باز هم دو قطبی برانکو- کی‌روش!

بهروز رسایلی، روزنامه‌نگار

یکی از خبرهای جالب چند روز اخیر فوتبال ایران، مربوط می‌شد به اخراج مارک ویلموتس، سرمربی تلکه‌بگیر بلژیکی از باشگاه راجاکازابلانکا در مراکش. این خبر از آنجا برای ما جذاب است که شیاد مورد نظر، یک دوره کوتاه سرمربی تیم ملی ایران بوده و به همین مناسبت بزرگ‌ترین پرونده حقوقی تاریخ فوتبال کشور را علیه ما گشوده است. به بهانه آنچه این روزها بر ویلموتس می‌گذرد، می‌توان نگاهی گذرا به سرنوشت سرمرببان تیم ملی ایران در 20سال گذشته انداخت. به غیراز آنهایی که به‌طور موقت و کوتاه‌مدت روی نیمکت ایران نشستند، تیم ملی از سال 2002تا 2022، 7 سرمربی عوض کرده است. این دوران با برانکو ایوانکوویچ شروع شد و هم‌اکنون با هموطن او دراگان اسکوچیچ ادامه دارد. جالب اینجاست که از هیاهوی این 2دهه، حالا فقط دوقطبی معروف کی‌روش- برانکو باقی مانده است؛ 2سرمربی نامدار، موفق و محبوب که دشمنانشان در ایران منتظرند با کوچک‌ترین لغزش آنها، به سمت هواداران طرف مقابل یورش ببرند.

  برانکو؛ اعاده حیثیت
برانکو ایوانکوویچ در یک فضای تردیدآمیز روی نیمکت تیم ملی ایران نشست. استاد او میروسلاو بلاژویچ در رهنمون کردن ایران به سمت جام‌جهانی 2002ناموفق عمل کرد. قرار شد برانکو راه او را ادامه بدهد. خیلی‌ها موافق این موضوع نبودند، اما او با قهرمانی امیدها در بوسان و درخشش تیم ملی در جام ملت‌های 2004خودش را ثابت کرد و بعد هم صعود آسان به جام‌جهانی 2006؛ هرچند عملکرد دور از انتظار تیم ملی در آن تورنمنت در کنار تشنج و بی‌نظمی حاکم بر اردو، پایانی تلخ داشت. سال‌ها بعد برانکو به ایران برگشت و کارنامه طلایی دیگری به‌جا گذاشت. او با بازسازی پرسپولیس و کسب جام‌های متعدد در این تیم، اعاده حیثیت کرد. دوران حضور برانکو در الاهلی عربستان فاجعه‌بار بود، اما مرد کروات این روزها با عمان بهتر از حد انتظار نتیجه می‌گیرد.

  قلعه‌نویی؛ فرود بعد از فراز
پس ازجمله معروف عادل فردوسی‌پور در پایان بازی با آنگولا در جام‌جهانی 2006یعنی همان «خداحافظ برانکو»، نیمکت تیم ملی ایران برای چند سال به مربیان وطنی رسید. نفر اول امیر قلعه‌نویی بود؛ مردی که بعد از نخستین جام قهرمانی‌اش در لیگ پنجم با استقلال، نیمکت تیم ملی را پاداش گرفت. او در جام ملت‌های 2007در مرحله یک‌چهارم نهایی در ضربات پنالتی به کره‌جنوبی باخت و اوت شد. کیفیت تیم ملی در آن تورنمنت، منتقدان را راضی نکرد. قلعه‌نویی اما همیشه اعتقاد داشت که او را ناجوانمردانه زدند. امیر در این سال‌ها هزار بار تکرار کرده که تیم ملی را در دوران تعلیق فدراسیون رهبری کرده و بدون باخت در جریان بازی برکنار شده است. قلعه‌نویی بعد از عزل از تیم ملی، با استقلال و سپاهان جمعا 4قهرمانی دیگر در لیگ برتر به دست آورد اما از آخرین جامی که ژنرال لمس کرد، چیزی حدود یک دهه می‌گذرد.

  علی دایی؛ محبوب ناموفق
بعد از قلعه‌نویی نوبت علی دایی رسید که نیمکت تیم ملی را جایزه بگیرد. این حاتم‌بخشی به شهریار، پس از قهرمانی او با سایپا در لیگ ششم اتفاق افتاد. حضور دایی در تیم ملی با شکست تلخ خانگی برابر عربستان در نوروز 88پایان یافت. دایی بعد از عزل از تیم ملی، ماه‌ها در خانه نشست و بعد هدایت تیم‌هایی مثل پرسپولیس، راه‌آهن، صبا و سایپا را برعهده گرفت. او دیگر موفق به قهرمانی در لیگ نشد، هرچند 2عنوان قهرمانی در جام حذفی به‌دست آورد. کارنامه دایی در مربیگری بحث‌برانگیز است، اما دوست و دشمن در مورد هنر او در کشف استعداد و جسارتش در بازی دادن به جوانان اجماع دارند.

  افشین قطبی؛ در افق محو شد
داستان قلعه‌نویی و دایی برای افشین قطبی هم تکرار شد. او در لیگ هفتم پرسپولیس را قهرمان کرد و با اتکا به همین افتخار، روی نیمکت تیم ملی نشست. قطبی که می‌گفت کره‌جنوبی و کره‌شمالی را مثل کف دستش می‌شناسد، موفق نشد هیچ‌کدام از این دو تیم را ببرد و تیم ملی به جام‌جهانی 2010نرسید. قطبی در جام ملت‌های 2011هم برابر کره‌جنوبی حذف شد. او که از حمایت رسانه‌ای عجیبی سود می‌برد، بعد از جدایی از تیم ملی، در فوتبال باشگاهی ژاپن و چین تیم گرفت و دستاورد خاصی نداشت. آخرین خبر از او، 2بار سقوط با یک تیم چینی به دسته پایین‌تر بود. قطبی یک دوره کوتاه و ناموفق را هم روی نیمکت فولاد خوزستان داشت.

  کارلوس کی‌روش؛ بحث همیشه داغ
با 7سال حضور روی نیمکت تیم ملی ایران، از نظر تداوم کاری رکوردی کم‌نظیر را ثبت کرد. او ایران را راهی جام‌های جهانی 2014و 2018کرد، اما در جام ملت‌های آسیا 2015و 2019موفق نبود.  همین کارنامه دوگانه در کنار خلق‌وخوی خاص مربی پرتغالی باعث شده عملکرد او در ایران تفسیرپذیر باشد و جدل بین موافقان و مخالفانش ادامه بیابد. کی‌روش بلافاصله بعد از ترک ایران سرمربی تیم ملی کلمبیا شد و نتایج ناامیدکننده‌ای گرفت. او هم‌اکنون سرمربی تیم ملی مصر است؛ در جام ملت‌های عرب ناموفق بود اما در جام ملت‌های آفریقا تیمش را به فینال رساند. بازی پلی‌آف جام‌جهانی بین مصر و سنگال در فروردین آینده، تا حد زیادی تکلیف جنگ کی‌روشی‌ها و آنتی‌کی‌روشی‌ها را روشن می‌کند.

  مارک ویلموتس؛ کاسب مهریه
شیاد بلژیکی دوره کوتاهی سرمربی تیم ملی ایران بود، با 2باخت حیثیتی برابر بحرین و عراق، تیم را تا آستانه حذف از مرحله پیش‌مقدماتی جام‌جهانی 2022پیش برد. بابت این عملکرد درخشان 2میلیون یورو نقد دریافت کرد و 6میلیون یورو هم غرامت خواهد گرفت. او پس از ایران سرمربی راجاکازابلانکا در مراکش شد و باز بعد از مدت کوتاهی به کارش خاتمه داد. مطمئنا ویلموتس این روزها طعمه بعدی‌اش را جست‌وجو می‌کند.