گزارش ویژه
جایی که رویاها رنگ می‌بازند
نزدیکی به پایتخت و استقرار صنایع مختلف از دلایل اصلی حاشیه‌نشینی در استان است
خدیجه ستارزاده| البرز -خبرنگار:
درد بی‌امان حاشیه‌نشینی بر تن البرز هر روز کهنه‌تر می‌شود. خیال و سودای زندگی مرفه شهری جمعیت زیادی را از شهرها و روستاهای دیگر به این استان کشانده، اما نه تنها رویای این زندگی برای آنها شیرین نشد، بلکه با سکونت در بافت و مناطق غیرمجاز شهری، زخمی بزرگ به نام «حاشیه‌نشینی» بر پیکره این استان زد که هر روز بزرگ‌تر و دردناک‌تر می‌شود.
علاوه بر این، وجود 4 زندان کرج در دهه‌های گذشته تعداد زیادی از خانواده‌های زندانیان انتقالی از شهرهای دیگر را هم مجبور به سکونت در این شهر کرده است و با توجه به شرایط مالی نامناسب، بیشتر آنها که توان سکونت در شهرها را نداشتند، ناگزیر به زندگی در حاشیه شهر و سکونتگاه‌های غیرمجاز کرده است.
مهاجرت به دلیل بیکاری در کرمانشاه
یکی از مهاجرانی که به دلیل بیکاری در کرمانشاه و به امید اشتغال و درآمد خوب راهی کرج شده و اکنون در یکی از سکونتگاه‌های غیرمجاز اطراف باغستان ساکن است، می‌گوید: همسرم در کرمانشاه آهنگر بود اما به دلیل نبود بازار کار7 سال قبل به کرج مهاجرت کردیم. «روژین اسماعیل‌زاده» می‌افزاید: با پولی که داشتیم نتوانستیم داخل شهر خانه اجاره کنیم و از طرفی هم همسرم درآمد ثابت و مشخصی نداشت و با توجه به اینکه کرایه خانه در این محل کمتر بود همین‌جا ساکن شدیم و اکنون همسرم مدتی است مشغول به کار است و درآمد دارد و زمان‌هایی هم که کار نباشد بدون درآمد هستیم. وی می‌گوید: در این منطقه حتی یک مدرسه یا مرکز آموزشی وجود ندارد. پارک یا محلی که بچه‌ها بتوانند بازی کنند هم نیست و در مجموع زندگی در این منطقه خیلی سخت است. اسماعیل‌زاده می‌افزاید: برای رفت‌وآمد بچه‌ها به مدرسه‌ای که با این محل نیم ساعت فاصله دارد مشکلات زیادی داریم، به‌ویژه در زمستان که شدیدتر می‌شود. با وجود بیکاری و نبود درآمد ثابت توان گرفتن سرویس هم نداریم، اما چاره‌ای جز این نداریم و باید بسازیم.
نقل مکان به دلیل زندانی شدن همسر
«گلناز شکری» یکی دیگر از کسانی است که در اطراف ملک‌آباد ساکن است. وی که به دلیل زندانی شدن همسر به جرم قاچاق مواد مخدر در یکی از زندان‌های کرج به همراه 4 فرزندش راهی این شهر شده است، می‌گوید: 11 سال پیش که همسرم زندانی شد، مجبور شدم از تویسرکان به کرج نقل مکان کنم.
وی اضافه می‌کند: سال‌های اول که بچه‌هایم کوچک‌تر بودند، در خانه‌های مردم کار می‌کردم و از این راه زندگی را می‌گذراندم. دوست داشتم فرزندانم درس بخوانند اما به دلیل مخارج شرایط برایمان سخت بود و همه آنها فقط تا کلاس سوم یا چهارم ابتدایی تحصیل کردند.
کوچ دامداران قدیمی به حاشیه شهر
«یوسف جمالی» نیز که در «بیدارچشمه» یکی از سکونتگاه‌های غیرمجاز شمال کرج زندگی می‌کند، می‌گوید: ما از قدیم دامدار بودیم و در صوفی‌آباد زندگی می‌کردیم اما حدود 30 سال پیش به بهانه اینکه صوفی‌آباد شهر شده و قنات توسط گوسفندان آلوده می‌شود و دیگر جای دام‌ها در شهر نیست زمینی در این منطقه به ما دادند و ما مجبور به سکونت در این منطقه شدیم. وی می‌افزاید: ابتدا فقط 4 خانوار که از عشایر بودیم در این منطقه ساکن شدیم اما اکنون 90 خانوار در این منطقه زندگی می‌کنند که بیشتر آنها از شهرهای دیگر آمده‌اند. جمالی می‌گوید: بعد از گذشت این همه سال هنوز به این منطقه آب نداده‌اند و می‌گویند بیدارچشمه جزو محدوده شهر نیست. تا چند سال قبل از چشمه‌های اطراف استفاده می‌کردیم، اما چند سالی است با خشک شدن چشمه‌ها اوضاع برای زندگی خیلی سخت شده و از آب تانکر استفاده می‌کنیم. وی می‌افزاید: نبود آسفالت، نانوایی و رفت‌وآمد بچه‌ها به مدرسه از بزرگ‌ترین مشکلات این محدوده است. امیدوارم مسئولان استان این را در نظر بگیرند که 90 خانوار در بیدارچشمه زندگی می‌کنند و برای رفاه آنها قدمی بردارند.
راه‌اندازی دفاتر تسهیل‌گری
مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری البرز اظهار می‌کند: البرز به دلیل نزدیکی به پایتخت و استقرار صنایع در استان، آب وهوای منطقه و موقعیت جغرافیایی همیشه مورد توجه مهاجران بوده و در 3 دهه اخیر شاهد رشد مهاجرت در استان بودیم. «عیسی قبادی» می‌گوید: به دنبال مهاجرت، کسانی که تمکن مالی دارند در شرایط زیستی مناسبی ساکن می‌شوند اما برخی نیز به دلیل عدم تمکن مالی به حاشیه‌های شهر و سکونتگاه‌های ارزان‌قیمت روی می‌آورند و وقتی این اتفاق می‌افتد ناخواسته محله‌هایی شکل می‌گیرد که از امکانات اولیه زندگی و سلامت و رفاه محرومند. قبادی با بیان اینکه سکونتگاه‌های غیررسمی حاشیه‌نشین به 3 دسته (مناطق بحرانی و حاد حاشیه‌نشین، مناطق نابسامان و پرجمعیت و مناطق دارای بافت فرسوده) تقسیم می‌شوند می‌گوید: همه این مناطق، هدف هستند و باید برای آنها برنامه داشته باشیم.
مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری البرز می‌گوید: سازمان اجتماعی وزارت کشور طرحی را تحت عنوان «طرح راه‌اندازی دفاتر تسهیل‌گری» به منظور نهادسازی پایدار و ساماندهی سکونتگاه‌های غیررسمی و حاشیه‌نشین البرز ابلاغ کرده. این طرح در 10 منطقه اجرا خواهد شد. قبادی می‌افزاید: خط 4 حصار، سهرابیه، اخترآباد، اسلام‌آباد، ملک آباد، خلج‌آباد، کلاک نو، حصارک پایین، برخی محلات کمال‌آباد مانند منطقه امیرالمومنین(ع) و شهرک گل‌ها از مناطقی هستند که در آنها دفاتر تسهیل‌گری راه‌اندازی خواهد شد. وی با بیان اینکه این دفاتر تاپیش از ماه رمضان راه‌اندازی می‌شوند، می‌افزاید: کار آنها تسهیل‌گری و تلاش برای توانمند‌سازی مردم است. برای این امر از وجود کارشناسان جامعه‌شناسی، مددکاری و روان‌شناسی، حقوق و برنامه‌‌ریزی شهری بهره خواهیم برد. قبادی با بیان اینکه جمعیت مشخص و تفکیک شده‌ای از حاشیه‌نشینی البرز وجود ندارد می‌گوید: بر اساس شرایط بحرانی آنها و پیامدهایی که دارند همه باید مورد توجه قرار گیرند.
پیامدهای حاشیه‌نشینی
وی اضافه می‌کند: سیمای نامطلوب شهری، پایین بودن سطح بهداشت و سلامت جسمی و روانی، بیکاری و نبود درآمد، وجود فرهنگ‌های خاص در مناطق کوچک، تراکم جمعیت بیش از استاندارد معمول در محله‌های کم‌ظرفیت، فقدان امکانات آموزشی و فرهنگی و همچنین اعتیاد، محیط مناسبی برای کج‌روی‌ها و رشد تخلفات هستند و این وضع همیشه جای نگرانی دارد. مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری البرز می‌گوید: بعد از شناسایی این مناطق از ظرفیت همه نهادهای مربوطه کمک گرفته می‌شود و سعی بر این است که با استفاده از تشکل‌های مردمی و مشارکت آنها به سمتی برویم که مناطق حاشیه‌ای هم از رفاه نسبی و معمولی برخوردار شوند.
مشکلات باید به صورت اجتماعی حل شوند
فرمانده انتظامی استان البرز با بیان اینکه دید بعضی از مردم و حتی برخی مسئولان این است که برای مشکلات مناطق حاشیه‌ای استان، نیروی انتظامی باید برخورد خشن داشته باشد می‌افزاید: اما نگاه و عملکرد پلیس این نبوده و راهکار حل مشکلات حاشیه‌ای برخورد قهری نیست. سردار«عباسعلی محمدیان» می‌گوید: پلیس باید کنار مردم باشد و با شناخت نیازمندی‌ها و با کمک دستگاه‌های متولی و مربوطه برای رفع معضلات اقدام کند.
سردار محمدیان با اشاره به وجود معضلات فراوان در مناطق حاشیه‌ای تاکید می‌کند: چنانچه هر نهادی به وظایف خود به نحو مطلوب عمل کند مشکلات را می‌توان از راه‌های اجتماعی حل کرد و پلیس تنها در شرایطی که دیگر راهی برای ارشاد و هدایت افراد (آن هم در درصد بسیار کمی از جامعه) نباشد از جایگاه خود برای این افراد استفاده کند.
در همینه زمینه :