نه ماهی ماند و نه دریا

فاطمه رکن‌الدینی|بندرعباس | خبرنگار:

در شهرستان سیریک پاراگلایدرها در آسمان خلیج ‌فارس به پرواز درآمده‌اند. هر سازمان و نهادی در کرانه خلیج‌ فارس برنامه و همایشی را اجرا می‌کند تا در ایام قبل و بعد روز ملی خلیج فارس به جهانیان ثابت کند خلیج ‌فارس از آن ما ایرانی‌هاست، اما موسی، گرگورساز، بیش از هر چیز از نداری و معیشتشان در کنار این ساحل نیلگون گلایه دارد. از بیکاری جوانان شهر به دلیل خالی شدن دریا و کاهش صید در زیستگاه‌های جنوب اشک در چشمانش حلقه زده است. دوستی‌نژاد تنها گرگوربافی است که به صورت حرفه‌ای این نوع صنایع ‌دستی ماهیگیری را در بندر کوهستک زنده نگه داشته است و از طریق آن معاش می‌کند، اما او هم به دلیل کاهش صید کار و کاسبی خوبی ندارد.

هنر بدون مشتری

موسی دوستی‌نژاد، گرگورساز می‌گوید: هنر گرگوربافی (ابزار صید ماهی) را از اجدادم آموخته و به فرزندانم هم یاد داده‌ام و از این شغل هزینه زندگی و تحصیل 5 دختر و 2 پسرم را تامین کرده‌‌ام. در گذشته نه چندان دور گرگورها با شاخ و برگ درختان خرما بافته می‌شد و آن را جزو صنایع ‌دستی کم‌هزینه می‌دانستند، اما امروزه بر اساس تقاضای صیادها برای ساخت گرگورها با سیم‌های گالوانیزه نازک وارداتی، این هنر به سمت صنعتی شدن می‌رود و نیاز به سرمایه‌گذاری دارد.

او توضیح می‌دهد: مشکل اصلی صیادهای منطقه، کشتی‌های بزرگی هستند که به صورت فله‌ای در دریا به صید مشغولند. صید دریا کاهش قابل‌ توجهی یافته است و دیگر آن‌چنان تقاضایی برای ساخت گرگور نداریم.

به گفته وی، در منطقه‌ای به نام «جل» کشتی‌های بزرگ دیده می‌شوند که به نوعی دریا را جارو می‌کنند و بعد از فعالیت آن‌ها، چیزی نصیب صیادهای محلی نمی‌شود، زیرا این افراد نسل ماهی‌های خلیج‌ فارس و دریای عمان را منقرض می‌کنند.

این گرگورباف می‌گوید: روزانه می‌توانم با همراهی فرزندانم 3 گرگور ببافم، اما چون هزینه خرید ابزار آن برایم سنگین است، سفارش‌ها می‌ماند. از دولت انتظار داریم حداقل از این هنر - صنعت حمایت کند و تسهیلاتی در اختیار ما بگذارد.

دست‌های خالی

خاتون دوستی‌نژاد صحبت‌های همسرش را که کمی محافظه‌کارانه سخن می‌گوید، قطع و با صراحت به بیکاری مردان این شهر اشاره می‌کند و می‌گوید: همه‌ افراد این منطقه صیاد هستند و شغل دیگری ندارند. اما به دلیل این‌که صیدی در دریا وجود ندارد، صیادها هم درآمدی کسب نمی‌کنند. در این شرایط نه تنها خود صیادها درآمدی کسب نمی‌کنند، بلکه توان پرداخت هزینه گرگورها را هم ندارند و بی‌پولی سلسله‌وار گسترش می‌یابد.

وی تصریح می‌کند: مشکل دیگر این است که با وجود بیکاری مردان، بانوان ساکن در اینجا هم عموما خانه‌دارند و خیاطی هم اگر بکنند بیشتر برای خودشان و مصرف محلی است.

خاتون کارگر، یکی دیگر از بانوان حاضر در این جمع، هم می‌گوید: دختران اینجا بیکارند و صنایع دستی درست می‌کنند و پسرها هم همگی مشغول صیادی‌اند، اما صیدی نصیبشان نمی‌شود. او تصریح می‌کند: در اینجا آب برای کشاورزی وجود ندارد و مردان مجبور به صیادی هستند.

کمبود امکانات

گلایه‌‌ها اما فقط محدود به فعالیت کشتی‌های بزرگ و کمبود صید و بیکاری نیست. خاتون از بی‌توجهی به منطقه «تنب سید خانی» هم گلایه می‌کند. او توضیح می‌دهد: عوارض شهرداری هم برای ساخت خانه بسیار زیاد است و از امکانات خاصی هم بهره‌مند نیستیم.

سمیه شمالی، بانوی دیگر کوهستکی، هم از نبود امکانات آموزشی گلایه دارد و می‌گوید: از سوی دیگر، آب و فاضلاب در این منطقه بسیار ضعیف عمل کرده است و اصلا به نیازهای اصلی توجه ندارد. گاهی ممکن است 3 هفته منتظر یک مامور آب باشیم تا شکستگی لوله را بررسی کند. هفته‌ای یک روز آب هست که آن هم برای برخی از اهالی به ماهی یک بار می‌رسد.

کشتی چینی نداریم

موسی و خاتون میان صحبت‌هایشان کشتی‌های بزرگ صیادی را متعلق به چین معرفی می‌کنند؛ موضوعی که در شبکه‌های مجازی هم منتشر شده بود. با وجود این ، رئیس هیات مدیره اتحادیه صیادان کشور و مدیرعامل اتحادیه صیادان هرمزگان با تاکید بر این‌که کشتی چینی در آب‌های محدوده هرمزگان وجود ندارد، به همشهری می‌گوید: با توجه به این‌که صید فانوس‌ماهیان نیاز به تخصص و مهارت خاص دارد در کشتی‌های ایرانی از ملوانان چینی و تایلندی در کنار نیروهای ایرانی استفاده می‌شود. در سال‌های آینده که صیادهای محلی مهارت این صید را کسب کردند، دیگر نیازی به حضور ملوانان خارجی در کشتی‌های ایرانی نیست.

اسحاق تندرو، شایعه‌های منتشر شده و پخش کلیپ‌های مربوط به حضور کشتی‌های خارجی در حریم آب‌های هرمزگان را از اهداف افراد خاص برای خدشه‌دار کردن عملکرد مسئولان شیلات کشور و استان عنوان و تصریح می‌کند: به تازگی تصویری مبنی بر صید برقی از سوی کشتی‌های چینی و تلف شدن آبزیان در ساحل نخل ناخدای بندرعباس منتشرشده که کاملا کذب و بی‌اساس است.

هیچ کشتی‌ای با پرچم خارجی در حریم هرمزگان وجود ندارد و این شایعه‌پراکنی و جوسازی‌ها با هدف بدبین کردن جامعه صیادی به شیلات استان و کشور است.

وی درباره کاهش میزان صید در بنادر هم توضیح می‌دهد: آمار و ارقام نشان می‌دهد صید حتی در سال‌های اخیر افزایش داشته است و کاهش صید برخی آبزیان به دلیل صید بی‌رویه صیادهای غیرمجاز و صید در زمان ممنوعه بوده.

تندرو دیگر عوامل احتمالی کاهش صید را خشکسالی و جاری نشدن آب شیرین به دریا عنوان می‌کند و می‌گوید: قاچاقچیان با استفاده از تورهای غیرمجاز به صورت شبانه‌روزی اقدام به صید می‌کنند.

مدیرعامل اتحادیه صیادان هرمزگان در پاسخ به این سوال که چرا برخورد و نظارتی بر این اقدامات انجام نمی‌شود، تصریح می‌کند: گشت حفاظت منابع شیلات به طور مستمر دریا را رصد می‌کند و نیروهای مرزبانی و سایر متولیان نظامی پای کار هستند تا از منابع حفاظت کنند، اما در هر صورت تجاوز به حریم صیادان سنتی غیرقابل انکار است و تعداد زیادی از متخلفان توسط شیلات توقیف شدند.

تجاوز به حریم صید سنتی

حکمت صالحی، از صیادهای هرمزگانی و نماینده آن‌ها در شورای مرکزی خانه کشاورز، هم هرچند حضور کشتی‌های چینی در آب‌های عمان و خلیج‌فارس را تکذیب می‌کند، اما به همشهری می‌گوید: ترال کف‌روب باید در عمق 220 متر صید کند که گاه تا عمق 100 متر هم می‌روند و در فصل صید به ساحل نزدیک می‌شوند. در واقع در فصل صید ماهیان کف‌زی به حریم صیادهای سنتی تجاوز می‌کنند.

او میزان افزایش صید را با توجه به صید اقیانوسی تایید می‌کند و می‌افزاید: در برخی مناطق میزان صید کاهش یافته که دلایل متعددی می‌تواند داشته باشد. اغلب بندرنشینان صیادند و صیادهای سنتی گاه تن به دریافت مجوز هم نمی‌دهند و می‌خواهند بر اساس شیوه سنتی و قدیمی فعالیت کنند و به همین دلیل هم به مشکل برمی‌خورند.

مشاور عالی مدیر کل میراث فرهنگی و گردشگری هرمزگان در سیریک هم، شهر کوهستک را به عنوان ورودی ساحل مکران معرفی می‌کند و می‌گوید: مردمان این خطه به آینده روشن آن امیدوارند، اما از بیکاری رنج می‌برند.

محمد حمزه معتقد است ظرفیت‌های بکر گردشگری و صنعت گریگوربافی در این شهر وجود دارد که نیازمند تزریق اعتبار برای ایجاد اشتغال است.