گزارش
گریز دانشجویی از جنگ اوکراین
دانشجویان ایرانی ساکن اوکراین در گفت‌وگو با همشهری همچنان از وضع وخیم اسکان و امنیت خود می‌گویند
نخستین تصاویر نگران‌کننده برای ایرانیان از هجوم نیروهای روس به خاک اوکراین، در همان نخستین ساعات این رویداد مخابره شد؛ عکس‌ها و فیلم‌هایی از تعدادی دانشجوی ایرانی که در پناهگاهی نمور و بدون امکانات، در وضعی نامطلوب اسکان داده شده بودند. دانشجویانِ ایرانی می‌گفتند این پناهگاه و دیگر پناهگاه‌هایی که آنها را اسکان داده‌اند، بازمانده عهد پیش از فروپاشی شوروی هستند و آن‌قدر شرایط نامطلوب است که آنها مجبور می‌شوند برای تهیه بعضی اقلام و دسترسی به وسایل مورد نیاز، پناهگاه را ترک کنند و به داخل شهرها بروند؛ شهرهایی که هیچ‌یک، نقطه امن نیستند و خرید وسایل مورد نیاز در آنها نیز مستلزم ایستادن در صف‌هایی طویل است. این در حالی است که همه دانشجویان ایرانی به زبان رایج در این کشور مسلط نیستند و بیرون از فضای دانشگاه، حالا با مشکل ارتباط نیز روبه‌رو شده‌اند. در روز دوم تشدید تنش در اوکراین، منوچهر مرادی، سفیر ایران در آنجا، با انتشار تصاویری از دیدار خود با جمعی از دانشجویان ایرانی در خوابگاه توییت کرده بود که سفارت متبوع او در حال اندیشیدن تدابیری برای خروج امن دانشجویان از اوکراین است. اینها همه در حالی است که تازه‌ترین تماس خبرنگار همشهری با یکی از دانشجویان پناه‌گرفته در کیف (ظهر دیروز، شنبه)، حاکی از آن است که وضع اسکان آنها وخیم‌تر شده بود. آنها می‌گویند با افزایش تنش و با ناامن‌ترشدن کی‌یف که از هر جایش صدای انفجار بلند است، 12ساعت بود چیزی نخورده بودند و در سرما و بدون امکانات به سر می‌بردند تا اینکه ساعت 14به وقت ایران، اتومبیل‌هایی از جانب سفارت آمده‌اند تا آنها را به نقطه‌ای امن‌تر ببرند و از آنجا به سمت ایستگاه راه‌آهن بروند تا به لهستان برسند. هرچند هنوز نگرانند که آنجا چه باید
بکنند.
پروازهای ویژه برای بازگرداندن دانشجوها
با انتشار این تصاویر و ویدئوها، انتقادها نسبت به وزارت امور خارجه و سفارت ایران در کی‌یف بالا گرفت؛ کاربران شبکه‌های اجتماعی معتقد بودند این دو نهاد باید به‌مانند مسئولان دیگر کشورها، پیش از آغاز ناامنی‌ها، کاری برای خروج شهروندان ایرانی ازجمله دانشجوها انجام می‌دادند. دیروز، در سومین روز از آغاز حملات به اوکراین، تعدادی از مسئولان وعده‌هایی را برای خروج امن دانشجویان ایرانی از اوکراین مطرح کردند. یکی از آنها رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم بود. هاشم داداش‌پور صبح دیروز به روابط‌عمومی سازمان گفت که با هماهنگی‌ها و پیگیری‌های انجام‌شده بین وزارت علوم و وزارت امور خارجه، اقدامات لازم برای تامین امنیت و نیز خروج دانشجویان ایرانی حاضر در کشور اوکراین انجام شده و طبق برنامه‌ریزی اقدام خواهد شد.
همه برمی‌گردند اما...
رئیس سازمان امور دانشجویان وزارت علوم همچنین گفته: «برای دانشجویانی که تمایل به بازگشت به کشور را دارند سامانه‌ای در وزارت خارجه طراحی شده تا بتوانند از طریق ثبت‌نام، از مسیرهای امن مشخص شده به کشور بازگردند». داداش‌پور درباره نحوه انتقال باقیمانده تحصیل دانشجویان متقاضی از دانشگاه‌های کشور اوکراین به دانشگاه‌های داخل هم گفته: «این سازمان در چارچوب آیین‌نامه‌ها و مقررات وزارت علوم و با درنظرگرفتن شرایط خاص موجود، مساعدت‌های حداکثری را برای انتقال از دانشگاه محل تحصیل فعلی به دانشگاه‌های همسطح و هم‌تراز داخل کشور به عمل خواهد آورد». البته آنچنان که این مقام مسئول گفته، بازگشت برای همه دانشجویان مقدور است اما ادامه تحصیل برای همه آنها در ایران مقدور نخواهد بود: «طبق ضوابط و مقررات وزارت علوم، مدارک تحصیلی دانشجویان در حال تحصیل در کشور اوکراین درصورت داشتن 2شرط مورد ارزیابی قرار خواهد گرفت. تحصیل در دانشگاه‌های معتبر و اقامت حضوری دانشجویان متقاضی به میزان مدت زمان معین براساس مقطع تحصیلی از شرایط مورد نیاز برای ارزیابی مدارک تحصیلی خواهد بود. فهرست دانشگاه‌های معتبر و مقررات مربوط به طول مدت اقامت دانشجویی لازم برای تحصیلات حضوری در وبگاه سازمان امور دانشجویان به‌طور سالانه اعلام شده و قابل دسترسی است. در این راستا همه دانشجویانی که با ویزای دانشجویی در اوکراین مشغول تحصیل هستند، هنگام مراجعت به کشور، به‌مدت 4ماه می‌توانند اقامت داشته باشند و درصورت تداوم شرایط فعلی، این مدت تا 3ماه نیز قابل تمدید است». یکی دیگر از نگرانی‌ها که دانشجویان ایرانی حاضر در اوکراین مطرح کرده بودند، ماجرای خدمت نظام وظیفه پسران بود. این نگرانی وقتی مطرح شد، که بین تصاویر مخابره‌شده از پناهگاه‌ها، تعداد دانشجویان پسر بیشتر از دختران بود و این گمانه‌زنی مطرح شده بود که آنها برای بازگشت، نگران وضع خدمت خود هستند. رئیس سازمان امور دانشجویان به این نکته هم اشاره کرده و گفته که به تمام مشمولان شاغل به تحصیل در کشور اوکراین در شرایط خاص فعلی، اجازه ورود و خروج برای یک‌بار به‌مدت 3ماه داده شده است. آن‌طور که در سامانه میخک (مدیریت خدمات یکپارچه) وزارت امور خارجه ثبت شده تعداد دانشجویان شاغل به تحصیل در کشور اوکراین که در این سامانه تشکیل پرونده داده‌اند، ۱۴۲۴نفر است. از این تعداد ۴۹۹نفر از دانشجویان مربوط به رشته‌های وزارت علوم، تحقیقات و فناوری و بقیه مربوط به دانشجویان وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی‌اند.
مقصدی ارزان و جذاب برای تحصیل
اوکراین از مقاصد تحصیلی نسبتا جذاب و ارزان برای دانشجویان ایرانی محسوب می‌شود. این را یکی از کارکنان مؤسسه‌هایی می‌گوید که در بلوار میرداماد تهران، امور اداری اعزام دانشجو از ایران به اوکراین را انجام می‌دهد. او به همشهری می‌گوید: «تحصیل در اوکراین برای ایرانی‌ها چندان گران نیست چون واحد پول اوکراین که «هریونیا»ست کمتر از 9هزار ریال است. 6نوع مؤسسه آموزشی در اوکراین وجود دارد که هر یک، سطحی معین از اعتباربخشی را به‌خود اختصاص داده‌اند. مؤسسات معتبر به نام دانشگاه‌ها و آکادمی‌ها و دیگر مراکز علمی مشابه، برنامه‌های تحصیلی در سطح کارشناسی و بالاتر را ارائه می‌دهند. کارشناسی در دانشگاه‌های اوکراین معمولا 4سال طول می‌کشد و دوره فوق لیسانس نهایتا 3سال و دوره دکتری بسته به رشته تحصیلی، بین 4تا 5سال. زبان‌های مورد استفاده برای آموزش در اوکراین، عبارتند از روسی، اوکراینی، انگلیسی و فرانسوی که زبان فرانسوی فقط برای برنامه‌های پزشکی تدریس می‌شود». یکی دیگر از جاذبه‌هایی که به سهولت تحصیل در اوکراین مربوط است این است که دانش‌آموزانی که به زبان انگلیسی یا فرانسوی تحصیل می‌کنند نیازی به حضور در کالج‌های پیش‌دانشگاهی برای شرکت در دوره‌های یادگیری زبان روسی و اوکراینی ندارند.»از 6دانشگاه در اوکراین، به‌عنوان دانشگاه‌های معتبر و بین‌المللی با سطح کیفی بالا یاد می‌شود که ایرانی‌ها نیز بیشتر به تحصیل در آنها تمایل نشان می‌دهند؛ 6دانشگاهی که در رتبه‌بندی دانشگاه جهانی QS هم قرار دارند: دانشگاه ملی کارازین خارکوف، دانشگاه ملی کی‌یف (شفچنکو یا دانشگاه سرخ)، مؤسسه پلی‌تکنیک خارکف، دانشگاه ملی دونتسک، دانشگاه ملی زاپروژیا ZNU و دانشگاه ملی پلی‌تکنیک Lviv.
حالا در چهارمین روز افزایش تنش در اوکراین، دانشجویان ایرانی باقیمانده در خاک ناامن آن کشور، منتظر پروازهای ویژه‌ای هستند که قرار است آنها را از میان موشک و باروت خارج کند. مسئولان می‌گویند جای نگرانی نیست و روادیدهای کوتاه‌مدت از 2مسیر زمینی به مرزهای مولداوی و رومانی را هم اعلام کرده‌اند. سفیر ایران در ورشوی لهستان نیز با تشکیل ستاد حمایت از ایرانیان اعلام کرده که در حال مکاتبه برای خروج شهروندان ایرانی ازجمله دانشجویان از مبادی ورودی به لهستان است.
