گزارش
احقاق حقوق و مطالبات توان‌یابان با اجرای طرح جامع اقدام
تهران 1410؛ شهر دسترس‌پذیر می‌شود
همشهری مناسب‌سازی معابر برای معلولان را در نشستی با حضور مشاور معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران در امور توان‌یابان و کارشناسان حوزه شهری بررسی کرد
در پایتخت 10میلیون‌نفری، حدود 98هزار معلول و 60هزار جانباز زندگی می‌کنند و از این‌رو برای تحقق حقوق شهروندی، چاره‌ای نیست جز اینکه تهران به شهر دسترس‌پذیر (بهره‌مندی همه شهروندان از مواهب اجتماعی شهر) تبدیل شود؛ مطالبه‌ای که سال90 به‌طور جدی مطرح شد و مدیریت شهری هم نخستین گام را با مناسب‌سازی معابر برداشت تا طی یک‌دهه، 1500کیلومتر از معابر برای تردد معلولان و جانبازان مناسب‌سازی شود.
اگر این عدد را از 10هزار کیلومتر پیاده‌رو پایتخت، کسر کنیم و با آمار جامعه هدف جمع ببندیم، قطعا عدد حاصل نشان می‌دهد که اقدامات انجام‌شده کافی نبوده؛ شاید به همین دلیل شهردار تهران در روز جهانی معلولان از اختصاص بودجه برای مناسب‌سازی 600کیلومتر پیاده‌رو طی سال آینده خبر داد. امروز معلولان دغدغه دیگری چون جایگزینی کلیدواژه دسترس‌پذیری به‌جای مناسب‌سازی دارند؛ چرا‌که معتقدند با عملیاتی‌شدن طرح دسترس‌پذیری می‌توانند از تمامی مواهب اجتماعی شهر اعم از مراکز تفریحی، خدمات حمل‌ونقل عمومی، تردد در اماکن عمومی مانند ایستگاه‌های مترو و... بهره‌مند شوند؛ ساده‌اش می‌شود اینکه افراد دارای معلولیت، سالمندان و سایر توان‌یابان بتوانند مثل همه اقشار جامعه مستقل و به آسانی در شهر تردد داشته باشند، از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنند، مایحتاج زندگی خود را از فروشگاه‌های زنجیره‌ای بخرند و از سازمان‌ها و نهادهای گوناگون خدمات دریافت کنند. اما در واقع اکنون یک‌فرد معلول می‌تواند مثلا به اداره ثبت احوال برود و بدون کمک درخواستش را ثبت کند؟ آیا مسیرهای دانشگاه‌ها و بانک‌ها برای معلولان هموار است؟ آیا چیدمان اجناس در فروشگاه‌های زنجیره‌ای به‌گونه‌ای است که کوتاه‌قامتان هم بتوانند به اغلب کالاها دسترسی داشته باشند؟ آیا در سازمان‌ها و نهادها فردی آگاه برای راهنمایی روشندلان حضور دارد؟ موضوعاتی که تحقق آن‌را مشاور شهرداری تهران در امور توان‌یابان، با اهمیت دانست و گفت که مناسب‌سازی معابر، بخشی از اهداف شهر دسترس‌پذیر است.
علی‌اصغر عین‌القضات در نشستی که با حضور زهرا سادات سعیده زر‌آبادی، استاد طراحی و معماری شهری و پگاه حقیقت پورجعفری، دستیار مدیر معاونت فنی و عمرانی شهرداری تهران با هدف بررسی اقدامات انجام‌شده مدیریت شهری در راستای دسترس‌پذیری تهران برای معلولان در مؤسسه همشهری برگزار شده بود، گفت: «در مقوله دسترس‌پذیری پایتخت دچار عقب‌ماندگی شده‌ایم و درصورت تحقق بودجه و اجرایی‌شدن طرح جامع اقدام، سال1410 تهران به شهر دسترس‌پذیر تبدیل می‌شود.»
رفتارهای سلیقه‌ای سد تحقق مطالبات معلولان
هرچند کارشناسان حوزه شهری نقدهایی به اقدامات انجام‌شده در راستای مناسب‌سازی معابر دارند، اما می‌پذیرند که مدیریت شهری برخلاف ستاد مناسب‌سازی کشور نسبت به موضوع بی‌تفاوت نبوده و در یک دهه گذشته اقداماتی انجام داده است. عین‌القضات با بیان اینکه در 10سال گذشته 20درصد مناسب‌سازی معابر پایتخت توسط مدیریت شهری انجام شده است، عنوان کرد: «بودجه‌ای که به مناسب‌سازی معابر اختصاص داده می‌شود، در اختیار معاونت‌ها و شهرداران مناطق قرار می‌گیرد و سلیقه‌ای هزینه می‌شود و از این‌رو در برخی موارد متناسب با خواسته و مطالبه معلولان نیست.» عدالت اجتماعی هم موضوع دیگری است که به‌گفته او در سال‌های اخیر کمتر مورد توجه قرار گرفته است: «همه شهروندان مالیات و عوارض می‌پردازند و در قبال آن از مواهب اجتماعی شهر بهره‌مند می‌شوند اما معلولان تنها قشری هستند که عوارض می‌پردازند و از امکانات شهر استفاده نمی‌کنند. به‌عنوان مثال، هنوز 63درصد ایستگاه‌های مترو آسانسور ندارند و فقط 43بازار تره‌بار مناسب‌سازی شده‌اند. بنابراین با دسترس‌پذیر‌کردن شهر، زمینه برای تحقق عدالت اجتماعی فراهم می‌شود.»
ایجاد پیوستگی معابر با طرح جامع اقدام
گسسته‌بودن شبکه اتصال یکی از اشکالات طرح مناسب‌سازی معابر است و به‌گفته مشاور معاونت شهرسازی و معماری شهرداری تهران در امور توان‌یابان با اجرایی‌شدن طرح جامع اقدام پیوستگی در معابر و شبکه‌های مواصلاتی ایجاد می‌شود. او تأکید کرد: «برنامه‌های این طرح در 3فاز و چشم‌انداز 10ساله تدوین شده است که با اختصاص بودجه کافی و اجرایی‌شدن آن پیوستگی شبکه مواصلاتی ایجاد می‌شود و معلولان می‌توانند در یک مسیر به‌هم‌پیوسته از امکانات و خدمات مراکز خرید، آموزشی، تفریحی، حمل‌ونقل عمومی و... بهره‌مند شوند. بخش نخست فاز اول شروع شده است که معابر و مسیرها در مناطق شناسایی و مناسب‌سازی آنها به شهرداران نواحی ابلاغ شده است.» او با بیان اینکه اقدامات نیاز به بودجه دارند نه دستور و فرمان تأکید کرد: «قرار بود حدود هزار میلیارد تومان به مناسب‌سازی معابر در راستای رفاه حال معلولان اختصاص داده شود که گویا این امر محقق نشده و از این‌رو نیاز است تا مدیریت شهری نگاه ویژه‌ای به این حوزه داشته باشد.» به‌گفته عین‌القضات، یزد تنها شهری است که سال گذشته ایجاد رینگ مواصلاتی در آن تکمیل و به شهر دسترس‌پذیر تبدیل شده است.
اصلاح اقدامات گذشته
به اذعان برخی معلولان، مناسبسازیهای انجام شده، منطبق با استانداردها نیستند و از این‌رو مشکلاتشان مضاعف شده است که مشاور معاونت معماری و شهرسازی شهرداری تهران در امور توان‌یابان هم این موضوع را تأیید و عنوان کرد: «تهران را باید به دو بخش قدیم و جدید تقسیم کرد. بخش زیادی از مشکلات مناسب‌سازی مربوط به تهران قدیم است؛ چرا‌که استاندارد و اصولی نیستند و نه‌تنها معلولان بلکه مردم هنگام تردد در آنها با موانعی چون تیر برق و درخت و... مواجه می‌شوند. پیش‌روندگی و پس‌روندگی ساختمان‌ها هم معضل دیگری است که در پیاده‌روها مشاهده می‌شود که قطعا رفع این موانع و مشکلات نیاز به برخی از اصلاحات دارد که در طرح جامع اقدام این موضوع هم مدنظر قرار گرفته است.» به‌گفته او در مناسبسازیهای جدید مشکلاتی چون موانع و... وجود ندارد چرا‌که اقدامات با نظارت مهندسان ناظر انجام می‌شود.
نهادینه‌شدن فرهنگ احترام
علاوه بر مدیریت شهری، مردم هم در قبال حقوق معلولان مسئول هستند و باید به حق‌وحقوق این قشر از جامعه احترام بگذارند و به‌گفته عین‌القضات باید فرهنگ احترام به حقوق معلولان نهادینه شود. او گفت: «حدود 1470 محل پارک ویژه معلولان وجود دارد که متأسفانه شهروندان بدون رعایت حقوق شهروندی آنها، از جای پارکشان استفاده می‌کنند. به‌دلیل خلأ قانونی، پلیس هم اعمال قانون نمی‌کرد که ناچار شدیم تابلویی با علامت پارک مطلقا ممنوع طراحی کنیم تا مأموران اعمال قانون کنند.» به‌گفته عین‌القضات، از یک سو باید زیرساخت‌ها فراهم شود و از سوی دیگر فرهنگسازی مورد توجه قرار گیرد و سازمان‌ها، نهادها و گروه‌های مردمی هم به نهادینه‌شدن فرهنگ احترام به حقوق شهروندی معلول اهتمام داشته باشند.
