روستاهای سرگردان

سیده زهرا عباسی - خبرنگار

62هزار آبادی و روستا در کشور وجود دارد که بنابر اعلام مدیرکل تقسیمات کشوری ۴۵هزار و ۹۲۶مورد آن دارای کد روستایی هستند.  (هر روستا با کدی به عنوان کد روستایی شناسایی می‌شود و در حقیقت به عنوان یکی از واحدهای تقسیمات کشوری رسمیت پیدا می‌کند) به‌طور کلی ۲۶درصد از جمعیت کشور در ۶۲هزار آبادی و روستا ساکن هستند که ۳۹هزار روستا بالای ۲۰خانوار جمعیت دارند و ۲۳هزار روستا دارای جمعیتی کمتر از ۲۰خانوار هستند. هرچند تکلیف خدمات‌رسانی به روستاهای بدون کد روستایی تا حدودی با مسئولیت دهیاری‌ روستاهای همسایه روشن است، اما در این میان روستاهایی گمشده در مرز استان‌ها هم هستند که با وجود داشتن کد روستایی بهره چندانی از خدمات نبرده‌اند و حتی به‌درستی نمی‌دانند خدمات را باید از کدام استان دریافت کنند. «نوروزآباد» در مرز تهران، مرکزی و قم، «خراوی» در مرز هرمزگان و کرمان و «نسه‌کوه» در مرز چهارمحال‌و بختیاری و کهگیلویه‌و‌بویراحمد فقط 3نمونه از این روستاهای بلاتکلیف و گمشده هستند. 

رایزنی 3استانی برای نوروزآباد

نام نوروزآباد در رسانه‌ها با سردرگمی گره خورده است؛ روستایی با جمعیت زیر 20خانوار در محل شکستگی مرز استان‌های قم، تهران و مرکزی که هنوز تکلیف خدمات‌رسانی به آن روشن نیست. اهالی سال‌هاست از محرومیت و بلاتکلیفی میان اداره‌های 3استان گلایه می‌کنند و می‌گویند حتی پروانه‌های دامداری و پرورش ماهی‌شان برای اشتغالزایی بلااستفاده مانده و خاک می‌خورد؛ مشکلی که موجب مهاجرت جوانان روستا شده است. نداشتن راه آسفالته، آب و گاز و حتی شرکت نکردن در انتخابات هم سرنوشتی است که بلاتکلیفی برای اهالی نوروزآباد رقم زده است.
با وجود این، امور روستایی استانداری مرکزی، نوروزآباد را زیرمجموعه شهرستان زرندیه می‌داند و اعلام می‌کند تکلیف روستا از نظر تقسیمات سیاسی روشن است. معاون سیاسی، اجتماعی و امنیتی فرمانداری زرندیه هم مشکلات اهالی را تأیید می‌کند و به همشهری می‌گوید: منطقه نوروزآباد مدت‌های بسیار و بیش از یک قرن خالی از سکنه بوده است و طی سال‌های اخیر تعدادی از دامداران در این روستا ساکن شده‌اند و با توجه به اینکه اطلاعات روستا در سرشماری سال 95هم موجود نیست، خدماتی دریافت نمی‌کرده است.
حامد حیدری، یکی از ملاک‌های تخصیص اعتبار و خدمات‌رسانی به روستاها را سرشماری سال95عنوان می‌کند و می‌افزاید: پیگیر مشکلات روستا هستیم. جلسه‌های مختلفی با مسئولان و بازدیدهایی هم از آن داشته‌ایم و حتی هفته گذشته مدیرکل شرکت گاز استان مرکزی را برای بازدید به روستا بردیم.
او با بیان اینکه مسافت روستا با استان مرکزی حدود 60کیلومتر اما با استان‌های تهران و قم زیر 10کیلومتر است، گفت: با توجه به شرایط اقتصادی کشور منطقی نیست برای برخی خدمات از سمت مرکزی 60کیلومتر لوله‌گذاری تا روستا انجام شود؛ درحالی‌که این مسافت از سمت تهران یا قم بسیار کمتر است؛ به همین دلیل جلسه‌هایی با حضور مدیران کل این دو استان نیز داشته‌ایم و در حال رایزنی هستیم ببینیم از کدام‌یک از این استان‌ها برای خدمات‌رسانی به روستا به نتیجه می‌رسیم. حیدری با تأکید بر اینکه پیگیری امور روستا و مشکلات از سوی استان مرکزی انجام می‌شود، تأکید می‌کند: نوروزآباد از نظر تقسیمات سیاسی زیرمجموعه بخشداری مرکزی شهرستان زرندیه است، اما با توجه به اینکه همه استان‌ها زیرمجموعه یک خزانه هستند، می‌توان خدمات‌رسانی را با صرف هزینه کمتر از استان‌ دیگری انجام داد. معاون سیاسی، اجتماعی و امنیتی فرمانداری زرندیه در پایان وعده می‌دهد اهالی نوروزآباد با توجه به اهمیتی که دولت به مناطق محروم می‌دهد و پیگیری‌های صورت گرفته امسال خبرهای خوشی دریافت می‌کنند.

نسه‌کوهی‌ها امیدوار باشند

برخلاف نوروزآباد که همچنان بین 3استان بلاتکلیف است و هیچ‌یک از آنها هنوز زیربار خدمات‌رسانی به روستا نرفته‌اند، نسه‌کوهی‌ها از سوی هر دو استان کهگیلویه‌وبویراحمد و چهارمحال‌وبختیاری مورد پذیرش‌ هستند؛ موضوعی که محل اختلاف هم شده است.
مشکلات روستا بسیار است و گرچه بارها نام آن در ذیل کهگیلویه و بویراحمد ذکر شده، اما نسه‌کوه حدفاصل رودخانه خرسان و دهستان زیلایی با کد روستایی215117 زیرمجموعه شهرستان لردگان استان چهارمحال و بختیاری است.
رئیس اداره فنی و عمرانی فرمانداری بویراحمد استان کهگیلویه‌وبویراحمد با تأیید این موضوع به همشهری می‌گوید: نسه‌کوه از نظر جغرافیایی در کنار رود خرسان و سمت کهگیلویه‌وبویراحمد است و به همین دلیل منطقی‌تر بود که جزو این استان باشد، اما به‌دلیل مسائل قومیتی جزو چهارمحال و بختیاری و زیرمجموعه شهرستان  لردگان است.
علی‌اصغر ملکی، خدمات‌رسانی به نسه‌کوه را از سمت کهگیلویه‌وبویراحمد راحت‌تر می‌داند؛ زیرا رود خرسان بین این روستا و کانون‌های جمعیتی چهارمحال‌وبختیاری قرار دارد.
با وجود این، فرماندار لردگان در این‌باره به همشهری می‌گوید: زمین و مکان روستا متعلق به چهارمحال و بختیاری است و مردم آن از قدیم اهل این استان بوده و هستند.
رضا بابامیر با بیان اینکه روستای نسه‌کوه 9خانوار و حدود 70نفر جمعیت دارد، می‌افزاید: این روستا تنها کانون جمعیتی چهارمحال‌وبختیاری در آن سوی رود خرسان است.
وی با اشاره به پلی در 3کیلومتری روستا که 2استان را به هم وصل می‌کند‌، توضیح می‌دهد: اهالی از این مسیر تردد می‌کنند و قرارگاه سازندگی امام حسن(ع) و هم نیروی زمینی سپاه قول داده است تا یکی، دو ماه آینده مشکل راه ارتباطی روستا را حل کند. همچنین یک خیر برای استقرار مخزن آب و حل مشکل آب‌ آشامیدنی تا یک ماه آینده قول داده است و گازرسانی به منطقه هم تا یک سال آینده به سرانجام می‌رسد.
بابامیر با اشاره به‌وجود 295روستا در استان که اغلب آنها محروم هستند، تصریح می‌کند: خدمات‌رسانی به‌سوی دیگر رودخانه هزینه‌های بسیاری دارد و به همین دلیل بارها از مردم خواسته‌ایم برای خدمات‌رسانی بهتر این سوی رودخانه و نزدیک روستای همسایه ساکن شوند، اما قبول نکرده‌اند.

خراوی‌ها در انتظار اصلاح مرز

روستای خراوی اما موردی جالب‌تر از نوروزآباد و نسه‌کوه است؛ روستایی در منطقه مرزی هرمزگان و کرمان که در تقسیمات کشوری سال۷۶ به استان کرمان واگذار شد، اما همه مراوده‌های اداری و خدماتی ساکنان این روستا با شهرستان رودان در استان هرمزگان است.
این روستا به‌دلیل موقعیت خاص جغرافیایی و پوشش کوه‌های مرتفع هیچ امکان ارتباطی با استان کرمان ندارد و حتی راه دسترسی کرمانی‌ها به آن از شهرستان رودان عبور می‌کند.
علی رئوفی، معاون پیشین سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری هرمزگان چند ماه پیش از نامه‌نگاری برای اصلاح تقسیمات سیاسی در این منطقه خبر داده و گفته بود به‌علت نبود راه دسترسی، تمایل مردم منطقه و سوابق قبلی خدمات توسط شهرستان رودان، مکاتبات متعددی با وزارت کشور صورت گرفته و جلسه‌هایی با استان کرمان برای اصلاح مرز انجام شده است. با وجود این، به‌گفته او، تدقیق و اصلاح مرز دارای روال طولانی و پیچیده‌ و نیازمند مصوبه هیأت دولت و وزارت کشور است که هنوز پیگیری‌ها در این زمینه به نتیجه نرسیده است. آخرین مکاتبه با وزارت کشور در این‌باره مورخ 4/6/1400انجام شده که هنوز به نتیجه نرسیده است و فعلا فرمانداری منوجان و رودان درباره برخی خدمات در حال همکاری هستند. آن‌طور که مسئولان استانداری هرمزگان می‌گویند وزارت کشور گویا هنوز پاسخی به این نامه‌نگاری‌ها نداده و تقسیمات کشوری از این جمله فعلا منتفی است. مهم‌ترین مشکلی که اهالی این روستا را به‌دلیل بلاتکلیفی آزار می‌داد، نداشتن مدرسه بود. این روستا قبلاً داری یک دبستان بوده که زیرنظر آموزش و پرورش شهرستان رودان هرمزگان فعالیت می‌کرده است، اما به‌دلیل نداشتن دانش‌آموز در برهه‌ای از زمان چند سال پیش تعطیل و کد آن حذف می‌شود و در نتیجه، نسل بعدی این روستا که به سن مدرسه رسیدند با مشکل مواجه شدند. نزدیکترین مدرسه ابتدایی به این روستا در فاصله حدود ۲۵کیلومتری آن و در شهر رودخانه قرار دارد؛ به همین دلیل بالاخره در تفاهمی میان 2استان مهر سال گذشته دبستان شهید آوینی بعد از 3سال بازگشایی شد تا حداقل تا تعیین‌تکلیف روستا دانش‌آموزان از تحصیل بازنمانند.‌

روستای بلاتکلیف نداریم
سرنوشت 3روستای «نوروزآباد» در حد مرز قم، مرکزی و تهران، «خراوی» در مرز هرمزگان و کرمان و «نسه‌کوه» بین چهارمحال و بختیاری و کهگیلویه و بویراحمد ممکن است در خیلی از روستاهای میان مرزهای 31استان تکرار شده باشد. معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزیر کشور و رئیس سازمان شهرداری‌ها و دهیاری‌های کشور در این باره به همشهری می‌گوید: به طور کلی می‌توان گفت هیچ‌گونه سکونتگاهی در کشور وجود ندارد که از نظر تقسیمات سیاسی بلاتکلیف باشد. در هر صورت مشخص است که یک سکونتگاه در محدوده‌ کدام بخش، شهرستان یا استان قرار دارد و به تبع آن تمامی دستگاه‌های خدمات‌رسان در آن بخش، شهرستان یا استان نیز وظیفه خدمات‌رسانی و پاسخگویی به مطالبات آنها را دارند.  مهدی جمالی نژاد اما ادامه می‌دهد: کاملا طبیعی و بدیهی است که برخی از روستاها در حد فاصل محدوده تعیین شده برای 2بخش، شهرستان یا استان واقع می‌شوند که این امر اجتناب‌ناپذیر است. البته برخی از مشکلات در این زمینه وجود دارد که ارتباطی با تقسیمات کشوری ندارد بلکه به عنوان مثال مردم یک روستا تمایل ندارند که در محدوده فلان بخش یا شهرستان یا استان باشند یا اینکه مسئولان یک بخش، شهرستان یا استان تمایل دارند فلان روستا در محدوده آنها باشد. این موضوعات بحث جداگانه‌ای است و ارتباطی با بلاتکلیفی تقسیمات سیاسی ندارد و چنانچه چنین مواردی وجود داشته باشد می‌توان این موضوعات را از طریق ساز و کارهای قانونی پیگیری کرد. او تاکید می‌کند که در بازنگری‌ها به خواست و مطالبه عمومی و تمایل اهالی باید توجه خاص شود، اما مادامی که یک روستا در محدوده یک بخش، شهرستان یا استان قرار دارد، تمامی دستگاه‌ها موظفند به نحو احسن نسبت به ارائه خدمات به آنها اهتمام داشته باشند. 
گرچه معاون عمران و توسعه امور شهری و روستایی وزیر کشور تاکید می‌کند هیچ روستای بلاتکلیفی در کشور وجود ندارد، اما از نگاه اهالی روستاهای مرزی میان استان‌ها اینکه سرنوشت خدمات‌رسانی‌شان در میان اداره‌های چند استان به بن‌بست رسیده،‌ خودش بلاتکلیفی است. بررسی وضعیت 3روستای «نوروزآباد»، «خراوی» و «نسه‌کوه» به خوبی نشان می‌دهد مهم‌ترین چالش آن‌ها فاصله زیاد یا نداشتن راه دسترسی با استانی است که زیرمجموعه آن قرار گرفته‌اند؛ مشکلی که با یک اصلاح در تقسیمات کشوری به خوبی قابل حل است.