز شریف؛ نخست‌وزیر بعدی پاکستان؟

احزاب اپوزیسیون درپاکستان، شهباز شریف را نامزد نخست‌وزیری در پاکستان معرفی می‌کنند و او را جانشین عمران‌خان می‌خوانند. به گزارش الجزیره، شهباز، برادر نواز شریف نخست‌وزیر سابق پاکستان، رهبر مخالفان در موضوع رأی اعتماد به عمران‌خان بوده و احتمال اینکه جانشین او شود، بسیار قوی است. کارشناسان می‌گویند او برخلاف برادر بزرگترش نواز، رابطه بسیار خوبی با ارتش دارد. شهباز که عضو خاندان سرشناس و ثروتمند شریف است، به‌خاطر روش مدیریتی عملگرایانه و مقید به حصول نتیجه‌اش که قبلا در دوران استانداری‌اش در پنجاب نشان داده، معروف است. او در تضاد آشکار با سیاست‌های کلان عمران خان، گفته است که رابطه خوب با آمریکا برای پاکستان حیاتی است. او در دوران حکمرانی محلی‌اش در پنجاب، همکاری بسیار نزدیکی با چین داشته است و کنسول چین در منطقه، گفته است که شهباز خان دوست چین است. اپوزیسیون در حالی شهباز شریف را تنها گزینه خود برای نخست‌وزیری معرفی می‌کند که پیش از انتخاب او، روندهای پیچیده پارلمانی باید اجرا شود. شهباز بعد از انتخاب هم احتمالا به‌خاطر حفظ حمایت احزاب مختلف، باید با آنها همکاری کند و به همین‌خاطر استقلال زیادی نخواهد داشت.