آغاز سرمایه‌گذاری ایران در میدان نفتی آرش

اختلاف 62ساله 3کشور ایران، عربستان و کویت برای توسعه یک میدان گازی مشترک به نام ایرانی «آرش» و با نام عربی «الدوره» دوباره سر باز کرد. تهران در تازه‌ترین موضع‌گیری به توافق اخیر 2کشور عربستان و کویت اعلام کرد توسعه این میدان را در دستور کار قرار داده است. محسن خجسته‌مهر، مدیرعامل شرکت ملی نفت ایران دیروز در پاسخ به پرسشی درباره اقدام اخیر عربستان برای برداشت از میدان مشترک آرش اعلام کرد مطالعات اولیه و لرزه‌نگاری درباره میدان مشترک آرش انجام و برنامه توسعه آن در شرکت ملی نفت ایران مصوب شده است. این برنامه به‌زودی اجرایی می‌شود.

اختلاف چگونه سر باز کرد؟
روز اول فروردین 1401وزیران نفت 2کشور کویت و عربستان به توافقی رسیدند که هدف از آن تامین نیاز گاز داخلی 2کشور و آزاد کردن نفت مازاد برای صادرات اعلام شد. 5روز پس از این اتفاق سعید خطیب زاده، سخنگوی وزارت خارجه ایران توافق جدید عربستان و کویت را غیرقانونی اعلام و تأکید کرد حق ایران برای بهره‌برداری از این میدان همچنان محفوظ است و براساس مذاکرات پیشین، هرگونه اقدام در بهره‌برداری و توسعه این میدان باید با هماهنگی و همکاری هر سه کشور انجام شود. به‌گفته این مقام ایرانی، میدان آرش یک میدان مشترک بین کشورهای ایران و کویت و عربستان سعودی است و بخش‌هایی از آن در محدوده آب‌های تعیین حدود نشده بین ایران و کویت قرار دارد.
به گزارش همشهری، میدان گازی مشترک آرش یا الدوره دارای یک هزار میلیارد فوت مکعب گاز طبیعی و 310میلیون بشکه نفت خام است که در شمال غربی خلیج‌فارس قرار دارد. پیش‌تر 3کشور در سال 1394به چالشی درباره این میدان نفتی بر خورده بودند که در آن سال شرکت‌های ملی نفت کویت و آرامکوی عربستان سعودی کنسرسیوم «کی‌جی‌او» را تاسیس کردند و حتی در شهریور همان سال برای توسعه این میدان مشترک، حفاری یک حلقه چاه اکتشافی را آغاز کردند، اما ایران رسما واکنش نشان داد و اعلام کرد از حقوق خود درباره میدان گازی آرش نمی‌گذرد. اختلاف بر سر این میدان گازی مشترک یک چالش قدیمی است. مذاکرات سه‌جانبه برای تعیین حدود و خطوط مرزی در سال 1960به نتیجه نرسید تا اینکه ایران در سال 1379یک چاه اکتشافی حفر کرد تا میزان ذخایر گاز و نفت این میدان مشخص شود که به‌دلیل هزینه بالای تولید و البته اعتراض کویت این فعالیت متوقف شد و حتی مذاکرات دوجانبه ایران و کویت در تهران در همان سال نتیجه نداد.

توافق شکننده یا دیپلماسی سه‌جانبه؟
هنوز جزئیاتی از توافق عربستان و کویت منتشر نشده اما برخی خبرها حکایت از آن دارد که 2کشور تاریخ مشخصی برای شروع تولید گاز از میدان آرش اعلام نکرده‌اند، اما 3بانک ژاپنی همراه با بانک‌های اچ‌ای‌بی‌سی انگلیس و جی‌پی مورگان آمریکا توافق کرده‌اند یک میلیارد دلار به کویت وام بدهند تا تولید نفت و گاز خود را افزایش دهد. تحلیلگران می‌گویند: ژاپن، اروپا و آمریکا درصدد یافتن منابع جدید نفت و گاز برای جایگزینی نفت و گاز روسیه و تشویق تولیدکننده‌های دیگر نفت و گاز به افزایش تولید و صادرات خود هستند.

چرخش عجیب کویت
در شرایطی که گفت‌وگوهای سیاسی بین تهران و ریاض برای ارتقای سطح روابط خود و ترمیم اختلاف‌های گذشته متوقف شده، موضع‌گیری وزیر خارجه کویت جای تامل دارد؛ چنانکه شیخ احمد ناصر آل محمد الصباح پس از اعتراض رسمی ایران اعلام کرد میدان گازی آرش یک موضوع سه‌جانبه بین کویت، عربستان سعودی و ایران است، اما ساعتی بعد از انتشار این خبر، خبرگزاری رسمی کویت به نقل از وزیر خارجه این کشور اعلام کرد میدان گازی الدوره صرفا کویتی - سعودی است و دیگر ایران طرف ماجرا نیست.

واکنش ایران
ایران اما تلاش دارد تا عملیات توسعه میدان گازی آرش را استارت بزند. جواد اوجی، وزیر نفت کشورمان در واکنش به توافق عربستان و کویت اعلام کرده مطالعات جامع میدان مشترک آرش با حفاری چاه اکتشافی و انجام لرزه‌نگاری، تکمیل شده و به‌زودی با نصب جکت (پایه)، عملیات حفاری در این میدان آغاز خواهد شد. او در عین حال یادآوری می‌کند: اگرچه ما مایل به مذاکره و همکاری برای توسعه میادین مشترک هستیم، اما اقدامات یک‌جانبه، مانع اجرای طرح مذکور نخواهد شد. 
احمد اسدزاده، معاون بین‌الملل وزارت نفت هم اعلام کرد: دلیل تأخیر در بهره‌برداری از این میدان مشترک، تصمیم‌گیری راجع به تحدید حدود و تعیین مرز با کویت بوده است، اما در شرایطی که طرف مقابل بدون توجه به مذاکرات پیشین و به‌صورت یک‌جانبه اقدام به توسعه این میدان کند، دلیلی برای تأخیر وجود ندارد.
وی گفت: ما معتقدیم بهره‌برداری از میدان‌های مشترک باید به‌صورت یکپارچه انجام شود و این کار به تحکیم روابط اقتصادی 2 کشور منجر خواهد شد که وزارت نفت آمادگی خود را جهت مذاکره در این زمینه اعلام می‌دارد. حالا سؤال و چالش اصلی اینجاست که گره 62ساله بر سر توسعه میدان مشترک گازی آرش با دیپلماسی و مذاکره باز خواهد شد یا برداشت‌های یک‌جانبه ملاک تصمیم‌گیری خواهد شد؟