از کنگو برازاویل تا فرانسه

فرحنازدبلشکی- مترجم

آلن مابانکو، رمان‌نویس، روزنامه‌نگار، شاعر و استاد دانشگاه متولد کنگو برازاویل است. او هم‌اکنون نیز یکی از استادان دانشگاه یوسی ال‌ای در کالیفرنیای آمریکاست. اما مابانکو بیشتر در زمینه نگارش رمان‌ها و ناداستان‌هایی در توصیف تجربیات آفریقای معاصر و مهاجران آفریقایی شهرت دارد. او را به‌عنوان یکی از بهترین نویسندگان فرانسه زبان نیز می‌شناسند. در برخی حلقه‌های ادبی پاریس نیز بیشتر او با لقب ساموئل بکت (نویسنده و نمایشنامه‌نویس مشهور ایرلندی) آفریقا شناخته شده است. آلن مابانکو به‌دلیل مواضعی که دارد، نویسنده‌ای جنجالی نیز تلقی می‌شود. اشاره مابانکو به اینکه آفریقایی‌ها باید مسئولیت بدشانسی‌های خود را بپذیرند، از سوی برخی از چهره‌های آفریقایی مورد انتقاد قرار گرفته است. او مخالف این ایده است که نویسندگان آفریقایی برای خدمت به جوامع خود باید بر واقعیات محلی متمرکز شوند. او بر این باور است که نمی‌توان با استناد به مفاهیمی نظیر ملیت، نژاد و سرزمین، به واقعیات آنگونه که هست، پرداخت. از همین رو مابانکو از نویسندگان می‌خواهد که آثاری خلق کنند که به موضوعاتی فراتر از این مفاهیم بپردازد.

سال‌های ابتدایی
آلن مابانکو در سال1966 در کنگو برازاویل متولد شد و دوران کودکی خود را در شهر ساحلی پونت‌نوار گذراند. او سپس از دانشگاه کارسل مارکس این شهر در رشته‌های ادبیات و فلسفه فارغ‌التحصیل شد. پس از گذراندن دوره‌های مقدماتی حقوق در دانشگاه مارین انگوابی در برازاویل، او بورس تحصیلی فرانسه را دریافت کرد. 3سال بعد او آغاز به نگارش شعر کرد، مابانکو همچنان صفحات دست‌نویس زیادی از این اشعار را حفظ کرده است. مابانکو پس ازفارغ‌التحصیل شدن از دانشگاه پاریس دوفن در رشته حقوق، بیشتر اوقات خود را به نویسندگی اختصاص داد و در همین ایام نخستین رمان خود را با عنوان «آبی – سفید - قرمز» انتشار داد. مابانکو توانست با انتشار این رمان جایزه بزرگ ادبیات آفریقای سیاه را از آن خود کند. از
آن زمان به بعد او به‌طور مداوم آثاری در نثر و همچنین آثاری در نظم و شعر انتشار داده است.

شروع درخشان
در سال 2003 او رمانی به نام «آفریقایی روانی» را از زبان گرگوار ناکوبومایو، یک قاتل سریالی خیالی نوشت. او بر این باور است که قاتل سریالی که در داستان آفریقایی روانی توصیفی دقیق از وی را ارائه شده یکی از بدترین و خطرناک‌ترین قاتل‌های سریالی تاریخ داستان‌نویسی است. یکی از مهم‌ترین آثار مابانکو «شیشه شکسته» نام دارد که یک رمان کمدی درباره زندگی یک معلم سابق کنگویی است. از این رمان اقتباس‌های نمایشی زیادی نیز ساخته شده است. در سال 2009نیز این رمان از زبان فرانسه به انگلیسی برگردانده شد. در سال 2006او به‌دلیل نگارش کتاب «خاطرات پرکوپین» جایزه «رنودو» که از مهم‌ترین جوایز ادبی فرانسه محسوب می‌شود، را از آن خود کرد. این کتاب با الهام از سبک رئالیسم جادویی نوشته شده است. مابانکو در این کتاب به یکی از داستان‌های قدیمی و قومی، جنبه روانشناسانه داده است. این کتاب درباره کیباندی، مرد جوان ساده کنگویی است که به‌تدریج بدل به فردی بی‌رحم می‌شود. این داستان قومی براساس یک گفته آفریقایی مبنی بر اینکه «هر انسانی ابعاد و جنبه‌های حیوانی دارد و برخی از این جنبه‌های حیوانی از انسان موجودی بی‌آزار می‌سازند و برخی دیگر نیز انسان را تبدیل به موجودی شرور و فاسد و نابکار می‌کنند، نوشته شده است.

رمان، ناداستان، شعر و نمایشنامه
شعرهای اولیه مابانکو در سال2007 توسط انتشاراتی فرانسوی«پوانتز سیئول» به چاپ رسیده‌اند؛ در همین زمان آلن مابانکو نیز در قالب یک نمایشنامه با نام «نامه‌ای به جیمی» به زندگینامه‌ جیمز بالدوین پرداخت، بالدوین نویسنده و نمایشنامه‌نویس معروف سیاه آمریکایی بود که یکی از موضوعات محوری در آثارش مسئله نژاد در آمریکا بود. مابانکو این نمایشنامه را به مناسبت بیستمین سالگرد درگذشت بالدوین، نوشته بود. این اثر نمایشی که از آثار مهم نمایشی مابانکو محسوب می‌شود، در سال2007 به چاپ رسید.
در سال2009 نیز آلن مابانکو، رمان «بازار سیاه» در ژانر کمدی سیاه درباره زندگی شخصیت‌های مهاجر آفریقایی را انتشار داد.
یکی از مطرح‌ترین آثار آلن مابانکو در سال‌های اخیر نیز «مرگ رفیق رئیس‌جمهور» بوده که مهدی غبرائی، مترجم مشهور ایرانی آن را اخیرا به فارسی برگردانده است. از دیگر آثار مابانکو می‌توان به «فردا بیست ساله می‌شوم»(2010) و «چراغ‌های پونت‌نوار»(2013) که در آن مابانکو در قالب داستانی روایتی جذاب و خیال‌برانگیز از دوران کودکی خود در شهر ساحلی پونت‌نوار؛ ارائه می‌دهد، اشاره کرد. علاوه بر رمان و ناداستان، مابانکو اشعار، نمایشنامه‌ها و کتاب‌های تصویری زیادی را نگاشته است. آثار این نویسنده مشهور اهل کنگوبرازاویل، تاکنون به 15زبان ازجمله فارسی و انگلیسی نیز انتشار یافته‌اند.
مابانکو البته زندگی خود را در نویسندگی خلاصه نکرده و به‌عنوان یک دانشگاهی نیز چهره‌ای مطرح محسوب می‌شود. در سال2002 مابانکو در دانشگاه میشیگان به‌عنوان استادیار در رشته «ادبیات فرانسه» مشغول به تدریس شد. 3سال بعد او به استخدام دانشگاه یو سی ال‌ای در کالیفرنیا درآمد و اکنون به‌عنوان یک استاد تمام در این دانشگاه به تدریس مشغول است. او در سال2016 نیز به‌عنوان استاد مدعو «کولژ دو فرانس» انتخاب شد. او در سال2015 فینالیست جایزه «من بوکر» و در سال2017 نیز با رمان «موسای سیاه» در زمره نامزدهای دریافت جایزه‌من‌بوکر قرار داشته است.