ایرانیان در جایگاه ششم اعتیاد به موبایل

عمادالدین قاسمی‌پناه- روزنامه‌نگار

یک مطالعه جدید که به وسیله پژوهشگران دانشگاه مک‌گیل انجام شده، میزان اعتیاد به گوشی‌های هوشمند را در میان مردم جهان بررسی کرده است. نکته قابل توجه این پژوهش این است که ایران در رتبه ششم کشورهای مبتلا به اعتیاد به گوشی قرار دارد. پژوهشگران این دانشگاه 24کشور از نقاط مختلف جهان را انتخاب کردند. این پژوهش که طی سال 2014تا 2020انجام شده، از مصرف داده‌های گوشی‌های هوشمند حدود 34هزار شرکت‌کننده استفاده کرده است. همچنین این پژوهش نشان می‌دهد که چین، عربستان سعودی و مالزی بالاترین میزان استفاده از گوشی‌های هوشمند را داشته‌اند و این در حالی است که آلمان و فرانسه در رتبه‌های آخر اعتیاد به گوشی هوشمند قرار دارند. این تیم همچنین اخیرا وب سایتی را برای عموم مردم راه‌اندازی کرده است تا اعتیاد خود به گوشی‌های هوشمند را در مقایسه با سایرین در سراسر جهان ارزیابی کند. این سایت همچنین توصیه‌هایی را برای افرادی ارائه می‌دهد که به‌دنبال کاهش زمان استفاده از گوشی هوشمند خود هستند.

یک بحران جهانی
«مقیاس اعتیاد به موبایل» یکی از مرسوم‌ترین شیوه‌های ارزیابی وضعیت اعتیاد به گوشی‌های هوشمند محسوب می‌شود. این مقیاس اثر موبایل بر زندگی روزانه، استفاده بدون کنترل از گوشی و تأثیر جدا شدن از گوشی در افراد را بررسی می‌کند. هر چند گوشی‌های هوشمند توانسته‌اند زندگی را برای مردم جهان راحت‌تر کند اما مثل هر فناوری دیگری خارج شدن زمان استفاده از گوشی تبدیل به یک مشکل جهانی شده است.

پژوهشگران در مقاله‌ای که در مجله
Computers in Human Behavior می‌گویند: «ما یک فراتحلیل(meta-analysis) از استفاده مسئله‌‌ساز از گوشی‌های هوشمند را با تمرکز بر افراد 15تا 35ساله انجام دادیم. استفاده مشکل‌ساز از تلفن‌های هوشمند بین سال‌های 2014تا 2020در سراسر جهان افزایش یافته است و ما تخمین می‌زنیم این روند ادامه یابد.»
سینا تفنگ‌چی، پژوهشگر فناوری‌های نوین عقیده دارد که اعداد به‌دست آمده در بازه زمانی این پژوهش قطعا کمتر از اعداد بازه زمانی 2020تا 2022(دوران پاندمی کرونا) است، چراکه در این دوره قطعا استفاده از گوشی‌های هوشمند، تبلت و کامپیوتر بیشتر بوده است. این مدرس علوم ارتباطات اجتماعی با اشاره به اینکه در این بازه زمانی(2014تا 2020) تعداد پلتفرم‌ها و میزان بهره‌مندی از گوشی‌های هوشمند به‌مراتب کمتر بوده است، می‌گوید: «در دوران همه‌گیری کرونا توجه به پلتفرم‌های گوشی‌های هوشمند بیشتر شده است. بنابراین نوع بهره‌مندی و استفاده هم متفاوت‌تر شده است.»

راهکار مدیریت
کارشناس شبکه‌های اجتماعی با تأکید بر اینکه امروز اگر مردم از گوشی و تبلت استفاده می‌کنند، برای رفع نیازهای خود از آنها استفاده می‌کنند و این به‌معنای اعتیاد نیست، می‌گوید: «با این حال، از آنجا که مصرف و نیاز وارد تلفن همراه شده است، سازندگان گوشی‌های همراه راهکارهایی را برای محدود کردن استفاده از گوشی و دیتای اینترنت ارائه دهند.»
تفنگ‌چی با ذکر یک مثال می‌گوید: «اپلیکیشن‌های مختلف ازجمله اینستاگرام، گزینه‌ای برای محدود کردن مصرف و استفاده از اپلیکیشن ارائه کرده‌اند. درواقع این اپلیکیشن‌ها محدودیت‌های زمانی و مصرف دیتا را برای کاربران پیشنهاد می‌دهند.»
همچنین به‌گفته او «گوشی‌ها بسته «سلامت دیجیتال» را پیشنهاد می‌دهند. درواقع، این بسته اطلاعاتی را درباره میزان استفاده از گوشی به کاربران ارائه می‌دهد و سؤال می‌کند که آیا تمایل به محدودیت یا مدیریت دارند یا نه. نکته قابل توجه بسته سلامت دیجیتال این است که به‌صورت مرتب درباره میزان استفاده از گوشی به کاربر گزارش می‌دهد.»

مکث
مصرف‌گرایی یا اعتیاد؟
مدرس علوم ارتباطات اجتماعی ترجیح می‌دهد که به جای عنوان «اعتیاد» از عنوان مصرف‌گرایی برای موبایل استفاده کند.سینا تفنگ‌چی با اشاره به اینکه کاربران با تحولات نوینی در حوزه فناوری ارتباطات روبه‌رو هستند می‌گوید: «مردم، امروز به‌دنبال سهم‌ خود از کیک اقتصاد دیجیتال هستند. همچنین بهره‌مندی‌های مردم از آنجا که به سمت خدمات فناورانه است، نمی‌توان از عنوان اعتیاد برای آن استفاده کرد.»  به‌گفته او «در بازه زمانی این پژوهش، مردم به اندازه امروز نیاز به استفاده از گوشی‌های هوشمند نداشتند، به همین‌خاطر از آن به‌عنوان «اعتیاد» نام برده می‌شد. در دنیا یک بازنگری در مفاهیم آغاز شده که ما هم باید به این موضوع توجه کنیم.»