چرا باید نگران پیک هفتم باشیم؟

حمید سوری- استاد اپیدمیولوژی

اپیدمی بیماری‌های واگیر مانند کووید-‌۱۹ و خیز پیک‌های جدید زمانی رخ می‌دهد که عوامل بیماری‌‌زا، افراد حساس و مواجهه یا انتقال مؤثر در جامعه وجود داشته باشد. هرچه تعداد میزبان حساس در جامعه بیشتر باشد، اپیدمی سریع‌تر اتفاق می‌افتد و هنگامی که تعداد میزبان حساس به اندازه معینی کم شود، اپیدمی خاموش خواهد شد. اینها اصول کلی اپیدمیولوژی هستند که در پیش‌بینی اپیدمی‌ها باید درنظر گرفت. عملا پیشگیری از اپیدمی یا ابتلا به این بیماری‌ها هم براساس کلی زنجیره انتقال و قطع این زنجیره است. زنجیره انتقال از ۶ حلقه تشکیل شده؛ وجود عوامل بیماری‌زا، منبعی که عامل بیماری‌زا را در‌برگیرد، باز بودن مسیر خروج عامل بیماری‌زا از مخزن، مهیا‌بودن راه انتقال عامل بیماری‌زا از مخزن به میزبان جدید، باز‌بودن مسیر ورود آن عامل به بدن میزبان جدید و حساس‌بودن میزبان جدید برای ابتلا به بیماری.
در وضعیت الگوی اپیدمیولوژی کووید-۱۹ در شرایط کنونی تمام این عوامل یعنی ویروس، انتقال یا مواجهه مؤثر و تعداد لازم فرد حساس فراهم‌اند. تنها عاملی که ممکن است به آن امیدوار بود، سطح پوشش واکسیناسیون در جامعه و مقاوم‌بودن جامعه است که این سطح پوشش با توجه به تعداد بالای واکسن‌نزده‌ها، نبود اثربخشی صد‌درصدی هیچ‌یک از واکسن‌های جدید، ظهور واریانت‌ها و جهش‌های جدید ویروس، تجربه سایر کشورها که شرایطی بهتر از ما داشته‌اند و نبود اطلاع ما از واریانت‌های ویروس در کشور و همچنین آگاه‌نبودن از سطح ایمنی جمعی به‌دلیل انجام‌نشدن یک سرواپیدمیولوژی مبتنی بر جمعیت، تأیید می‌کند که دلخوشی به این عامل نیز در حدی نیست که نگران رخداد پیک هفتم در هفته‌های پیش‌رو نباشیم. به‌ویژه اینکه سایر عوامل ازجمله مواجهه مؤثر به‌دلیل سفرها و دید و بازدیدهای نوروزی و پایین‌بودن درصد ‌پروتکل‌ها و سایر عوامل این احتمال را تقویت می‌کند. معنای این تفسیر رخداد قطعی پیک هفتم نیست، چرا‌که حداقل پیچیدگی بیولوژیک ویروس بیشتر از آن است که هیچ‌کس نتواند پیش‌‌بینی قطعی از آینده اپیدمی داشته باشد، اما به‌دلیل کافی نبودن مطالعات کاربردی بومی ابهام در این پیش‌‌بینی‌ها بیشتر هم می‌شود. واقعیت این است که حرکت به‌سوی زندگی عادی یعنی رویکردی هوشمندانه، نیازمند ارزیابی دقیق خطر در زمان‌ها و مکان‌های مختلف و تعیین رفتارها و مقررات مقابله با اپیدمی متناسب با آن است. مانند کشور ایتالیا که در برخی مناطق به‌دلیل طغیان‌های اخیر اپیدمی وضعیت فوق‌العاده اعلام شده و در منطقه پینه‌مونته این کشور هم برخی مدارس تعطیل و برخی مشاغل هم کاهش روزهای کاری دارند؛ یعنی به جای تعطیلی سراسری، روی نقاط خطر انگشت می‌گذارند. باید توجه داشته باشیم اگر هوشمندانه رفتار نکنیم، به‌راحتی ممکن است جامعه به شرایط وخیم برگردد و به‌زودی شاهد آغاز پیک هفتم باشیم.