قطر چگونه میزبان جام‌جهانی شد
پا روی پول روی چاه نفت
بهنام سلطانی
میزبانی جام‌جهانی برای کشورهای در حال توسعه یک اتفاق نمادین به‌حساب می‌آید و نشانه پیشرفت‌های ورزشی و اقتصادی میزبان، مهم‌ترین رویداد فوتبالی جهان است. کشور قطر دقیقاً با چنین رویکردی می‌خواهد در دنیای اقتصاد و ورزش اعلام وجود کند؛ کشوری که در دوره باستان، تحت حاکمیت ایران بوده و تاریخ پر فراز و نشیبی را پشت‌سر گذاشته و اکنون با سرعت سرسام‌آوری در مسیر توسعه می‌تازد. درست است که از تشکیل کشور قطر حدود 50سال می‌گذرد اما در منابع تاریخی مکتوب آمده که این بخش از شبه‌جزیره عربستان از 50هزار سال قبل محل زیست انسان بوده و ابزارهایی که به عصر سنگ یا همان عصر حجر مربوط می‌شود در این شبه‌جزیره کشف شده است. درباره تاریخ قطر باید بیشتر مطالعه کرد تا به سرنخ‌هایی درباره دلیل پیشرفت‌های این کشور رسید.
جایی برای تجارت مروارید
بخش قابل اعتنایی از سرزمین‌هایی که این روزها به‌عنوان کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس شناخته می‌شوند، در دوره باستان جزو قلمرو ایرانیان بودند و فرمانروایان این شبه‌جزیره‌ها از سوی حکومت مرکزی ایران تعیین می‌شدند. این قاعده در مورد بخشی از شبه‌جزیره عربستان که اکنون به‌عنوان کشور یا به‌عبارتی دولت قطر شناخته می‌شود هم وجود داشته است. این منطقه مثل همه کرانه‌های جنوبی خلیج‌فارس بخشی از دولت ساسانی بوده و توسط ساتراپ‌ها یا همان شهربان‌های دولت ساسانی اداره می‌شد. آنطور که در دانشنامه بریتانیکا آمده، قطر برای سال‌های طولانی تحت حاکمیت حکومت مرکزی ایران بود و هر سال هزینه‌ای بابت حق ماهیگیری و صید مروارید مالیات پرداخت می‌کرد تا اینکه در جنگ ایران و دولت عثمانی به تصرف امپراتوری عثمانی درآمد. بعد از این اتفاقات مهم تاریخی، قطر به مرکز اصلی پرورش اسب و شتر بدل شد و بعدها از موقعیت تجاری در منطقه خلیج‌فارس بهره‌برد و تجارت مروارید در این منطقه حسابی رونق گرفت. در این دوره تاریخی که به سال 1700میلادی برمی‌گردد، کشتی‌های تجاری که از بصره به سمت هند و چین روانه می‌شدند در قطر توقف می‌کردند و به تجارت مروارید می‌پرداختند. وقتی عبور و مرور کشتی‌های تجاری بیشتر شد، گروهی از مهاجران در حدود مرزهای کنونی قطر شهرک‌هایی بنا کردند و مشغول صید ماهی و مروارید شدند.
بیرون راندن عثمانی‌ها
بخش جنوبی منطقه خلیج‌فارس ازجمله قطر از سال 1871تا 1893در تصرف امپراتوری عثمانی بود اما نبرد معروف «الوجبه» در نهایت به سلطه عثمانی‌ها بر این جزیره خاتمه داد. در سال 1893اهالی شهر «البدع» علیه سربازان عثمانی قیام کردند و همین شورش عمومی در نهایت به بیرون راندن سربازان عثمانی از منطقه منجر شد. از نقش بی‌بدیل جاسم بن محمد آل ثانی در بیرون‌راندن بیگانگان و استقلال پیدا‌کردن کشور قطر نباید به سادگی عبور کرد. جاسم بن محمد آل ثانی در سال 1870به قدرت رسید و در نخستین اقدام یک اتحاد و دوستی پایدار بین قبایل این کشور برقرار کرد تا به موجودیت و مرزهای این کشور استحکام ببخشد. قطر تحت رهبری او به کشوری منسجم و باثبات بدل شد و شیخ جاسم با پشتوانه حمایت‌های مردمی، قدم‌های بزرگی برای بیرون‌راندن عثمانی از این سرزمین برداشت. او یکی از مخالفان سرسخت نفوذ عثمانی‌ها در قطر بود و در سال1892پرداخت مالیات به امپراتوری عثمانی را متوقف کرد. شیخ جاسم در جنگ بین بحرین و قطر هم به خوبی کشورش را رهبری کرد تا از این پیچ تاریخی به سلامت عبور کند. بیرون راندن عثمانی‌ها نقطه عطفی در تاریخ قطر بود و این کشور کوچک و ثروتمند را به سمت استقلال و آزادی سوق داد. با بیرون‌راندن سربازان عثمانی، دولت بریتانیا، عبدالله بن جاسم آل ثانی را به‌عنوان حاکم قطر به رسمیت شناخت و در سال 1916قراردادی شبیه دیگر قراردادهایی که با شیوخ اماراتی منعقد کرده بود را با قطری‌ها امضا کرد. مطابق این قرارداد، قطر تا سال 1971که به استقلال کامل رسید، از بریتانیا حمایت مالی می‌کرد و بریتانیا هم در ازای آن، امنیت قطری‌ها را تضمین می‌کرد.
کشف چاه نفت
اقتصاد قطر به‌طور کامل به گاز وابسته است و این کشور بزرگ‌ترین صادرکننده گاز طبیعی مایع به شمار می‌رود. درآمد خالص قطر از صادرات نفت و گاز در سال2014میلادی حدود38میلیارد دلار برآورد شده بود و کارشناسان اقتصادی معتقدند این رقم اکنون به 2برابر افزایش یافته است. قطر به‌علت پیش‌دستی در بهره‌برداری از میدان گازی پارس‌جنوبی که آن را «میدان شمالی» می‌نامد، بیش از ایران از این میدان گازی مشترک، گاز طبیعی استخراج کرده و همین موضوع به رشد اقتصادی این کشور کمک کرده است. حکمرانان قطری از محل فروش گاز و به واسطه جمعیت محدودی که دارند یک ساختار رفاهی بی‌کم و کاست را برای شهروندانش ایجاد کرده‌اند و این کشور با حدود 130هزار دلار درآمد سرانه در دنیا رکورددار است. آنطور که کارشناسان اقتصادی می‌گویند، ذخیره گاز قطر برای 200سال آینده کافی است و این یعنی کشور کوچک و ثروتمند حاشیه خلیج‌فارس در آینده‌ای نه چندان دور به غول اقتصادی دنیا بدل خواهد شد. کشف نخستین چاه نفت در قطر هم برای خودش حکایتی دارد. نخستین چاه‌های نفت قطر در سال1939و در زمان حکومت عبدالله بن جاسم آل ثانی کشف شد اما همان موقع جنگ جهانی دوم درگرفت و این اتفاق، استخراج چاه‌های نفت قطر را به تعویق انداخت. بعد از پایان جنگ جهانی دوم، قطری‌ها به ثروت هنگفتی دست پیدا کردند که در نوع خودش یک گنج گرانبها بود. بعد از ماجرای کشف چاه‌های نفت در قطر، بازار صید ماهی و مروارید در این کشور رو به افول رفت و نفت در اقتصاد قطر حرف اول و آخر را زد. با کاهش تجارت مروارید در قطر، مشتریان نفتی هم از راه رسیدند و این کشور از سال1949به جمع صادرکننده‌های نفت در دنیا پیوست. حکومت این کشور درآمدهای نفتی را صرف مدرن‌کردن زیرساخت‌های کشور کرد و این روند هنوز با سرعت قابل توجهی ادامه دارد.
کسب افتخار با جذب مهاجر
طبق آخرین برآوردها 4/87درصد جمعیت قطر را مهاجران و ۱۲/۶ درصد جمعیت این کشور را بومی‌ها تشکیل می‌دهند. البته این هم تصور باطلی است که قطری‌ها صرفاً مهاجر می‌پذیرند و برای این کار هیچ قانون و قاعده‌ای ندارند. درصد قابل اعتنایی از مهاجران را متخصصان خارجی تشکیل می‌دهند که برای کمک به مدرنیزه‌شدن زیرساخت‌های ورزشی و اقتصادی قطر به این کشور آمده‌اند. به‌عنوان نمونه می‌توان به ورزشکارانی اشاره کرد که در ازای دریافت مبالغی هنگفت، تابعیت قطر را می‌پذیرند. جابر السالم، وزنه‌بردار بلغاری‌الاصل که یکی از رقبای جدی حسین رضازاده بود یا «فارس ابراهیم الباخ» وزنه‌بردار مصری که در المپیک2020نخستین مدال طلای قطر در تاریخ بازی‌های المپیک را کسب کرد در زمره این ورزشکاران قرار دارند. تغییر تابعیت ورزشکاران خارجی برای پوشیدن پیراهن تیم‌های ملی قطر در این کشور یک اتفاق معمول است. چنان‌که تیم ملی فوتبال این کشور با 16بازیکن خارجی برای نخستین بار قهرمان جام ملت‌های آسیا شد و با 2بازیکن آفریقایی‌تبار مدال برنز مسابقات والیبال ساحلی المپیک2020 را ربود. کسب میزبانی جام‌جهانی2022نقطه عطفی در تاریخ ورزش قطر به شمار می‌رود و بعد از برگزاری رویدادهای مهم ورزشی مثل مسابقات گرندپری تنیس و موتور‌سواری، جام جهانی هندبال و مسابقات فوتبال جام کنفدراسیون‌ها به‌عنوان نخستین کشورعربی، جام جهانی فوتبال را میزبانی خواهد کرد. قطری‌ها به‌معنای واقعی در خلیج‌فارس پول پارو می‌کنند و به ضرب‌المثل ایرانی پول، پول می‌آورد عینیت بخشیده‌اند.
در همینه زمینه :