اقناع افکار عمومی، حلقه گمشده نظام آموزش

محمدرضا نیک‌نژاد، کارشناس آموزش و پرورش

اضافه‌کردن یک‌ماه به سال تحصیلی، طرح قابل اجرایی نبود چراکه طبق قانون نیاز به مجوز و مصوبات مجلس شورای اسلامی دارد. براساس قانون، سال آموزشی از اول مهر تا آخر خرداد تعیین شده است و این زمان، قابل افزایش نیست. هر چند که اضافه کردن یک ماه به سال تحصیلی، اقدامی کارشناسانه نبود و راه‌حل چندان درستی برای جبران عقب‌ماندگی‌های آموزشی به‌شمار نمی‌رود. درست مثل همین بازگشایی‌های چند روز اخیر که به‌صورت شتاب‌زده انجام شده است. البته به اعتقاد من، مدارس باید مدت‌ها قبل به‌صورت حضوری برقرار می‌شد، اما به‌دلیل ناکارآمدی ساختار آموزشی و نبود امکانات و زمینه‌های لازم بازگشایی مدارس تاکنون، زمان برد و حالا به‌صورت ناگهانی و شتاب‌زده و بدون برنامه، مسئولان اعلام کردند مدارس باید به‌صورت حضوری برقرار شود. تأکید ما بر بازگشایی مدارس و آموزش حضوری است اما با تمهیدات لازم.
برنامه‌ریزی معلمان برای یک‌سال تحصیلی، تا زمان مقرر و پایان درس‌هاست و اکنون نزدیک به 90درصد معلمان با وجود کیفیت پایین آموزش‌های غیرحضوری، به پایان این مرحله رسیده‌اند. ولی حالا علاوه‌بر مخالفت خانواده‌ها و همراه نبودن دانش‌آموزان، معلمان هم نمی‌توانند در زمینه طولانی شدن سال تحصیلی، همراهی خوبی داشته باشند چرا که نیازی به این زمان ندارند و آموزش آنها به پایان رسیده است. از سوی دیگر مدارس ما عموما برای فصول معتدل و سرد سال آماده‌سازی شده‌ و از تجهیزات سرمایشی برای روزهای گرم سال برخوردار نیستند. با این وضعیت چطور می‌توان دانش‌آموزان را در یک ماه گرم سال به مدرسه کشاند؟ 
نکته دیگر اینکه، در نظام آموزشی ما با مسئله دیگری مواجهیم و آن هم قانع نکردن افکار عمومی است. به اعتقاد متخصصان حوزه آموزش و پرورش، مدارس باید از مهر1400 باز می‌شدند اما همین حالا هم زیرساخت‌های حضور دانش‌آموزان در مدارس فراهم نیست. به‌دلیل انجام نشدن همین طرح‌های اقناع‌سازی است که خانواده‌ها در مقابل تصمیمات ناگهانی برای بازگشایی مدارس تصمیم به اعتراض مقابل آموزش و پرورش در برخی شهرها گرفتند. بازگشایی مدارس الزامی است چراکه نمی‌توان افت تحصیلی دانش‌آموزان را در پاندمی کرونا، نادیده گرفت. براساس آمار جهانی اعلام شده از سوی یونسکو، در سراسر جهان 40درصد افت آموزشی در پایه‌های آموزشی برای خواندن، نوشتن و حساب کردن ثبت شده که عدد وحشتناکی است. براساس آمارهای اعلام‌شده در کشور خودمان، در این مدت 3میلیون دانش‌آموز به آموزش‌های مجازی و آنلاین دسترسی نداشته‌اند و همه این مسائل باعث می‌شود، ما هم بر بازگشایی مدارس تأکید داشته‌ باشیم اما باید مسیری انتخاب شود که افکار ذی‌نفعان آموزش ازجمله معلمان، خانواده‌ها و دانش‌آموزان قانع شوند و همراهی کنند. معلمان، کارمندان آموزش و پرورش هستند. آنها باید به محل کار خود بروند. اما دانش‌آموزان و خانواده‌هایشان، به مسائل دیگری مانند سلامتی فکر می‌کنند، تا زمانی که در این زمینه تضمین‌هایی وجود نداشته باشد و اعتمادسازی از سوی آموزش و پرورش صورت نگیرد، نمی‌توان انتظار اجرای طرح‌های جانبی را هم داشت که یکی از آنها ماجرای اضافه کردن یک ماه به سال تحصیلی است. مثلا همین که آموزش و پرورش بگوید اگر دانش‌آموزی بیمار شد، هزینه‌هایش را متقبل می‌شود یا تمام اصول بهداشتی را رعایت می‌کند، می‌تواند منجر به اعتماد‌سازی شود. هیچ‌کدام از این مسائل رعایت نمی‌شود اما انتظار همراهی وجود دارد.
در دنیا چندین کشور مدت‌هاست که آموزش‌هایشان حضوری است. مثلا انگلستان از پاییز سال گذشته، مدارس را بازگشایی کرد. اما تقریبا از 5ماه قبلش در این زمینه اطلا‌ع‌رسانی می‌کرد و نظر کارشناسان خواسته شد تا اگر نیاز به اصلاحاتی است، انجام شود. مهم‌ترین نکته اینجاست که در این شرایط شهروندان از نظر روانی برای تصمیم جدید، آماده می‌شوند. در کشورهای اسکاندیناوی هم همین اتفاق افتاد و در کنار آن در مدارس درمانگاه‌های سیار راه‌اندازی شد و هر روز وضعیت سلامت دانش‌آموزان بررسی می‌شد. یک پرستار، پزشک و روانشناس، در این تیم‌ها حضور دارند. همه اینها در شرایطی است که در مدارس کشور، هیچ هزینه‌ای برای خرید وسایل ضدعفونی‌کننده نمی‌شود، همواره مردم منبع درآمدشان بوده‌اند و حالا هم پولی بابت خرید این وسایل هزینه نمی‌کنند. بنابراین نمی‌توان انتظار اجرا شدن دستورالعمل‌های وزارت بهداشت در مدارس را داشت. بهترین اقدامی که آموزش و پرورش می‌توانست انجام دهد این بود که مدارس را برای مهرماه جهت آموزش حضوری آماده می‌کرد و از حالا اطلاع‌رسانی می‌شد. بهتر بود در همین چند ماه باقی‌مانده، آموزش‌ها به‌صورت آنلاین ادامه پیدا می‌کرد و آزمون‌ها مانند سال گذشته، حضوری برگزار می‌شد. در این چند ماه، دانش‌آموزان به‌صورت موردی و محدود به مدرسه می‌رفتند و در نهایت برای مهرماه، آماده می‌شدند. در مهر سال گذشته هم آموزش و پرورش در تلاش بود مدارس را حضوری کند، اما با مقاومت و مخالفت خانواده‌ها، از تصمیمش کوتاه آمد و آموزش‌ها دوباره مجازی شد. حالا اما مدارس در شرایطی حضوری شده که به‌دلیل بازگشایی مدارس و سفرهای نوروزی، ممکن است کرونا بار دیگر جهشی داشته باشد و آن زمان شاید دوباره آموزش‌ها مجازی شود. با همه اینها به مدارس بخشنامه داده‌اند که فعلا آموزش مجازی تعطیل و همه آموزش‌ها به‌صورت حضوری انجام شود. سؤال اینجاست که تکلیف آن همه هزینه‌ای که برای راه‌اندازی شبکه شاد صورت گرفت چه می‌شود؟ آن هم تعطیل می‌شود؟