تهران، از کران تا کران در سلطه دود

سید محمد فخار/ خبرنگار:

 تا هفته پیش اگر ساعتی بیرون از خانه پیاده‌روی می‌کردید، هوای آلوده باعث سرفه و خشکی گلویتان می‌شد و دست‌آخر نفس با چند سرفه پایین می‌رفت. حالا اما کار به جایی رسیده که پنجره خانه را هم اگر باز کنید، احساس می‌کنید پشت اگزوز یک خودرو ایستاده‌اید و به سرعت دچار سردرد و تنگی نفس می‌شوید.

وسایل نقلیه نقاشان این آسمان دودآلود و البته عامل اصلی هستند که نه سوختشان و نه ترافیکشان باعث آلودگی هوا نیست. کیفیت پایین آنها پس از ساخت به سرعت وسیله را به سمت آلوده‌کردن هوا می‌برد و این شرایط هر روز با کارکرد بیشتر آنها وخیم‌تر می‌شود.

مدارس تهران امروز برای سومین روز متوالی به‌دلیل آلودگی هوا تعطیل هستند. پاییز امسال بدترین پاییز سال‌های اخیر از لحاظ آلودگی هوا بوده و شهروندان به‌رغم آنکه در مهر هیچ روز آلوده‌ای ندیدند اما در آبان و آذر بارها با هوای آلوده روبه‌رو شدند. این روند آلودگی از پنجشنبه هفته گذشته با سکون جبهه هوای پایدار، سخت‌ترین شرایط وارونگی دما را تجربه کرد تا امروز ششمین روز آلوده تهران باشد و آسمان بالاسر صحنه انباشت 12هزار تن آلودگی هوایی باشد که هیچ تهویه‌ای برای خروج آن وجود ندارد.

توجه مقطعی سرانجام ندارد

وحید حسینی، مدیرعامل شرکت کنترل کیفیت هوای تهران با انتقاد از توجه مقطعی مسئولان، رسانه‌ها و مردم به موضوع آلودگی هوا می‌گوید: آلودگی هوا موضوعی نیست که به شکل مقطعی به آن پرداخته و در ایام پاک سال همه‌‌چیز رها شود. از سویی مصوبه سال 93و تیرماه 1395 هیأت دولت هر دو مصوبات بسیار خوبی هستند و حتی در مصوبه سال 95مسئولیت تمامی سازمان‌ها و ارگان‌ها مشخص و اعلام شده درصورت اجرای اقدامات تا چه اندازه از آلودگی هوا کاسته می‌شود.

حسینی ادامه می‌دهد: اما اگر نگاهی به نحوه اجرای این 2مصوبه توسط نهادهای دولتی، سازمان‌ها و ارگان‌ها داشته باشید، به‌شدت ناامید می‌شوید. متأسفانه، در هر بخش به‌شدت مشکلات اجرایی وجود دارد و اقدامات لازم یا اجرا نشده یا در حد یک نامه و گزارش انجام شده است.  وی به شهرنوشت می‌گوید: در شهرداری تهران هم برنامه کاهش آلودگی هوا تدوین شده که بحث توسعه مترو و حمل‌ونقل عمومی پاک سرلوحه این برنامه‌هاست. بودجه‌ای که شهرداری تهران در بحث مترو صرف می‌کند عملاً بودجه‌ای است که در بحث کاهش آلودگی هوای تهران می‌گذارد. وی با اشاره به پروژه‌های شهرداری تهران در راستای کاهش آلودگی هوا بیان می‌کند:

در سال‌های گذشته بحث نصب فیلتر دوده روی اتوبوس‌های شرکت واحد و کامیون‌های زباله در کنار طرح کاهش (LEZ) مطرح شد که در عمل گاهی مدیران، همراه نبودند و گاهی بودجه وجود نداشت. حسینی مانند بسیاری از مسئولان کشور ازجمله رئیس قوه مقننه، صنعت خودروسازی را یکی از مقصران اصلی بحث آلودگی هوا معرفی می‌کند و می‌گوید:  اصلاً دور از ذهن نیست که در تهران روز ناسالم کم داشته باشیم، اما در شرایط فعلی که کیفیت خودرو تغییر نکرده و تردد هم کمتر نشده است، قاعدتاً تعداد روزهای غیرآلوده امسال نسبت به سال قبل و سال‌های قبل از آن تفاوت معناداری نخواهد داشت.

حسین شهبازی، استاد دانشگاه در این‌باره به همشهری گفت: در هفته اخیر پس از افزایش آلودگی هوا، مدارس پایتخت و برخی شهرها تعطیل شده و تردد خودروها نیز با تغییراتی در طرح زوج و فرد مواجه شد اما این تغییرات گرچه بخشی از سفرهای درون شهری را می‌کاهد اما تغییری مقطعی است و نقش مسکنی را دارد که علاج درد آلودگی هوای تهران نبوده و نخواهد بود.

نکته حائز اهمیت اینکه طرح‌های ترافیکی قرار نیست کاهنده آلودگی هوا به‌خودی خود باشند و برای کاهش آلودگی هوا در تهران و کلانشهرها، طرح آزموده کاهش (LEZ) وجود دارد که مصوب شده و باید فقط در مرحله اجرا پیش رود. یوسف رشیدی، استاد دانشگاه شهید بهشتی هم درباره مواد آلاینده هوای تهران به همشهری می‌گوید: سرب از سال82 با کمک رئیس وقت سازمان محیط‌زیست از بنزین حذف شد و سال‌هاست این گام موفق الگویی برای همه اقدامات کاهنده آلودگی هوا شده است. بدین‌ترتیب اینکه در افکار عمومی هنوز فکر می‌کنند سرب در هوا وجود دارد، غلط است و مطالعات گسترده پایش آلودگی هوای تهران نیز این را ثابت کرده است.

بلای موتورها

موتورسیکلت‌های کاربراتوری ۸ برابر یک خودروی یورو4آلودگی ایجاد می‌کنند. در عین حال از زمان درخواست شهرداری تهران از سازمان حفاظت محیط‌زیست مبنی بر توقف پلاک‌گذاری موتورسیکلت‌ها، ۲۷‌ماه طول کشید تا در نهایت این طرح تصویب شود. البته بعد از تصویب هم متأسفانه لابی کارخانه‌های تولید موتورسیکلت موجب شد تا در نهایت دولت بپذیرد مجوز پلاک‌گذاری تا پایان سال۹۵ صادر شود، آن هم برای موتورسیکلت‌هایی که اصلاً وجود خارجی نداشتند. اما ادعای تولیدکنندگان این بود که ما سفارش گرفته‌ایم و متضرر می‌شویم. همین ادعا و کنار آمدن دولت موجب شد در سال گذشته دوبرابر بیشتر از سال ۹۴ مجوز پلاک‌گذاری موتورسیکلت‌های کاربراتوری صادر شود. در واقع، کارخانه‌ها پیش از تولید مجوز را گرفتند و با استفاده از روزنه قانونی موجود مانند گذشته کار خود را پیش بردند.  حدود ١١میلیون دستگاه موتورسیکلت در کشور تردد می‌کنند که بیش از ٩٠درصد آنها کاربراتوری هستند. 

با کامیون‌های 30ساله

تهران 120هزار کامیون دارد که عمر متوسط آنها چیزی حدود 30سال است. این وسایل را جاده‌های کشور، 10سال پیش جواب کرده‌اند و پس از آن تاجایی که راه بروند، در خدمت سیاه کردن آسمان تهران، مصالح ساخت‌وساز جابه‌جا می‌کنند. حسین شهبازی استاد دانشگاه به همشهری می‌گوید: این وسایل دیزلی حدود 200ماده سمی را در هوای تهران منتشر می‌کنند که مهم‌ترین آنها، دوده یا کربن سیاه است. این ماده در سال‌های اخیر موجب بروز بیماری سیاه ششی در شهروندان شده و بی‌شک آلودگی هوای آنها خطرناک‌ترین در میان تمام آلاینده‌های جوی است.

استاندارد خودروها باید تغییرکند

یکی از مهم‌ترین مجریان کاهش آلودگی هوای تهران پلیس راهور است که در خیابان‌ها مشغول اعمال قانون است. سردار تقی مهری، رئیس پلیس راهور ناجا در این‌باره گفت: ۷۴درصد مینی‌بوس‌ها، ۵۴درصد اتوبوس‌های شهری، ۴۲درصد اتوبوس‌های برون‌شهری، ۳۸درصد تاکسی‌ها و کامیون‌ها، ۲۲درصد وانت‌بارها، ۱۹درصد سواری‌های دولتی و 3درصد سواری‌های شخصی و مجموعا ۷.۷ درصد خودروهای کشور معادل یک میلیون و ۳۵۰ هزار دستگاه فرسوده هستند و هرساله به این میزان افزوده می‌شود.

 دستور ویژه شهردار برای ممنوعیت فعالیت‌های ساختمانی تا اطلاع ثانوی

رئیس مرکز مدیریت محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران دیروز از دستور ویژه محمدعلی نجفی برای افزایش ظرفیت خدمات‌دهی ناوگان حمل‌ونقل عمومی و برخورد با هرگونه ایجاد آلودگی هوا خبر داد. صدرالدین علیپور در این‌باره گفت: در پی تشدید آلودگی هوای پایتخت شهرداری تهران اقدامات ویژه‌ای را در دستورکار خود قرار داده است.

وی افزود: برابر دستور دکتر نجفی، شهردار تهران از امروز گشت‌های ویژه شهرداری با هرگونه ایجاد آلودگی هوا در پایتخت از جمله لاستیک‌سوزی، فعالیت‌های عمرانی و... برخورد می‌کنند.

رئیس مرکز مدیریت محیط‌زیست و توسعه پایدار شهرداری تهران با اشاره به ممنوعیت فروش آرم طرح ترافیک روزانه و هفتگی تا پایان هفته گفت: در عین حال ظرفیت مراکز معاینه فنی تهران نیز افزایش یافته و با هماهنگی صورت گرفته ناوگان حمل‌ونقل عمومی پایتخت نیز با صددرصد ظرفیت خدمات‌رسانی می‌کند. وی خاطرنشان کرد: هرگونه فعالیت ساختمانی در پایتخت تا اطلاع ثانوی ممنوع است و شهروندان درصورت مشاهده هرگونه تخلف و ایجاد آلودگی هوا می‌توانند مراتب را به سامانه 137شهرداری اطلاع دهند.