اما و اگرهای یک ادغام

حسین آخانی- استاد دانشکده زیست شناسی دانشگاه تهران

علی سلاجقه، رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست در نامه‌ای دستنویس به رئیس‌جمهوری در تاریخ 22دی‌ماه1400، پیشنهاد ادغام 2تشکیلات «سازمان حفاظت محیط‌زیست» و «سازمان جنگل‌ها، مراتع و آبخیزداری کشور» و تشکیل «سازمان محیط‌زیست و منابع طبیعی» را در جایگاه معاونت ریاست‌جمهوری داد. رئیس‌جمهوری هم دستور بررسی کارشناسی صادر و  بلافاصله، رئیس دفتر ریاست‌جمهوری از رئیس سازمان اداری و استخدامی کشور خواست تصمیم‌گیری در این خصوص انجام شود. مسئله همپوشانی بخشی از وظایف بین 2سازمان مسئول حفظ محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور همیشه مطرح بود.3سناریو نیز بین متخصصان و دستگاه‌های اجرایی و قانونگذار کشور طرح شد: نخست، تشکیل وزارت محیط‌زیست و منابع طبیعی که بارها در مجلس مطرح شد ولی هرگز تصویب نشد.دوم حفظ سازمان حفاظت محیط‌زیست به‌عنوان سازمان نظارتی و تشکیل وزارت منابع طبیعی به‌عنوان تشکیلات اجرایی بود. وزارت منابع طبیعی در سال‌های 1347 تا 1350 در کشور وجود داشت و علی سلاجقه در مصاحبه‌ای که در شروع کار در سازمان حفاظت محیط‌زیست داشت، اذعان داشت که بهترین دوران شکوفایی محیط‌زیست و منابع طبیعی کشور در ایران دوران بود؛ سناریوی سوم و جدی، پیشنهاد رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست بودکه خواستار ادغام 2 سازمان در معاونت ریاست‌جمهوری شد. دغدغه‌مندان محیط‌زیست و منابع طبیعی نگرانند این ادغام، باعث کاهش قدرت 2 تشکیلات در تصمیم‌گیری‌های منطقه‌ای شود. دلیل آنها تفاوت ماهیت اجرایی سازمان جنگل‌ها و نظارتی سازمان حفاظت محیط‌زیست است. در طرح‌های اجرایی این 2سازمان از جنبه‌های مختلف سعی می‌کنند به‌عنوان پوسته حفاظتی تجاوز به عرصه‌های طبیعی را محدود کنند و نگرانی آن است که ادغام، پوسته حفاظتی را ضعیف‌ و کار را برای ‌جریان‌های مخرب خواستار تغییر کاربری اراضی، راحت‌تر کند. امسال 411طرح توسعه‌ای بدون ارزیابی محیط‌زیستی به مجلس رفته است، آیا تشکیلات جدید قدرت بیشتری در مقابله باجنگ نابرابر در مقابل پایداری سرزمین دارد؟ آیا خیال وزارت نیرو که ‌‌اصول مطالعات ساخت سد و انتقال آب را نادیده می‌گیرد و میلیاردها دلار ‌هزینه ساخت سد گتوند، چم‌شیر، میمه، سیوند و مشمپا در سازندهای نمکی و کارستی می‌کند، در تشکیلات جدید راحت نمی‌شود؟ از رئیس سازمان حفاظت محیط‌زیست انتظار می‌رود با درایت بیشتری دیدگاه خود را به بوته نقد کارشناسی بگذارد و تا زمانی که به نقشه راهی که دانایان و دغدغه‌مندان در مورد آن به اجماع نسبی نرسیده‌اند، دست به‌کار ناپخته نزند. بنابراین تشکیل ستاد بررسی کارشناسی مسئله با کمک دانشگاهیان و محققان و ارزیابی تجربه‌های تلخ و شیرین مدیریتی گذشته در پیشنهاد جدید ضروری است. ساختار فعلی2 سازمان حفاظت محیط‌زیست و سازمان جنگل‌ها و مراتع ضعف‌های جدی دارند و اصلاح آنها نیاز امروز و نه فرداست؛ اما باید دقت داشت که «برای اصلاح ابرو، چشم کور نشود.»