زلزله در محیط زیست کرمانشاه
سر بازکردن چشمه‌های آب بدبو و تلف شدن جمعیت زیادی از حیات وحش بخش دیگری از پیامدهای زلزله 3/7 ریشتری کرمانشاه در ماه گذشته است
زهره کریم‌زاده/ خبرنگار-کرمانشاه :
تاثیر وقوع زلزله در محیط زیست و حیات وحش از موضوعاتی است که کمتر به آن پرداخته شده در حالی که هنگام وقوع یک پدیده غیرمتعارف، تغییرات زیادی در محیط زیست رخ می‌دهد. پدید آمدن چشمه‌هایی با بوی آزاردهنده در مناطق زلزله‌زده کرمانشاه یکی از همین تغییرات است. این چشمه‌ها چند روز پس از وقوع فاجعه‌بار زلزله 3/7 ریشتری در مناطق آسیب‌دیده کرمانشاه آشکار شدند و علاوه بر بوی ناخوشایند، مشتعل شدن آب آن‌ها به هنگام قرارگیری در معرض شعله از دیگر ویژگی‌های عجیبشان است. گفت‌و‌گوی همشهری را درباره چرایی این پدیده و دیگر آثار زمین‌لرزه بر محیط زیست و حیات وحش استان کرمانشاه با غلامحسین کاظمی، مدیرکل محیط زیست استان، بخوانید.
- از پیش‌بینی‌های اولیه خود در مورد نمایان شدن چشمه‌های بدبو در مناطق زلزله‌زده بگویید. دلیل این پدیده چیست؟
دلیل ایجاد و آشکار شدن چشمه‌های جدید با آب بدبو در برخی از مناطق زلزله‌زده هنوز مشخص نیست و کارشناسان ما به همراه زمین‌شناسان برای بررسی موضوع به منطقه حمیل و مناطق زلزله‌زده اعزام شده‌‌اند و در حال بررسی هستند. با وجود این، پیش‌بینی می‌شود علت ایجاد و مشتعل شدن این چشمه‌ها گازهای انباشته‌شده و منابع نفتی زیرزمینی باشد. از سوی دیگر احتمال ایجاد چشمه، تغییر حجم و دو برابر شدن آب در مناطقی چون ریجاب به سبب لغزش و تکان‌های پوسته زمین هم وجود دارد.
- چشمه‌ها و آبشخورهای حیات وحش هم از فاجعه زلزله تاثیر گرفته‌اند؟
تحت تاثیر قرارگرفتن زنجیره‌های غذایی از دیگر احتمالات و آسیب‌ها پس از وقوع زلزله است و گل‌آلودشدن چشمه‌ها نمونه بارز این ادعا محسوب می‌شود. در نمونه‌ای دیگر، در زلزله اخیر، چند آبشخور تهیه شده توسط محیط زیست در مناطقی چون قراویز هم از بین رفت.
- باقی ماندن نخاله‌های ساختمانی و لاشه حیوانات تلف شده در طبیعت هم به یک فاجعه بزرگ زیست محیطی پس از زلزله تبدیل شده است. تدبیر محیط زیست استان با توجه به کمبود نیرو در شرایط بحرانی چیست؟
بر اساس هماهنگی‌هایی که از سوی محیط زیست انجام شده است، مکان‌هایی برای انتقال نخاله‌ها در روستا و شهر تعیین شد. برای رفع این مشکل و جمع‌آوری زباله‌ها، سازمان‌های مردم‌نهاد هم پای کار بودند و در پی اعلام چند فراخوان بیش از هزار نفر از سازمان‌های مردم‌نهاد کرمانشاه، ایلام، کردستان و استان‌های همجوار در این زمینه همکاری کرده‌اند. از سوی دیگر محیط زیست استان به عنوان دستگاه ناظر با دیگر ارگان‌های مربوطه همانند دامپزشکی به عنوان متولی اصلی در عرصه حیوانات و جهاد کشاورزی در زمینه دفن بهداشتی لاشه حیوانات از بین رفته در آوار همکاری کردند. جمع‌آوری لاشه حیوانات برای جلوگیری از شیوع آلودگی و حفظ سلامت مردم یکی از برنامه‌های مهم ما پس از وقوع زلزله بود. در بخش پرورش ماهی‌های ریجاب هم شاهد خسارت شدیدی پس از وقوع زلزله بودیم به طوری که بیش از هزار تن تلفات در این زمینه گزارش شده است. برای دفن این ماهی‌ها هم مکان‌یابی انجام شد و به تایید محیط زیست رسید.
- از واکنش‌های حیات وحش به‌ویژه در منطقه قراویز قبل از وقوع زلزله بگویید. واکنش‌های خاصی مشاهده شده بود؟
براساس گزارش‌های به دست آمده یک یا دو روز قبل از وقوع زلزله، آهوان منطقه قراویز در یک نقطه تجمع کردند و حتی گفته می‌شود با شنیدن صدایی مهیب هم متواری نشدند. می‌دانید که در زمان وقوع زلزله حیواناتی که از قدرت و چابکی بیشتری برخوردارند می‌توانند به سرعت منطقه را ترک کنند ولی حیوانات و خزندگانی که این مهارت را ندارند ممکن است در زیر زمین یا به هنگام فرار و بر اثر ریزش سنگ و صخره از بین بروند.
- آیا استرس پس از حادثه در حیات وحش منجر به پیامدهای روانی می‌شود؟
بخشی از آثار زلزله بر زیستگاه و حیات وحش در دراز مدت مشخص می‌شود، اما تاکنون گزارشی در این زمینه نرسیده است و پس از سرشماری مشخص خواهد شد. به هر حال باید در نظر داشت که توجه به محیط زیست اهمیت زیادی دارد و از این رو آموزش محیط زیست و گنجاندن چگونگی حفاظت از این نعمت در بلایای طبیعی باید در برنامه‌های مدیریت بحران قرار گیرد.