آب
حمله بیل‌های مکانیکی به بستر رودخانه‌ها
شرکت آب منطقه‌ای در حالی برداشت بی‌رویه از رودخانه‌ها را رد می‌کند که پیامدهای آن در استان مشاهده می‌شود
الهام رئوفی‌فر | گرگان ـ خبرنگار:
در حالی که کارشناسان درباره آسیب‌های ناشی از برداشت بی‌رویه شن و ماسه از بستر رودخانه‌های استان هشدار می‌دهند مسئولان برداشت از دامن طبیعت را نیاز توسعه استان می‌دانند و معتقدند آسیب نسبی به محیط‌زیست رهاورد توسعه پایدار است. رودخانه‌ها به واسطه ذخایر سرشار از شن و ماسه به عنوان بخشی از ثروت‌های طبیعی و ملی کشورمان از اهمیت خاصی برخوردار بوده و در توسعه منطقه هم نقش مهمی بازی می‌کند.
هر سال پس از فصل بارندگی و طغیان رودخانه، مقدار زیادی شن و ماسه که در طول سیلاب حمل می‌شود در بستر رودخانه‌ها ته‌نشین شده که پس از کم‌شدن آب رودخانه، این منابع برای بهره‌برداری در دسترس قرار می‌گیرد اما نداشتن شناخت کافی از عواقب بی‌رویه برداشت و بهره‌برداری غیراصولی انسانی از بستر رودخانه باعث آسیب‌های زیادی به منابع طبیعی و زیستگاه جانوران شده است.
این در حالی است که برداشت مصالح نه تنها در رودخانه‌های استان بلکه در دامنه کوه‌ها و جنگل‌ها هم اتفاق می‌افتد.
برداشت شن و ماسه نیاز توسعه استان است
رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت گلستان برداشت شن و ماسه را نیاز توسعه استان و موضوعی گریزناپذیر می‌داند و می‌گوید: بخش زیادی از توسعه استان وابسته به این حوزه است.
«حسینقلی قوانلو» می‌افزاید: اگر نتوانیم مصالح اولیه یا زیرساخت‌ها را مهیا کنیم در مسیرهای بعدی توسعه و اشتغال و رشد استان موفق نخواهیم بود پس باید با تمام ملاحظات آسیب‌های ممکن برای تأمین مصالح ساختمانی برداشت شن و ماسه انجام شود.
او با بیان اینکه رودخانه‌های گلستان سیل‌گیر است، می‌افزاید: برداشت‌های مجاز از بستر رودخانه به طور قطع سبب جلوگیری از مخاطرات بعدی خواهد شد.
وی با بیان اینکه سازمان صنعت، معدن و تجارت استان مجوز برداشت از معادن کوهی و بستر رودخانه را صادر می‌کند، می‌گوید: مجوز برداشت از زمین‌های کشاورزی با نظارت مدیریت امور اراضی استان از بستر رودخانه با نظارت شرکت آب منطقه‌ای گلستان و استفاده از معادن کوهی با نظارت اداره کل منابع طبیعی استان انجام می‌شود.
برداشت غیرمجاز نداریم
مدیر دفتر رودخانه‌ها و سواحل شرکت آب منطقه‌ای گلستان که مسئولیت نظارت بر برداشت رودخانه‌ها را برعهده دارد معتقد است برداشت غیرمجاز از بستر رودخانه انجام نمی‌شود.
«شجاع شفیعی» می‌افزاید: هماهنگی با دهیاری و وجود گروه‌های گشتی برای سرکشی به محل برداشت باعث می‌شود نظارت کامل در این زمینه باشد.
وی با بیان اینکه برای برداشت شرکت آب منطقه‌ای شرایط را بررسی می‌کند، می‌افزاید: در صورت وجود بار مازاد در بستر رودخانه اجازه برداشت داده می‌شود.
برخی صاحب‌نظران معتقدند برداشت رسوبات از بستر رودخانه‌ها ممکن است از نظر فعالیت‌های اقتصادی نقش به ظاهر مناسبی داشته باشد، اما برداشت بی‌رویه از بستر رودخانه‌ها باعث بروز پیامدها و عوارض جبران‌ناپذیری مانند وقوع سیل و تخریب جاده‌های روستایی می‌شود. موضوعی که گلستان هر سال با آن مواجه است.
با این حال شفیعی عواقب آن را تأیید می‌کند و شواهدش را در استان آشکار می‌داند. تناقضی که پاسخی ندارد.
حداقل آسیب‌ها به محیط‌زیست با توسعه پایدار
با وجود این مدیر کل منابع طبیعی استان هم با نظر رئیس سازمان صنعت، معدن و تجارت استان هم‌عقیده است و می‌گوید: توسعه پایدار این نیست که هیچ‌گونه تخریبی نباشد. در توسعه پایدار حداقل آسیب‌ها وجود دارد.
«ابوطالب قزلسفلو» با بیان اینکه با نگاه توسعه‌ای تلاش داریم همکاری داشته باشیم، می‌افزاید: خوشبختانه همراهی مسئولان باعث شده است فعالیت توسعه‌ای و حفاظت از منابع طبیعی به صورت موازی پیش برود.
وی ادامه می‌دهد: با نگاه توسعه پایدار و حفظ منابع طبیعی استان و اینکه فعالیت عمرانی دچار مشکل نشود پیش می‌رویم.
قزلسفلو برداشت بی‌رویه شن و ماسه را اقدامی غیراخلاقی می‌داند و می‌گوید: این کار مورد تأیید نیست و تولیدکنندگان این بخش باید در چارچوب مجوز صادره فعالیت کنند.
به گفته او، هرجا که برداشت به جنگل آسیبی وارد کرده از سوی اداره کل منابع طبیعی تذکر داده شده است و در صورت بی‌توجهی فرد اقدامات قانونی هم اعمال شده است.
براساس نظر کارشناسان عمق زیاد حاصل از برداشت بی‌رویه رودخانه‌ها به بستر مهم تغذیه سفره‌های آب زیرزمینی آسیب می‌رساند و سبب تخریب زمین‌های اطراف رودخانه مانند جنگل و مرتع می‌شود. بر این اساس توجه به رشد اقتصادی نباید به سرمایه ملی که از آنِ نسل‌های آینده هم است آسیب وارد کند بنابراین انتظار می‌رود هر نوع برداشت غیراصولی از سوی مسئولان کنترل شود.
عواقب برداشت بی‌رویه رسوبات شن و ماسه
یک کارشناس ارشد مهندسی منابع آب از برداشت بی‌رویه بستر رودخانه‌های استان انتقاد می‌کند و می‌گوید: عواقب و آثار منفی برداشت بی‌رویه و غیرفنی رسوبات شن و ماسه از رودخانه‌ها در بیشتر موارد قابل جبران نیست.
«عبدالرضا ظهیری» می‌افزاید: آثار منفی برداشت بسته به حجم، میزان، روش، زمان و مکان برداشت در حوزه‌های هیدرولیکی، مرفولوژی، زیست‌محیطی و اقتصادی نمایان می‌شود.
او می‌گوید: این تغییرات محدود به محل استخراج و برداشت نیست، بلکه کیلومترها بالاتر و پایین‌تر از رودخانه‌ها نیز ظاهر می‌شود.
این مدرس دانشگاه معتقد است: برداشت غیراصولی رسوبات شن و ماسه از رودخانه‌ها موجب ایجاد حفره‌هایی در بستر آن و یا به هم خوردن تعادل رسوبات رودخانه می‌شود.
وی ادامه می‌دهد: به هم خوردن تعادل رسوبات، پایداری و استحکام سازه‌ها و تأسیسات آبی را به مخاطره انداخته است و تغییر امتداد رودخانه و آسیب‌های ناشی از سیل را به همراه دارد.
ظهیری اضافه می‌کند: حفاری حاشیه رودخانه موجب انحراف آب و فرسایش کناره‌های آن شده است که این تغییرات بر پل‌ها و ابنیه‌های احداثی روی رودخانه آثاری سوء خواهد گذاشت.
این مدرس دانشگاه می‌گوید: برداشت غیرفنی شن و ماسه تعلیق مواد رسوبی (تیرگی و گل‌آلودگی آب) را به دنبال دارد که بر کیفیت آب و زندگی آبزیان رودخانه اثرات منفی شدیدی خواهد داشت.
